خانه امیر نظام گروسی تبریز که به نام موزه قاجار شهره گشته است عمارتی است با صلابت و ابهتی خاص با معماری قجری. این خانه در محله ششکلان تبریز واقع است که یکی از محله های قدیمی تبریز است. اگر در محله ششکلان قدم بزنید خانه های قدیمی بسیاری خواهید دید که هر کدام برای خود تاریخی دارد نانوشته و به حتم افسانه ای. مقبره الشعرا نیز در همین محله واقع است که مدفن بیش از 400 شاعر نامدار ایرانی است همانند شهریار، قطران و اسدی طوسی. برای رسیدن به خانه امیر نظام گروسی یا همان موزه قاجار باید از خیابان چایکنار و پل قاری به خیابان ثقه الاسلام بپیچید و این عمارت زیبا را در خیابان فرعی شهریار و در کنار بیمارستان کودکان دید. در کنار خانه امیر نظام گروسی در تبریز، مدرسه شیخ عطار قرار دارد. این خانه با شکوه در زمان ناصرالدین شاه قاجار یعنی زمانی که امیرنظام سمت پیشکاری را عهده دار بوده ساخته شده است که پس از آن در برهه ای از تاریخ محل زندگی والی آذربایجان بوده است. این بنا در سال 1370 توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری و مرمت شد و از سال 1385 با نام موزه قاجار مورد بازدید عموم قرار گرفت. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید تا اطلاعات بیشتری از پلان خانه امیرنظام گروسی کسب کنیم.
امیر نظام گروسی کیست؟
حسن علی گروسی مقلب به امیر نظام گروسی یکی از کردهای اهل بیجار بود. این سیاستمدار، دیپلمات، ادیب و خوشنویس دوره قاجار مدتی وزیر فوائد عامه ناصرالدین شاه بود. وی علاوه بر پیشکاری شاه قاجار به سمت هایی چون وزیر مختاری در انگلیس و سفیر ایران در فرانسه و عثمانی نیز رسید. عمده شهرت امیرنظام وارد کردن ماشین آلات ضرب سکه، تمبر و چاپ آن به ایران برای اولین بار است او در زمان پیشکاری این خانه را در تبریز، شهر ولیعهد نشین قجری بنا کرد که هنوز هم با گذشت سالیان متمادی چیزی از عظمت و شکوه آن کاسته نشده است.
پلان خانه امیرنظام گروسی
موزه قاجار یا همان خانه امیر نظام گروسی تبریز، دو طبقه با زیربنای 1500 متری در میان زمینی به مساحتی بالغ بر 3000 متر چون نگینی می درخشد. این ساختمان همچون دیگر خانه های دوران خود دارای دو حیاط بیرونی و اندرونی است که باغچه ها و حوض ها، شکوهی دوچندان به آن بخشیده اند. 16 ستونی که با سر ستون های بی همتا ایوان خانه را نگه داشته اند چشم هر بیننده ای را مسحور هنر خود می کند و پنجره های مشبک ارسی طبقه بالا با شیشه های رنگارنگ خود فضایی رویایی برای بازدید کننده ها ایجاد می نمایند. وقتی هنگام تابش نور خورشید از میان رنگ های گرم این پنجره ها، در اتاق ایستاده باشید انگار میان خیال خود در حال قدم زدن هستید. باید به همه این زیبایی ها گچ بری های نمای شمالی و جنوبی، آینه کاری های هنرمندان زبده ایرانی و گچ بری های تالارهای داخلی را هم افزود. در زیرزمین خانه امیرنظام خوض خانه بزرگی وجود دارد که ستون ها و آجرکاری سقف آن بسیار چشم نواز است. این موزه قاجاری در طبقه اول خود هفت تالار دارد با نام های: تالار سکه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار فلزات، تالار موسیقی، تالار خاتم و نام شش تالار زیر زمین آن عبارتند از: تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی،تالار قفل و تالار فانوس که هر کدام از این تالارها با توجه به اسامی خود نشانگر گوشه ای از تاریخ قاجار هستند.
چرا موزه قاجار؟
دلیل این که خانه امیرنظام کرد در شهر آذری زبان تبریز به نام موزه قاجار در سال 1370 و با شماره ی 1749 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده این است که تبریز در زمان عباس میرزا به عنوان شهر ولیعهد نشین مشخص شد و در زمان جنگ های ایران و روس مرکز فرماندهی بود. این سنت در دوره های بعدی نیز ادامه یافت و همواره ولیعهد قاجار در تبریز سکونت داشت و تنها بعد از فوت پادشاه، به تهران عزیمت می کرد. به همین دلیل انتخاب نام موزه قاجار برای خانه امیر نظام گروسی در تبریز اتفاقی پسندیده بوده و بسیار به این عمارت شهر تبریز خوش می نشیند.
