چکیده :
به نام خداوندی که این نیرو و توان را در من ایجاد کرده تا قلم بردست گیرم و آغاز به نگارش کنم و با سلام و صلواة بر محمد و آل محمد که بهترین خلایق هستند و تمام هستی به خاطر گُلِ وجود ایشان خلق شده است ، مقاله ی خود را با موضوع سیره پیامبر اکرم صلوة الله علیهم و آله و سلم و امامان معصوم علیهم السلام در تربیت کودک ، آغاز می نمایم . بحث تربیت فرزند همیشه دغدغه ای برای پدر و مادر ها بوده است و در این رابطه کتابها ، مقاله ها و نوشتارهای زیادی به نگارش در آمده است اما اینکه رسول اکرم صلوات الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام چه شیوه ای را برای تربیت فرزندان به کار می گرفتند یا سفارش به ما کرده اند برای تربیت فرزندان کمتر مورد توجه قرار گرفته یا اینکه به اجمال و کلی گویی اکتفا شده است .در این مقاله سعی کرده ام شیوه های صحیح بر خورد با کودکان حتی قبل از انعقاد نطفه ، از دیدگاه پیشوایان معصوم علیهم السلام در مواضع مختلف مورد بررسی قرار دهم . و نظرات کار شناسی و روانشناسی بحث و همچنین مشکلاتی که با مدرنیته شدن صنعت و ماشینی شدن زندگی ها برای کودکان بوجود آمده است را مورد بررسی قرار داده و راه حلهایی را ارائه دهم به کمک ایزد منان ( در بخش دوم مقاله ) در ابتدا باید مقدمتاً عرض نمایم سیره چیست و چرا ما باید از سیره ی پیامبر اکرم صلوة الله علیه و امامان معصوم علیهم السلام پیروی کنیم
ممکن است کسی بگوید چرا ما در زندگی خود به زندگی دیگران توجه می کنیم و اینکه چه را ه و روشی را انجام داده اند و چرا تأسی بر سیره ی امامان معصوم و رسول اکرم صلواة الله علیهم اجمعین با اینکه این بزرگواران در زمانهای گذشته می زیسته اند و شرایط زندگی امروزه تغییر کرده است ؟ علاوه بر این با پیشرفت صنعت و ماشینی شدن زندگی ها مشکلات جدیدی برای کودکان بوجود آمده است . چگونه با سیره ی پیامبر صلواة الله علیه و آله وسلم و امامان معصوم می توان نیاز های امروزه را جواب داد ؟ در توضیح این مطالب باید عرض کنم سیره در لغت به معنای راه و روش است .(1)و در اصطلاح مسلمین سیره به معنای این است که ما پیرو روش و راه پیمبر اکرم صلواة الله علیه و آله وسلم و امامان معصوم علیهم السلام باشیم . اصلاً الگو به چه معنایی است در لغت الگو به معنای نمونه ، سمبل ، عبرت به کار رفته است در اصطلاح هم الگو چیزی است حقیقی یا معنایی که ما در رفتار و کردار خود او را نمونه و عبرتی برای خود قرار داده ایم . هر انسانی در زندگی خود نیاز به الگو دارد حتی می توانیم بالاتر از این بگوییم هر انسانی در زندگی خود الگویی دارد و لو اینکه خود او متوجه این قضیه نباشد ، ممکن است انسان در کار های مختلف الگوهای متفاوتی داشته باشد . مثلاً در صحبت کردن مثل : پدرش در راه رفتن مثل : فلان هنر پیشه و غیره پس متوجه شدیم همه ما در زندگی الگو داریم و سعی می کنیم رفتار مان را تا جای ممکن مطابق با الگوی خود انجام دهیم . امّا آیا هر کسی می تواند الگوی ما باشد .
چه کسی الگوی ما باشد ؟
قطعاً هر الگویی مناسب نیست . بعضی ها الگوها انسان را به درجات پایین نزول می دهند . چرا که خود این الگو در درجات پایین قرار دارد باید توجه کرد آن کسانی که از هنر پیشه های غربی با لباسهای مبتذل و حرکات نا مشروع سر مشق می گیرند ، باید سرانجام کار خود را ببینند . قرآن کریم که کتابی آسمانی و رهنمود های سعادتبخش برای ما دارد توصیه هایی در رابطه با الگو به ما انجام می دهد .
قرآن کریم می فرماید : ( لَقَد کانَ لَکُم فی رسولِ اللهِ اُسوةٌ حَسَنَه )(2)
پیامبر همیشه برای شما الگوی خوب و مناسبی است . خیلی از مشکلات که امروزه برای ما بوجود آمده است به خاطر عدم اطلاع یا کم توجهی ما نسبت به فرامین دینی و الگو های مناسب است . مخصوصاً در موضوع کودک مسئله ای است که ر همه ی اعصار بوده و خواهد بود چون انسانها ابتدا کودک هستند بعد نوجوان و جوان می شوند و دو مرتبه خود صاحب کودک می شوند و همینطور این گردونه در حال تکرار است . پس الگوهای دینی در مسئله ما حائض اهمیت فراوانی هستند . و ما با استمداد از الگو های دینی می توانیم نیاز های امروز را پاسخ دهیم و بر مشکلات فائق آییم .
مقدمه :
در بحث ما باید ببینیم پیامبر اکرم صلواة الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیهم السلام از چه زمانی شروع به تربیت فرزندکرده اند تا فرزندانی مطابق معیارهای اسلامی تحویل جامعه دهند .با بررسی سیره و روایات وارده در این زمینه متوجه می شویم که اسلام برای تربیت و برخورد با کودک و نوجوان 4 مرحله را ذکر کرده است .
1-مرحله ی قبل از انعقاد نطفه
2- مرحله ی انعقاد نطفه و دوران بارداری
3- مرحله ی هنگام تولد
4 – محله ی بعد از تولد
فصل اول :
مرحله قبل از انعقاد نطفه
1-مرحله ی قبل از انعقاد نطفه
اولین مرحله ای که در تربیت فرزند سالم بر طبق مبانی دینی نقش ایفا می کند مرحله ی قبل از انعقاد نطفه است زمانی که حتی پدر و مادر فرزند ازدواج هم نکرده اند . یعنی دو جوان قبل از اینکه ازدواج کنند باید شرایطی را رعایت کنند :
1-وظایف هر جوان قبل از انعقاد نطفه
2- یک جوان چه زوجی را انتخاب کند
این نکته هم قابل ذکر است که در این مرحله پدر و مادر هردو نقش مهمی را در تربیت کودک ایفا می کنند ولی پدر چون اسپرم او وارد رحم مادر می شد باید در طرز فکر خود ، رفتار ها و غذا هایی که مصرف می کند دقت نماید .
وظایف جوانان قبل از انعقاد نطفه
الف) انجام واجبات و ترک محرمات
اسلام عزیز به همه ی مسلمانها دستور می دهد اهل تقوی باشند و این تقوی علاوه بر آثار فردی که برای شخص دارد موجب می شود که فرزند او نیز از این رفتار های او که همراه تقوا است بهرمند گردند .از امام صادق علیه السلام نقل می کنند :جوانی در زمان امامت آن بزرگوار تصمیم گرفت برای درس خواندن به کلاس درس یکی از بزرگان رود با خود فکر کرد کجا روم در درس امام صادق علیه السلام دوم یا درس یکی از مذاهب سنی اگر به درس امام صادق علیه السلام روم باید درهمی بپردازم ولی در درس سنی علاوه بر اینکه درس می خوانم درهمی هم دریافت می کنم با خود تصمیم گرفت برود درس سنی ها ولی پشیمان شد ، دوباره تصمیم گرفت برود درس سنی ها ولی پشیمان شد برای بار سوم تصمیم گرفت برود درس سنی ها ولی پشیمان شد و آمد درس امام صادق علیه السلام بعد از پایان درس به سراغ امام صادق علیه السلام رفت و قضیه را جویا شد که چرا چنین اتفاقی برای من افتاده است ؟ امام علیه السلام فرمودند سرّ این کار را مادرت می داند از او سوال کن .جوان آمد خدمت مادر و قضیه را تعریف کرد مادر او شروع کرد به گریه کردن و بعد از چند لحظه بر فرزند جوان خود گفت : من قبل از بدنیا آمدن تو زن جوانی بودم و پدرت هم پیر و سالخورده بود و من به علت جوانی در اوج غریزه های خود بودم و پدرپیر و سالخورده ات نمی توانست مرا ارضاء کند شبی به فکر افتادم بروم سراغ غلامی که در خانه داشتیم ولی از اینکار منصرف شدم و تقوا پیشه کردم و برای باردوم تصمیم گرفتم بروم سراغ او پشیمان شدم برای مرتبه ی سوم تصمیم گرفتم به نزد او روم ولی برگشتم و خوابیدم چند لحظه بعد پدرت به اتاق من آمد و نطفه ی تو در همان شب منعقد شد و الآن سِّر کار تو که سه مرتبه آمده ای از راه حق خارج شوی ولی باز به راه حق باز گشته ای همین عمل من در آن شب است . (3)
نتیجه : اگر مادر این شخص در آن شب کار حرام را انجام داده بود با اینکه هنوز نطفه ای هم منعقد نشده بود ممکن بود این جوان به درس امام صادق وراه حق راه پیدا نمی کرد . پس تقوای پدر و مادر قبل از انعقاد نطفه مؤثر در تربیت فردای کودک می باشد
ب) خوش اخلاقی و آرامش
آرامش درونی پدر و مادر قبل از انعقاد نطفه اثر مطلوبی بر فرزند می گذارد یکی از دلایلی که عروس و داماد باید در شب زفاف و قبل از انعقاد نطفه نماز بخوانند ایجاد آرامش روحی در هر دو است تا این آرامش به نطفه انتقال پیدا کند نه اظطراب و پریشان احوالی .
ج) تفریحات سالم و مشروع
از جمله تفریحات سالم و مفرحی که در اسلام به آن اشاره شده است :
1-شنا 2- تیر اندازی3- سوار کاری
تفریحات سالم در نشاط روحی انسان خیلی تأثیر گزار است آقا امیر المومنین می فرمایند : بهترین تفریح کار است .
2- یک جوان چه زوجی را انتخاب کند
رسول اکرم صلواة الله علیه و ائمه اطهار علیهم السلام به اهمیت این مطلب واقف بوده انذ و حقایق را با نور وحی و الهام میدیدند .
رسول اکرم صلواة الله علیه و آله وسلم می فرمودند :
(اُنظُر فی اَی شیءٌ تَضَعُ وَلَدَکَ فَاِنَّ العِرقَ اسّاسٌ )
ببینید نطفه ی خودتان را در چه محلی مستقر می کنید همانا اخلاق پدران و مادران به فرزندان منتقل می شود . (4) محمد حنفیه فرزند امیر المومنین علی السلام است . در جنگ جمل علمدار لشکر بود . علی ( علیه السلام ) به او فرمان حمله دادند ، محمد حنفیه حمله کرد ولی دشمن با ضربات نیزه وتیر جلوی محمد حنفیه را گرفت و او از پیشروی باز ماند . حضرت خود را به او رسانده و فرمودند : از ضربات دشمن مترس ، حمله کن ! قدری پیشروی کرد ولی باز متوقف شد علی علیه السلام از ضعف فرزندش سخت آزرده خاطر شد نزدیک او آمد و گفت : ( فَضَرَ بَهُ بقائِمِ سَیفهِ و قالَ اَدرَککَ عِرقٌ مِن اُمَّکَ)(5) با ضربه ی شمشیر به دوستش کوبید ند و فرمودند : این ضعف و ترس را از مادرت ارث برده ای . یعنی اگر مادر شخصی مثل فاطمه ی زهرا بود هرگز ترسو و ضعیف نمی شدی . اگر ما بخواهیم در آینده فرزندانی تربیت یافته و از همه جهت کامل و ایده آل داشته باشیم باید قبل ازدواج به اصالت خانوادگی طرف مقابل خود توجه کنیم . اینکه ائمه معصومین در بالا ترین مرحله ی تربیت قرار دارند دلیل بر این است که اجداد آنها پاک و پاکیزه بوده اند و مادرانشان و جد مادری آنها تربیت یافته و پاکیزه از هر نوع زشتی و پلیدی بودند .
در زیارت جامعه ی کبیره می خوانیم :
( اشهدُ اَنّکَ کُنتُ نوراَ فی الاصلابِ الشامخة و الارحام المطهرَة . )
در انتخاب همسر بیش از هر چیز اصالت خانوادگی اهمیت دارد .
رسول اعظم فرمودند :
ایّاکُم و خَضراءٌ الدّمَن ، قیل یا رسول الله و ما خضراءُ الدِّ مَن قالَ المَراةُ الحسناءُ فی مَنَبتِ السوءِ . (6)
بپرهیز از خضراءُ الدمن .به حضرت عرض شد ، یا رسول الله خضراءِ دمن چیست ؟فرمودند : زن زیبایی که از خاندان بد و پلید بوجود آمده باشد .
پرهیز از ازدواج با زن زیبای دیوانه
از امام با قر علیه السلام روایت شده است : بعضی از اصحاب سوال کردند زن دیوانه ی زیبایی مرد مسلمان را واله و مجذوب خود کرده است آیا او را به همسری خود انتخاب کند ؟ فرمود ند : نه ، ولی اگر کنیز دیوانه ای باشد می تواند با او همبستر شود و تمایل جنسی خود را ارضاء کند ولی مراقب باشد آبستن نشود . (7) در این روایت به خوبی استفاده می شود که اگر فرزند دیوانه ای در این ازدواج بدست آمد مسئول پدر است چون نباید با همسر دیوانه ازدواج می کرده است .
پرهیز از ازدواج با زن احمق
امام صادق علیه السلام از رسول اکرم صلواة الله علیه وآله وسلم روایت کرده است که فرمود ند :
ایّاکُم و تَزَوُّجَ الحمقاء فَإنَّ صُحبتها بلاءُ و وَلَدُها ضیاعٌ .(8)
از ازدواج با احمق بپرهیزید زیرا هم نشینی با احمق مایه ی اندوه و بلاءِ و فرزندش نیز مُهمل و بدبخت است .
پرهیز از ازدواج با شرابخوار
امام صادق علیه السلام فرمودند :
مَن زَوَّجَ کریمَتَهُ من شاربِ خمرٍ فقد قَطَع رَحمَها . (9)
کسی که دختر خود را با شرابخواری تزویج کند با این عمل قطع رحم کرده است .
در روایت دیگر امام صادق علیه السلام فرمودند : هر زنی به همبستری شوهر شرابخوار خود تن دهد بعدد ستارگان آسمان مرتکب خطا شده است و فرزندی که از آن مرد پدید آید نا پاک و پلید است و خداوند از آن زن هیچ توبه و فدیه ای را قبول نمی کند مگر آنکه شوهرش بمیرد یا او را از قید زناشویی رها سازد . (10)
مرحله انعقاد نطفه و دوران بارداری
در بحث انعقاد نطفه یکی از مهمترین چیزهای که باید به آن توجه داشت زمان و مکان انعقاد نطفه است .
زمان انعقاد نطفه :
در روایت وارد شده در شب اول ماه انعقاد نطفه صورت نگیرد چون باعث دیوانگی فرزند می شود . همچنین شب پانزدهم ماه هم نباشد چون باعث آثار نا مطلوب بر فرزند می شود مثل عضو زائد در بدن ، گفته شده اگر انعقاد شب دوشنبه باشد بچه دارای حافظه ی قوی خواهد شد اگر شب جمعه باشد موجب می شود او عالمی صبور و استوار در مشکلات شود و اگر شب چهار شنبه باشد فرزند خون ریز می شود و دشمن افراد صالح
مکان انعقاد نطفه
مکان انعقاد نطفه اهمیت زیادی دارد . اگر در مکانی که انعقاد نطفه انجام می گیرد بچه ای بیدار باشد فرزند ی که بدنیا می آید نامطلوب است . تصاویری که بر روی دیوار است اگر توجه زن و مرد در هنگام انعقاد به آن تصاویر باشد برروی فرزند اثر می گذارد . مثلاً حضرت شعیب برای آنکه گوسفندانی سیاه و سفید بدس آورد هنگام انعقاد نطفه گوسفندان آنها را در مکان سیاه و سفید نگهداری می کردند . زن و مرد سفید پوستی بچه ای سیاه پوست بدنیا آوردند بعد از تحقیقات انجام یافته متوجه شدند که در شب انعقاد نطفه در آن مکان قاب عکس مرد سیاه پوستی بوده و زن توجه به آن قاب عکس پیدا کرده بود .
روحیات زن و مرد در هنگام انعقاد نطفه
روحیات زن و مرد هنگام انعقاد نطفه اهمیت زیادی دارد . به خاطر همین مسئله است که اسلام به عروس و داماد سفارش می کند در شب زفاف دعا های مخصوص و نماز بخوانند .
تأثیر غذا در انعقاد نطفه
مثلاً برای زیبای فرزند گفته شده در شب انعقاد نطفه به خورده شود . در مورد نطفه امام حسین نقل شده است از سیب است و برخی از بزرگان اهل معنی هم نقل کرده اند الان بعد الظهرها از حرم مطهر بوی سیب به مشام می رسد .(11) وقتی مقدر گردید نور فاطمه به خدیجه انتقال یابد ، از طرف خدا به پیامبر اکرم صلواة الله علیه دستور رسید باید از مردم دوری جویی . حضرت به کوه حرا رفت و در آن جا مشغول عبادت گردید . و از سوی دیگر حضرت خدیجه نیز ، در خانه ی خود سرگرم عبادت پروردگار بود . معلوم است که عبادت غذای روح سالم است و پیامبر می خواست صفای روح خویش را بیشتر کند و همچنین با غذاهای بهشتی نطفه فاطمه بسته شود . علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار قضیه را اینچنین نقل می کنند . روزی رسول خدا صلواة الله علیه وآله وسلم با امیر المومنین علیه السلام و عده ای از اصحاب در ابطع نشسته بود ، ناگاه جبرئیل نازل شد و به آن حضرت فرمود :
ای محمد ! خداوند تورا سلام می رساند و امر میکند که چهل شبانه روز از خدیجه دوری اختیار کن . از آن پس ، تا چهل روز به خانه خدیجه نرفت . روز ها روزه می داشت و شبها تا صبح عبادت می کرد . روزی پیامبر عمار یاسر را به سوی خدیجه فرستاد و گفت به او بگو که : ای خدیجه ! نیامدن من نزد تو از روی کراهت و دشمنی نیست ، لیکن پروردگار من چنین دستور داده که تقدیرات خود را جاری سازد . باید هر شب ، در خانه را ببندی و در رختخواب خود بخوابی ، من در خانه ی « فاطمه ی بنت اسد » هستم تا مدت وعده ی الهی پایان یابد . خدیجه هر روز چند مرتبه از غم جدایی آن حضرت می گریست بعد از چهل روز ، جبرئیل بر پیامبر نازل شد و گفت : ای محمد ! خداوند تو را سلام می رساند و می فرماید که برای تحفه و کرامت من آماده باش .! در این هنگام میکائیل فرود آمد و طبقی آورد و در پیش حضرت گذاشت و گفت : پروردگار تو می فرماید : که امشب با این غذا ها افطار کن . امیر المومنین علیه السلام فرمود : هر شب چون زمان افطار پیامبر فرار می رسید ، به من دستور می داد که در خانه را بگشایم تا هر که خواهد بیاید و با آن حضرت غذا بخورد . امّا در آن شب به من فرمود : بر در خانه بنشین و مگذار کسی داخل شود که این غذا بر غیر من حرام است . چون طبق را گشود ، در میان آن ، یک خوشه خرما و یک خوشه انگور و جامی از آب بهشت بود . پس از تناول غذا ، پیامبر خواست مشغول نماز شود ، جبرئیل گفت : در این هنگام نماز بر تو جایز نیست باید به منزل خدیجه بروی و با او آمیزش نمایی که خداوند تعالی می خواهد در این شب از نسل تو ، ذریه ای پاک و پاکیزه خلق نماید .(12)
دوران بارداری
در این دوران مادر 9 ماه نطفه را در درون خود پرورش می دهد تا به شکل یک انسان کامل در آید . رسول اکرم صلواة الله علیه و آله و سلم فرمودند : الشَقیُّ من شقیَ فی بطن امه و السَعیدُ من سَعِدَ فی بطن اُمه .(13)« شقی و بدبخت کسی است که در شکم مادر بدبخت است و سعید کسی است که در شکم مادر خوشبخت است . » سلامتی یا بیماری ، نیرومندی یا ناتوانی ، زشتی یا زیبایی ، خوش استعدادی یا بد استعدادی ، بد اخلاقی یا خوش اخلاقی هر فردی دررحم مادر پایه گذاری می شود . سعادت یا بد بختی کودک در رحم مادر پی ریزی می شود . (14) دوران بارداری دوران مهمی است که مادر باید نسبت به آن توجه کافی داشته باشد و اقدامات لازم را انجام دهد و هر گونه غفلت و کوتاهی مادر منجر به این می شود که طفل ، ناتوان و کم هوش بشود و نقص هایی در بدن او به وجود آید . در این بخش چند عامل مهم نقش اساسی در شخصیت کودک ایفا می کنند :
1 – نقش غذا در سلامتی جنین و شخصیت کودک .
2- تاثیر حالات مادر در شخصیت جنین و کودک .
3 – اثر الکل ، شراب خواری ، استعمال دخانیات در جنین .
نقش غذا در سلامتی جنین و شخصیت کودک .
در مورد غذای جنین مهمترین نکته این است که از غذاهای حلال باشد . جنین غذای مورد نیاز خود رار از مادر دریافت می کند و در واقع از مواد غذایی که وارد خون مادر شده واردر بدن جنینی هم می شود و جنین هم رشد می کند . پس مادر باید توجه کند غذاهایی که می خورد حلال باشد ، غذاهای حرام اثرات نامطلوبی بر روی جنینی می گذارد . یکی از دانشمندان علوم اسلامی که در مسجد جامع اصفهان نماز می خواند ، شبی پسرش را با خود به مسجد آورده بود ، پسر از ورود به مسجد خودداری کرد و در حیاط مسجد نشست . بعد از رفتن پدر ، به مشک آبی که در حیاط مسجد بود ، سوزنی فرو برد و با آبی که از آن می ریخت بازی می کرد . بعد از پایان نماز ، پدر از این موضوع خبر یافت و بسیار ناراحت شد ، به خانه رفت و همسرش را گفت : من در تغذیه و رعایت آداب و رسوم اسلامی ، پیش و پس از انعقاد نطفه و در دوران کودکی فرزندانمان سعی تمام کرده ام ، ولی عمل امروز این کودک ، نشانگر تقصیر یکی از ماست . مادر گفت : یاد دارم که در هنگام بار داری به منزل همسایه رفته بودم که درخت انار آنها توجه مرا به خود جلب کرد . به یکی از انار ها سوزنی فرو بردم و مقداری از آب انار را چشیدم . (15) آری ، غذای حرام و شبهه ناک ،در هر دورانی از زندگی ،اثر نامناسب بر انسان می گذارد . حتی زمانی که انسان به صورت جنینی در رحم مادر قرار گرفته است . همینطور که باید غذای مادر حلال باشد و از حلال بخورد تا اثر مطلوب در شخصیت کودک بگذارد از طرفی نوع و کیفیت غذاهایی که مادر می خورد هم اهمیت دارد . مادر باید غذاهای مقوی و سر شار از ویتامین ها و پروتئین ها مصرف کند چون علاوه بر اینکه نیرو ی بدن خود را تامین کند باید مواد غذایی بدن جنین را هم تامین کند به همین دلیل باید از غذاهای کم حجم و پر انرژی استفاده کند امام صادق علیه السلام می فرمایند : غذای کودک ، از آنچه مادر می خورد و می آشامد تامین می شود . (16)در یک آمار گیری این نتیجه بدست آمده است که 80 درصد از کودکان ناقص الخلقه ی جهان و کودکانی که دارای نقص رشد مغزی و عصبی و جسمی هستند ، دوران بارداری مادرانشان درست تغذیه نشده اند . (17)در روایات هم در مورد اینکه مدر از چه نوع غذاهایی استفاده کند مطالبی آورده است .
پیغمبر اکرم صلواة الله علیه و آله وسلم فرمودند:
« زنان آبستن در آخرین ماههای بارداری خرما بخورد تا فرزند انشان خوش اخلاق و بردبار شوند .» (18)
پیغمبر اکرم فرمودند : « (بِه) بخورید و این میوه را به دوستان هدیه کنید ، زیرا (بِه) نور چشم را زیاد می کند و قلبها را مهربان می گرداند . زنان آبستن نیز از این میوه خوب استفاده کنند تا فرزندانشان نیکو و زیبا گردند .» (19)
پیغمبر اکرم صلواة الله علیه و آله وسلم فرمودند : «هر زن آبستنی که خربزه بخورد بچه اش زیبا و خوش اخلاق می گردد . (20)»
امام رضا علیه السلام فرمودند : « خوردن ( بِه) عقل و هوش را زیاد می کند . »(21)
ب- تاثیرات حالات مادر در شخصیت کودک و جنین
درست است که در رحم مادر رابطه جنین با مادر فقط از بند ناف و چند رگ خونی است و ارتباط مستقیمی بین اعصاب مادر با فرزند برقرار نیست ولی با این حال حالات روحی مادر از جمله ترس زیاد ، وحشت ، خشم و عصبانیت و حتی حالتهای متعادل روحی او در فرزند اثر گذار است . خیلی انحرافات روحی و جسمی که برای کودکان بوجود می آید در دوران جنین بودن در رحم مادر این انحراف بوجود آمده است . مثل : لب شکری ، شکاف صغ ، بسته نشدن جداری شکم و غیره (22)همانطوری که مادرانی که مبتلا ی به بیماری های گوناگون مثل سِل و کم خونی و... هستند فرزندانشان هم مبتلا و در معرض این بیماری ها هستند . زنانی که انحراف اخلاقی دارند مثلاً بد اخلاقی هستند ، حسود هستند . یا به نحوی بد اخلاقی های دیگر ، فرزندانشان هم بیشتر در معرض این انحرافات اخلاقی هستند . متأسفانه مردم بیشتر به فکر انحرافات ظاهری خود هستند اینکه مریضیهای جسمی پیدا نکنند . اینکه غذای خوب و مناسب مصرف کنند ولی به فکر روح و روان خود و فرزندان خود کمتر هستند مثلاً یک سرما خوردگی ساده را اهمیت می دهند ولی بخل و حسادت و افسردگی را اهمیت نمی دهند .در این صورت روزه به روز بیماریهای روانی در جامعه گسترش پیدا می کند و از مادران و پدران به فرزندان منتقل می شود . در حالی که یکی از اهداف بعثت پیامبر این است که سجایای اخلاقی را در جامع گسترش دهند
پیامبر اکرم صلواة الله علیه وآله وسلم فرمودند
« إنَّما بُعثتُ لاُ تَمِمَ مکارِمَ الاَخلاق » «همانا من برای کامل کردن سجایای اخلاقی مبعوث شده ام » (23)
ج- اثر الکل و شرابخوری و استعمال دخانیات بر جنین
استعمال الکل و دخانیات موجب نقصهای بدنی و روانی بر روی جنین می شود . دکتر الکسیس کارل می گوید : مستی زن یا شوهر در لحظه ی آمیزش ، جنایت واقعی است زیرا کودکانی که در این شرایط بوجود می آیند اغلب از عوارض عصبی یاروانی درمان ناپذیر رنج می برند . (24)و خطر بزرگتر این است که در حال مستی نطفه ی شخص بسته شود .
امام صادق علیه السلام فرمودند :
« اَنِّما امرأةٍ اطاعت زوجها و هوَ شاربُ الخمر کانَ لها مِنَ الخطا یا بعدد نجوم السماءِ و کُلُ مَولودٍ تَلِدُ مِنهُ فَهُوَ نجسٌ و لا یَقبَلُ اللهُ مِنها صَرفاً ولا عَدلاً حتی یموت َزَوجُها اَو خَلَعَ عَنهُ نفسها . »(25)
« هر زنی به همبستری شوهر شرابخوار خود تن دهد بعدد ستارگان آسمان مرتکب خطا شده است و فرزندی که از آن مرد پدید آید نا پاک و پلید است و خداوند از آن زن هیچ توبه و فدیه ای را قبول نمی کند مگر آنکه شوهرش بمیرد یا او را از قید زنا شویی رها سازد
نتیجه گیری :
تربیت کودک از امور بسیار مهمی است که حتی قبل از ازدواج هم باید به آن توجه داشت و خودسازی پدر و مادر قبل ازدواج یک امر ضروری است . پس در ازدواج ، باید با افراد خود ساخته ازدواج نمود . بعد ازدواج برای بچه دار شدن باید به نکاتی از قبیل : زمان انعقاد نطفه ، مکان آن، روحیات زن و مرد هنگام انعقاد نطفه و تأثیر غذا در انعقاد نطفه توجه داشت . بعد از انعقاد نطفه مراقبتهای دوران بارداری از قبیل ، تغذیه جنین ، روحیات و اعمال مادر در زمان بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
پی نوشت ها :
1 . المنجد ، لویس معلوف [بی جا ] نثر پرتو
2 . 33 سوره ی احزاب / آیه 21
3 . بی تا
4. المستطرف / ج 2 / ص 218، شهاب الدین احمد الاشبیهی ، بیروت ، دار احیاء التراث العربی ، 1415 ق
5 . تتمه المنتهی / ص 17 ، عباس قمی ، تهران ، نشر فلسفی ، 1381
6 . بحار الانوار / ج 23 / ص 54 ، محمد باقر مجلسی ، تهران ، وزارت ارشاد اسلامی ، 1360
7 . وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 10 ، محمد بن حسن حُرِّ عاملی ، بیروت ، داراحیاء التراث العربی ، 1412 ق
8 . جعفریات / ص 92 ، عبدالله بن جعفر حمیدی ، قم ، موسسه الثقافه الا سلامیة ، 1375 ش
9 . وسائل الشیعه / ج 5 / ص 9
10 . لئالی الاخبار / ص 267 ، محمد بنی بن احمد توسیر کانی ، قم ، نشر علامه ، 1372
11 . بهترین روش در تربیت فرزند ، مجید مهدوی ، اصفهان ، انتشارات انتظار سبز ، 1382
12 . منتهی الامال /ج 1 / ص 247 ، عباس قمی ، تهران ، افسون ، 1380
13 . بحار الانوار / ج 3 / ص 44
14 . آیین تر بیت ، ابراهیم امینی / ص 34 ، تهران ، نشر اسلامی ، 1368
15 . خانواده در اسلام 161/ حسین مظاهری ، قم ، شفق ، 1364
16 . بحار الانوار /ج60 / ص 342
17 . بهداشت جسمی و روانی کودک / ص 62 ، ابوالقاسم رضوانی ، [ بی جا ] ، نشر درود ، بی تا
18 . مستدرک / ج3 /ص113 ، حسین بن محمد تقی نوری ، قم ، موسسه ی آل البیت علیهم السلام ، 14 ق
19 . .مستدرک / ج3 / ص 116
20 . مستدرک / ج 22
21 . مکارم الاخلاق /ج 1 / ص196 ، حسن بن فضل طبرسی ، تهران ، نشر حبیب ، 1378
22 . جنین شناسی /ص57 ، امور اهل قلم حیان ، تهران ، نشر اباصالح ، 1385
23 . میزان الحکمه /ج12 / ص 5768 ، محمد محمدی ری شهری ، قم ، دارالحدیث ، 1377
24 . و راه و رسم زندگی / ص91 ، الکسیس کارل ، اصفهان ، مهرافزون ، 1385
25 . لئالی الاخبار /ص 267
فهرست منابع
1-قرآن کریم
2- آیین تربیت ، ابراهیم امینی ، تهران ، نشر اسلامی ، 1368
3- المستطرف ، شهاب الدین احمد الاشبیهی ، بیروت ، دار احیاء التراث العربی ، 1415 ق
4- المنجد ، لویس معلوف ، بی جا ، نشر پرتو
5- بحار الانوار ، محمد باقری مجلسی ، تهران ، وزارت ارشاد اسلامی ، 1360
6- بهترین روش در تربیت فرزند ، مجید مهدوی ، اصفهان ، انتشارات انتظار سبز ، 1382
7- بهداشت جسمی و روانی کودک ، ابوالقاسم رضوانی ، بی جا ، نشر درود ، بی تا
8- تتمه المنتهی ، عباس قمی ، تهران ، مشر فلسفی ، 1381
9- جنین شناسی ، امور اهل قلم حیان ، تهران ، نشر اباصالح 1385
10 - راه و رسم زندگی ، الکسیس کارل ، اصفهان ، مهر افزون ، 1385
11 – خانواده در اسلام ، حسین مظاهری ، قم ، شفق ، 1364
12 – سراج الشیعه فی آداب الشریعه ، عبد الله مامقانی ، تهران ، اسلامیه ، 1385
13- جعفریات ، عبدالله بن جعفر حمیدی ، قم ، موسسه س اسلامیه ، 1375 ش
14 – لئالی الاخبار ، محمد بنی بن احمد توسرکانی ، قم ، نشر علامه ، 1372
15- منتهی الامال ، شیخ عباس قمی ، تهران ، افسون ، 1380
16 – مستدرک ، حسین بن محمد تقی نوری ، قم ، موسسه ی آل البیت علیه السلام، 1412 ق
17 – مکارم الاخلاق ، حسین بن فضل طبرسی ، تهران ، نشر جبیب ، 1378
18 – وسائل الشیعه ، محمد بن حسن حر عاملی ، بیروت ، داراحیاء الترات العربی ، 1412 ق
/ج
