چرا زلزله های ایران تمام نمی شود؟

زلزله های ایران

کشور ما از نظر جغرافیایی در موقعیتی قرار دارد که پیوسته در حال جنب و جوش و لرزش است و این مساله با زلزله های مکرری که اتفاق افتاده و به دنبال آن خساراتی که بار آورده پرسشی را در ذهن بوجود می آورد و آن اینکه زلزله های ایران تا چه زمانی ادامه دارد؟ چرا زلزله دست از سر این کشور بر نمی دارد و زلزله های ایران کی تمام می شود؟ کارشناسان قدیمی ترین نقطه زلزله زده ایران را ناحیه سگزآباد که امروزه به آن بوئین زهرا می گویند نسبت می دهند و زمان آن را هزاره سوم پیش از میلاد می دانند. در این بخش با الی گشت همراه باشید تا علت این مساله را بررسی کنیم و اینکه تا کی ایران زمین قرار است بلرزد؟

علت خسارت های زیاد زلزله

زلزله بم که یک فاجعه انسانی بوجود آورد یکی از عوامل بروز آن این بود که کانون آن دارای عمق کمی بود بنابراین هرچه عمق کانون زلزله کمتر باشد خسارت ها و اثرات تخریب زلزله بیشتر خواهد شد. همچنین ساعت وقوع زلزله که در آن ساعت معمولا مردم در خواب و استراحت هستند، جنس زمین منطقه که آبرفتی و منفصل است و اصلی ترین دلیل آن که وجود ساختمان های غیر اصولی و نا امن در منطقه بود از دلایل عمده بروز این فاجعه است. پس از زلزله بم زلزله های ویران کننده دیگری رخ داد مانند: زلزله اهر و ورزقان با 4/6 ریشتر در سال 1391، زلزله سراوان با 5/7 ریشتر در سال 1392 در، زلزله مورموری لرستان با 2/6 ریشتر در سال 1393، زلزله مشهد با 1/6 ریشتر در سال 1396 و سرانجام سر پل ذهاب با 3/7 ریشتر و زلزله منطقه هجدک کرمان با 2/6 ریشتردر سال 96 می بینم که کشورمان تقریبا هرسال در حال لرزیدن است. زلزله ممکن در هر جای دیگر کره زمین اتفاق بیافتد اما، اینکه چرا ایران دائم می لرزد و این لرزیدن تمام نمی شود؟ وعلت وقوع فاجعه ای انسانی با هر لرزش در ایران چیست؟ سوالاتی است که مدام در ذهن هر کدام از ما ممکن است بوجود بیاید؟

یکی از کارشناسان زمین شناسی در رابطه با زلزله های ایران معتقد است که ایران دارای موقعیت خاص زمین ساختی است که همین عامل کشورمان را به یکی از نقاط زلزله خیز جهان تبدیل کرده است و ناگزیر هر ساله بطور متوسط یک یا دو زلزله بین 6 تا 7 ریشتر را در نقاط گوناگون کشور تجربه می کنیم. این کارشناس زمین شناسی می گوید؛ کشور ما بر روی کمربند لرزه آلپاید واقع شده که این کمربند از شرق پرتغال شروع می شود و پس از گذر از جنوب  اروپا و ایران و جنوب شرق آسیا تا اقیانوس آرام پیش می رود و طبیعی است که 95 درصد زلزله های جهان در این منطقه بوجود آید. همچنین فشرده شدن فلات ایران بین صفحه عربستان از جنوب غرب و پهنه توران از شمال شرق و کوتاه شدن پوسته آن عامل بروز این زلزله ها می شود، بنابراین با فشار آوردن صفحه عربستان به صفحه اوراسیا این اتفاق رخ می دهد. وی درباره امکان پیش بینی زلزله های ایران گفت: ما می دانیم که اطراف تهران گسل های خطرناک زیادی مثل مشاء و کهریزک وجود دارد اما نمی دانیم کی و چه روز، یا چه ساعت و چه سالی رخ می دهد بنابراین تاریخ دقیق قابل پیش بینی نیست، دانش امروز تکنیکی را فراهم کرده که وقوع زلزله را در حد چند ثانیه زودتر هشدار می دهد این تکنیک در کشورهایی مثل مکزیک و آمریکا وجود دارد که با توجه به عمق کم زلزله های کشورمان این تکنیک هشدار دهنده برای ما قابلیت استفاده نداشته و نمی تواند پاسخگوی نیاز ما باشد.

کارشناس مورد نظر در رابطه با پیوند و ارتباط زلزله های پیاپی با هم گفت: اگرچه ایران بر روی کمربند زلزله واقع شده اما نقاط مختلف آن از لحاظ شدت و لرزه خیزی با هم فرق دارد. مثلا ناحیه مرکزی ایران که بم را هم شامل می شد زلزله ها کم عمق هستند و قدرت بیشتری دارند و دوره تکرار زلزله بر روی یک گسل کوتاه است به این معنی که امکان بازگشت زلزله وجود دارد اما در منطقه البرز زلزله ها قدرت بالا و عمق کمی دارند ولی دوره بازگشت آنها تقریبا دراز مدت است. در زاگرس زلزله ها با انرژی بالا و دارای عمق بیشتر و تعداد آنها نیز زیاد است مثل زلزله سرپل ذهاب، پس این لرزه خیزی ها نمی تواند به هم ارتباط داشته باشد و صرفا بر اساس ساختار زمینی است که کشورمان در آن قرار دارد. این کارشناس و عضو هیات علمی دانشگاه در پاسخ به این سوال که چرا در ایران زلزله ها خسارات بیشتری وارد می کنند گفت: زلزله های ایران کم عمق است به طوری که بیشتر آن ها در عمق کمتر از 25 کیلومتر رخ می دهد و همین دلیل خسارات زیاد و تخریب بیشتر بوسیله زلزله های ایران است.

وی گفت برای کاهش خسارات ما باید پیش از وقوع آماده باشیم که این یک نکته مهم مدیریت بحران است. وی ادامه داد نکته مهم تر اینکه ساخت و سازهای جدید ما باید با توجه به اصول و مقررات مهندسی انجام شود، مصالح از کیفیت کافی برخوردار باشند و ایمن سازی زیرساخت های شهری باید اولویت اول ساخت و سازهای ما باشد در اولویت قرار گیرد. وی در ادامه گفت: اینکه چرا وقتی در یک مکان زلزله رخ می دهد در دیگر شهرها هم  زمین لرزه احساس می شود دلیلش این است که با توجه به گسل های زیادی که در کشور وجود دارد وقتی که در یک شهر زمین لرزه اتفاق می افتد در شهرهای نزدیک مکان وقوع زلزله و استان های همسایه لرزش حس می شود و حتی ممکن است در شهرهایی رخ دهد که به اصطلاح در مناطق سفید هم این اتفاق بیفتد و زمین لرزه احساس شود. مناطق سفید همان مناطق کم خطر هستند و در این مناطق احتمال وقوع زلزله های 6 ریشتری حتی هر سه هزار سال یکبار محال است، مثل کویر لوت یا کویر مرکزی کشورمان که این مناطق جزء مناطق مسکونی به حساب نمی آید و ساکنانی هم ندارد با این حال لرزه خیزی چندانی ندارند و نقاط آرامی از نظر زلزله خیزی و لرزش زمین است.