خبرگزاری فارس: سینما از زمان بروز و ظهور تا امروز که سالهای بسیاری از آن می‌گذرد، همواره علاقه‌مندان و شیفتگان بسیاری داشته است و جایگاه نقد آثار سینمایی نیز به همین میزان مهم و اثرگذار بوده است. به طوری که نقد در برخی مواقع برای آثار فیلمسازان تعیین تکلیف می‌کند و مسیر فیلمسازان را تغییر می‌دهد.
پای برنامه‌های نقد محور نیز از دهه هفتاد به تلویزیون ایران باز شد. با برنامه «هنر هفتم» که اکبر عالمی اجرای آن را برعهده داشت.
در این گزارش تلاش داریم نگاهی به برنامه‌های سینما محور تلویزیون در شبکه‌های مختلف داشته باشیم و ماموریت و میزان اثرگذاری آنها را هم مورد بررسی قرار دهیم.
شروع برنامه‌های سینمایی از سال 70
یکی از پیشتازترین برنامه‌های سینمایی تلویزیون «هنر هفتم» با اجرای اکبر عالمی بود که در دهه 70 از شبکه یک سیما پخش می‌شد. این برنامه قدیمی‌ترین و نوپاترین برنامه سینمایی در قاب تصویر بود که هر هفته با حضور یک کارشناس به بررسی و نقد یکی از فیلم‌های مهم سینمای جهان می‌پرداخت. در ابتدا مجری و کارشناس درباره سابقه کارگردان فیلم مورد نظر اطلاعاتی به بیننده می‌داد و در ادامه به مدت 10 دقیقه بحثی میان مجری و کارشناس صورت می‌گرفت و بعد فیلم برای بیننده پخش می‌شد و در ادامه مجری و کارشناس درباره فیلم و جزئیات آن به صحبت می‌نشستند. دکور این برنامه با کمترین امکانات موجود در آن زمان طراحی شده بود، میز مستطیلی شکل که دو بلندگو روی آن قرار داشت و مجری و مهمان پشت این میز می‌نشستند. روی دیوار پشت این دو دکور چوبی که طرح‌‌هایی مثلث شکل بود، دیده می‌شد.
«سینما یک» با حدود 15 سال سابقه
برنامه «سینما یک» از سال 1382 از شبکه یک سیما پخش می‌شد و به نقد و بررسی فیلم‌های مطرح تاریخ سینمای جهان می‌پرداخت. سری اول سینما یک، به تهیه کنندگی محمد حمیدی مقدم بود که بین سالهای 1382 تا 1384 از شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد. سری دوم این برنامه به تهیه کنندگی مهدی رحیمیان و با اجرای شاهرخ دولکو روی آنتن رفت و سومین سری از این برنامه به تهیه کنندگی مهدی فرودگاهی تولید و پخش می‌شد.
سری سوم این برنامه از فروردین سال 1396 روی آنتن رسانه ملی رفته است. سری چهارم در نوروز 1392به تهیه کنندگی علیرضا بختیان و اجرای کوروش سلیمانی تولید و مجددا پخش آن آغاز شد. در حال حاضر سری پنجم این برنامه از فروردین 1396 به تهیه کنندگی، سردبیری و اجرای غلامعباس فاضلی، منتقد و نویسنده سینمایی روی آنتن رسانه ملی می‌رود. در سری جدید این برنامه فیلم‌ها به انتخاب میهمان برنامه به نمایش در می‌آید و سپس بررسی و تحلیل آن با حضور میهمان و مجری «سینما یک» انجام خواهد شد. تنها المان این برنامه سینمایی هم حلقه‌های فیلم و نوار فیلم است.
«سینما دو»؛ در راستای برنامه‌های سینمایی
دیگر برنامه سینمایی تلویزیون که از آذرماه سال 95 به صورت هفتگی از شبکه دو سیما شروع شد و تا الان هم ادامه دارد، به تهیه‌کنندگی عباس یداللهی و کارگردانی حمیدرضا معدنچی و با اجرای محمد خزایی بروی آنتن رفت. جواد طوسی منتقد و کارشناس ثابت این برنامه است.
«سینما دو» هر هفته میزبان یک کارگردان سینمای ایران، یک کارگردان جوان به همراه یک کارشناس و صاحب نظر غالبا جامعه‌شناس است که پیرامون یکی از آثار اجتماعی کارگردان حاضر بحث و تبادل نظر خواهند کرد. گزارش‌های موضوعی و مردمی، (قاب ملاقات)، گفت‌وگو با بازیگران، گفت‌وگو با یکی از اعضای اصناف سینمای ایران، گزارش فیلم و سوال نظرسنجی از جمله بخش‌های در نظر گرفته شده برای این برنامه است. این برنامه با رویکرد «بررسی سینمای اجتماعی ایران با نگاهی جامعه‌شناسانه» بروی آنتن می‌رود.
یک نویسنده مجری «سینما دو» شد
اما شهریور ماه فصل جدیدی از این برنامه آغاز به کار رفت با این تفاوت که در این فصل، حامد عنقا روزنامه‌نگار، نویسنده و تهیه کننده تلویزیونی به جای محمد خزایی در جایگاه اجرا نشست. از حاشیه‌های این برنامه می‌توان به حضور مهدی فخیم زاده کارگردان تلویزیون در «سینما دو» اشاره کرد که به دلیل بی توجهی مجری و مهمان دیگر تاب نیاورد و استودیوی برنامه را ترک کرد. مجید میرفخرایی طراح دکور این برنامه نیز فقط به حضور یک دوربین 35 میلی متری روی پایه آنهم پشت سر مجری بسنده کرده بود تا المانی سینمایی به برنامه بخشیده باشد.
«سینما دو» پنج شنبه‌های هر هفته ساعت 23:30 از شبکه دو سیما پخش می‌شود.
«هفت»؛ پرحاشیه‌ترین برنامه سینمایی تلویزیون/ رفت و آمد مجریان به برنامه سینمایی شبکه سه
در این 10 ساله اخیر تعداد برنامه‌های سینمایی که تلویزیون آنها را برای مخاطبان خود تدارک دیده بود، کم نبودند. برنامه‌هایی که هر کدام به دلیل ملتهب بودن وضعیت سینما و حساسیت بالای مسئولان تلویزیون در نیمه راه متوقف شدند. یکی از شاخصی‌ترین آنها برنامه سینمایی هفت بود که در سه سری روی آنتن شبکه سه سیما رفت. در این برنامه منتقدان بسیاری آمدند و رفتند اما مسعود فراستی یکی از منتقدین ثابت هفت در سری اول و سوم بود که نظر بسیاری را درباره نقد فیلم تغییر داد.
در سری اول هفت که سال 89 بروی آنتن رفت، فریدون جیرانی مجری بود، محمود گبرلو در سال 91 و در سری دوم و بهروز افخمی در سری سوم که سال 94 پخش شد، هر کدام به اجرا پرداختند.
سری دوم را با وجود گزینه‌هایی که موجود بود، به گبرلو که منتقد سینمایی بود سپردند، اما او هم در میانه راه از اجرای این برنامه پر حاشیه کنار گذاشته شد. اما با تغییر رئیس رسانه ملی و به طبع آن تغییر مدیر شبکه‌ها مجری این برنامه هم عوض شد.
در زمان بهروز افخمی نوع کار و شیوه برنامه هفت تغییر عمده‌ای کرد، تنوع ساختاری، دکور و تغییرات اساسی کاملا با دو سری قبل متفاوت بود. جدا کردن بخش‌های گفت‌وگو، نقد فیلم و اکران، معرفی کتاب، معرفی فیلم، میزگرد، گزارش و باکس آفیس سینمای جهان، معرفی تئاترهای روی صحنه، مسابقه سینمایی همراه با جایزه و بخش فتو رمان از مهم‌ترین بخش‌های هفت در سری سوم خود بود.
سینمایی‌ترین دکور برنامه تلویزیونی
اگر بخواهیم دکور این چند برنامه سینمایی را مورد بررسی قرار دهیم، می‌بینیم که دکور برنامه هفت یکی از سینمایی‌ترین دکورها بود. تمامی المان‌های مربوط به سینما و فیلمسازی در این دکور به چشم می‌آمد. از بیس قرمز و صندلی‌های سینما گرفته تا شکل نوار فیلمی که روی میز مجری و پشت سر او دیده می‌شد.
تولید سری جدید با اما و اگرها
با اینکه مدت زیادی از پایان تولید سری قبلی این برنامه می‌گذرد و معاون سیما هم در جمع خبرنگاران به تولید و پخش این برنامه اشاره کرده بود اما هنوز از تولید برنامه هفت خبری نیست.
«شب‌های شفاهی» گامی جدید برای تمام مردم ایران
اما از همه این برنامه‌ها که بگذریم به برنامه‌ای زنده با نام «شب‌های شفاهی» می‌رسیم که یکی از برنامه‌های بحث برانگیز این شب‌های شبکه شما است. بنا به گفته سازندگان برنامه نام شب‌های شفاهی را محمد صالح علا پیشنهاد داده است و سازندگان هم به دلیل جذابیت این نام آن را قبول کردند.
انعکاس اخبار فرهنگی شهرستان‌ها
«شب‌های شفاهی» هم مانند سایر برنامه‌های تلویزیونی که به موضوع سینما می‌پردازند، شامل میزگرد، گپ و گفت چالشی، نقد و تحلیل فیلم‌های سینمایی روز جامعه و دعوت از مهمان‌هایی است که کارگردان و بازیگر هستند. این سبک برنامه‌ها در قدم اول هدفشان آشتی مردم با سینما است و در وهله بعدی به سمت حمایت از کیفیت فیلم‌ها می‌روند. همچنین «شب‌های شفاهی» به اخبار فرهنگی تهران و شهرستان‌ها نیز ورود پیدا کرده است و آنها را نیز در بسته فرهنگی خود قرار داده است.
شبکه شما و تولید اولین برنامه سینمایی
شبکه شما که این روزها به عبارتی پا گرفته و با برنامه‌های متنوع و جذابی که در کنداکتور خود قرار داده، مخاطبان بسیاری را همراه کرده است، برای اولین بار دست به پخش برنامه‌ای با موضوع سینمایی زده که برای حفظ ماموریت شبکه شما نیز باید رضایت مخاطبان غیر تهرانی را نیز برآورده کند.
دکوری فاقد المان سینمایی/ جایگزینی رنگ آبی به جای قرمز
تنها برنامه سینمایی تلویزیون که هیچ المان سینمایی ندارد «شب‌های شفاهی» است. طراح دکور این برنامه سعی کرده تا حدی فضا را از سینما دور کند تا شاید عوامل راحت تر برنامه را پیش ببرند. حتی خبری از حلقه‌های فیلمی که در اغلب برنامه‌های سینمایی استفاده می‌شد، نیست و تنها جاذبه این دکور پس زمینه آسمان سیاه و آبی شب و ماه و ستاره است که لوگوی شب‌های شفاهی روی آن خودنمایی می‌کند. بیس این دکور نیز رنگارنگ و آبی است، دقیقا چیزی که در سایر دکورهای سینمایی دیده نمی‌شود و با به کارگیری آجرهای قدیمی و قرار دادن گلدانی روی طاقچه فضا به سمت سنتی بودن هم پیش رفته است.
تحلیل‌گر به جای منتقد
«شب‌های شفاهی» در اقدامی جالب توجه نام منتقد را از برنامه حذف کرده است و تحلیل‌گر و کارشناس رسانه و فیلم را جایگزین آن کرده است. این موضوع شاید به دلیل نگاه منفی است که در جامعه در مورد منتقدان وجود دارد.
تریبونی برای شنیدن نیازهای اهالی سینما
درست است که در اغلب برنامه‌های سینمایی از معضلات این حرفه و مشکلاتی که گریبان‌گیر سازندگان آثار و حتی پخش کننده‌هایشان بود، صحبت به میان می‌آمد، اما شب‌های شفاهی نیز مکانی برای بیان نیازهای اهالی سینما است و مسئولان سینمایی در صورت تمایل می‌توانند در گفت‌وگوهای مربوطه شرکت کنند.
توجه به فرهنگ بومی و ملی
از هدف‌گذاری‌ها و نقاط مثبت این برنامه که اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری آن نیز به شمار می‌رود، توجه به فرهنگ بومی و ملی است. طبق عقیده سازندگان شب‌های شفاهی، عدم پرداخت به فرهنگ بومی و ملی در سینمای ایران باعث ضعف سینمای ما شده است. این برنامه نیز با در دستور کار قرار دادن چنین موضوعی سعی دارد تا استعدادهای خاموشی که در شهرستان‌ها و استان‌های ایران هستند، را شکوفا و به مردم معرفی کند.
استودیو و مجری «هفت» هم اینجا هستند
محمود گبرلو که پیشتر در سری دوم برنامه «هفت» اجرا و تهیه کنندگی را به عهده داشت، بعد از چند سال طرح تولید چنین برنامه‌ای را به شبکه شما ارائه داد و بعد از توافق مسئولین این برنامه را از آذرماه امسال درست در استودیویی که برنامه «هفت» از آنجا پخش می‌شد، روی آنتن شبکه شما برد. شاید خیلی از مخاطبین با دیدن گبرلو در شمایل مجری برنامه سینمایی، به یاد برنامه هفت بیفتند و به دلیل علاقه‌ای که به آن برنامه داشتند، شب‌های شفاهی را نیز دنبال کنند.
«شب‌های شفاهی» چهارشنبه شب‌ها از ساعت 21 الی 23 به صورت زنده از شبکه شما پخش می‌شود.
