برای معرفی برج کاشانه بسطام ابتدا به سراغ شهر تاریخی بسطام، که در شمال شهر شاهرود واقع شده است، می رویم. بنا به گفته ی اهالی این شهر برج کاشانه بسطام در گذشته و دوران قبل از اسلام آتشکده ی زردتشتیان بوده است ولی آندره گدار،خاور شناس، عقیده داشته که قدمت این اثر باستانی به زمان مغول وغازان خان باز می گردد به گفته ی آندره نام برج غازانه بود که در گذر زمان به کاشانه تغییر کرده است. این اثر زیبا و تاریخی معماری چند وجهی با تزئینات وگچ بری های زیباوخطاطی های عربی به چشم می خورد،این آتشکده ی شهر بسطام بعد از اسلام به برج دیده بانی تغییر کاربری داده است،این اثر تاریخی زیبا در سال1310در فهرست آثار تاریخی ثبت شده است.
ویژگی های معماری برج
این اثر باستانی زیبا در شهر بسطام شاهرود توانسته منظره ای چشم نواز را برای گردشگران ایجاد کند. از ویژگی های آن می توان به 60 وجهی بودن این اثر تاریخی که به گفته ی برخی کارشناسان کاربرد تقویمی داشته و ارتفاع 20 متری از بیرون و 24 متری از درون این اثر تاریخی اشاره کرد. در قسمت جنوب غربی برج نوشته ی (بسم الله الرحمن الرحیم) روی یک آجر با خط ثلث نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند و همچنین نوشته هایی که در بالای برج دو حاشیه با آجر های بزرگ که دارای نوشته هایی می باشد، زیبایی های این اثر را دو چندان کرده اند.
تفاوت آجر های استفاده شده در قسمت بالای برج با قسمت های دیگر را نشان می دهد که احتمالا در اثر گذر زمان در آن قسمت ها فرسودگی هایی ایجاد شده است و در دوره ای از زمان آن قسمت ها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است
شگفتی های برج
از شگفتی های این برج در قسمت ورودی به برج از سمت مسجد جامع و مجاور محراب ابتدا دالان کوچکی که سه طرف آن گچ بری دارد به چشم می خورد. با دقت بیشتر می توان آیات آیه الکرسی و عباراتی عربی را دید. از ویژگی های دیگر برج وجود چاهی عمیق در قسمت میانی برج و همچنین پله های کوچک و تاریک برای رسیدن به بالای برج است. اگر به دیدن برج رفتید حتما این سختی را به جان بخرید و تجربه ی خاص بالای برج رفتن را از دست ندهید و تمام تلاشتان را بکنید تا به این یادگاری ارزشمند صدمه نزنید.
