خبرگزاری مهر؛ سینا برجیان: کشور ازبکستان از شمال و شمال شرق با قزاقستان، از جنوب و جنوب غرب با ترکمنستان، از جنوب شرقی با افغانستان و از شرق با تاجیکستان و قرقیزستان همسایه است. ازبکستان یکی از 2 کشور با عنوان "دابل لاک" یا کشور بدون دسترسی به دریا بطور دو جانبه است. بدین معنا که نه ازبکستان و نه همسایگان این کشور به دریا دسترسی ندارند.
سمرقند و بخارا، خیوه و ترمذ شهر هایی نام آشنا در حافظه جمعی ما ایرانیان که در طول قرنها، در مسیرشاهراه جاده خراسان، جاده بزرگ ابریشم، قرار داشت .هنوز می توان در کوچه پس کوچه های منحصر بفرد این شهر ها، صدای پای بازرگانان، کاشفان، جغرافیدانان، مبلغان و مهاجمانی را شنید. بناهای باستانی باشکوه و یادوارههای تاریخی از ریگستان و گور امیر تیمور در سمرقند گرفته تا مقبره امیر اسماعیل سامانی با معماری معتبر خود در بخارا، از مجموعه «ایشان قلعه » در شهر خیوه، گرفته تا شهرِسبز که در لیست ویژه یونسکو با عنوان «میراث جهانی» ثبت شده اند. یادواره های منحصر به فرد و سازه های معماری موجود در این شهرها، تصاویری از ادواری که نقش مهمی در تاریخ این کشور ایفا کردند، را نشان می دهد.
تاشکند
تاشکند پایتخت مدرن شده ازبکستان از شهرهای قدیمی جهان است. این شهر در سال 2009 ، قدمت 2200 ساله خویش را جشن گرفت. مراکز صنعتی مدرن، با تولیدی های متنوع، از صنعت هواپیمائی گرفته تا ماشین های سنگین صنعتی، تلوزیون و صنایع ریسندگی و بافندگی در این شهر فعالیت می کنند. تاشکند خیلی سریع، در حال تبدیل شدن به شهر پیشرفته و توسعه یافته است، تا جائی که از ساختمانهای باستانی و آسمان خراشهای مدرن، حس تلاقی سنت و مدرنیته را در ذهن ها جاری می سازد.
امروز در ازبکستان، حدود 100 موزه فعالیت دارند، که تقریبا نصف آنها در پایتخت کشور، مستقرند. هر کدام از آنها، انعکاسی از تاریخ غنی فرهنگی و روحانی ملت ازبک است. در مرکز پایتخت موزه دولتی «تیموریان» با یک گنبد بزرگ آبی رنگ، که بصورت نمادین یادآور گنبد باستانی سمرقند است، وجود دارد. نمایش این گنبد، جلوه گر وجود عصر حکومت مستقل در قرون وسطی شرقی در قلمروی ازبکستان، و جلوه گری از توسعه علم و هنر در زمان تمدن «امیر تیمور گورکانی» را نشان می دهد.
سمرقند
گرچه شهرهای ازبکستان، در طول قرنها، با وجود جاده بزرگ ابریشم، نقش مهمی را در مسیر باستانی و جادّه ای بین قارهای ایفا کردند، اما سمرقند با قدمت 2750 ساله، تنها شهری بود که عنوان قلب جاده بزرگ ابریشم را به خود اختصاص دهد. سمرقند قلب پارسی زبانان نیز است، این مروارید شرقی مغرور درخشندگی خود را با فرهنگ ، تاریخ و معماری عصر تیموریان به رخ بازدیدکنندگان می کشاند.
میدان ریگستان، بخشی از مجموعه آثار خیره کننده قرون وسطی شرقی و یادگار دوران تیموریان در سمرقند است، شهری که از دیرباز به دلیل زیبایی و شکوه معماری چشمنواز آن، توسط مسافران جاده ی ابریشم، مروارید شرق نامیده شده است. سمرقند دوران پرشکوه امیر تیمور، پایتخت امپراطوری هنر پروری بود که بهترین ذهن ها و استعداد ها را دور هم جمع کرده بود. از شعرا و ادیبان گرفته تا دانشمندان و معماران هر یک به سبک و سیاق خویش سهمی در درخشان کردن این شهر تاریخی بازی کرده اند.
زمانی که شهر سمرقند به عنوان مرکز حکومت امپراتوری مقتدر ماوراءالنهر، انتخاب شده بود، کار شهرسازی و عمران، به طور وسیعی در شهرگسترش یافت گرفت. دراین زمان بود که، حاکم بزرگ شهر سمرقند، معماران ماهر و کارشناسان زبده را گرد آورد، که آثار هنریشان پس از سالها زینت بخش سمرقند است. الغ بیگ، نوه امیر تیمور، که خود دانشمند و ادیبی خوش ذوق بود، این سنت را ادامه داد. امروزه در این شهر می توان در فضایی تاریخی نفس کشید و پویایی نبض زنده تاریخ را نظاره کرد، تاریخی که از جای جای ترک ها بر دامن بناها، مدارس علمیه، آرامگاهها و منارهها چون شاهزاده ای نجیب اصالت خویش را در سکوت فریاد می زند .
رِگیستان، میدان افسانهای شهر سمرقند با معماری های منحصر به فرد منطقه آسیای میانه است. این میدان، از دیرباز، محل داد و ستد و مرکز عمومی سمرقند بود. اینجا بعد از گذشت قرنها، هنوز بنا و منارههای عظیم، سه مدرسه الغبیک، شیردار، طلاکاری با وقار، پابرجاست.
میدان رِگیستان، آرامگاه گور امیر، بی بی خانم، شاه زنده، رصدخانه الغبیک، تنها فهرستی مختصر، از همه یادواره هایی است که بازدیدکنندگان این شهر کهن را، شگفت زده می کند.
بخارای نجیب
بخارا، با قدمتی 2500 ساله، در گذشته، مرکز آبادیهای با تراکم جمعیتی زیاد بوده است. بخارا با داشتن بیش از 140 یادواره معماری کهن باستانی، غنی شده است. اولین روزنامه فارسی زبان کل آسیای میانه با نام "بخارای شریف" از مارس 1912 تا ژانویه 1913 به همت میرزا محی الدین منصورف و میرزا سراج حکیم از روشنفکران تجدد خواه در این شهر منتشر شد.
گل سر سبد معماری ایرانی در سبک رازی، مقبره امیر اسماعیل سامانی، با شکوه بی تکلف خویش در بخارا قرار دارد. طبق روایتی معتبر برای اهالی شهر، این مقبره به هنگامه حمله چنگیز توسط اهالی با کوهی از خاک پوشانده شد و سپس با قتل عام شهر تا صد ها سال از چشم بینندگان پوشیده بود تا سر انجام چند دهه پیش از زیر خاک با کمترین آسیب باز کشف شد. اقامتگاه حاکمان بخارا، مناره کالئان، طرحهای پیچیده و زنده اسلیمی مساجد و مدارس علمیه، کاروانسراها و حمام ها همگی از نشان از شکوه تاریخی تکرار نشدنی و نادر بخارای نجیب است.
حیوا ، خیوه ؛ خوارزم قدیم
حیوا، تنها شهری که به طور کلی از زمانهای گذشته، از تاریخ جاده بزرگ ابریشم، شکل و بنای خود را به سلامت حفظ کرده است. این شهر را به درستی با عنوان «موزهای در فضای آسمانی باز » می شناسند. هسته اصلی اکثر یادواره های معماری این شهر، ایچان قلعه، قدمتش به اواخر قرن 18 و نیمه ابتدائی قرن نوزدهم می رسد. از استحکامات دیوارهای بلند و مرتفع، تصویر پانارامائی شگفت انگیز «حیوا »، مانند داستانهای هزار و یکشب، جلوه گر می شود.
مناره های با شکوه اسلامی یادگاران دوران عظمت تمدن های مشترکند و مناره «اسلام خواجه » از مرتفع ترین آنان در ازبکستان است. درشهر حیوا، برخی از کاخهای شاهان که از همه مهمترین آنان کاخ «تاش حولی »، مجموعه عظیمی همراه با سالنهای تشریفاتی قصرها و اتاقهای خلوت همچنین محل زندگی همسران آنان با حرمسراهایشان در این محل عظیم محفوظ مانده است. نما و دیوارها با موزائیک فیروزه کاری آراسته شده اند تا گردشگران اتمسفر «موزهای در فضای آسمانی باز » را از نزدیک لمس کنند.
تِرمیذ
تاریخ چند بعدی ازبکستان، بیشک انعکاسی از وضعیت جغرافیایی آن است، ترِمیذ از جنوبی ترین شهر این دیار و مؤید این رویکرد ماست.ترِمیذ، در جنب راست ساحل آمودریا، تأسیس شد. این شهر در مسیر کاروانها به مانند بندر، درطول 2500 ساله پذیرای مسافران بوده است. در آغازعصر ما، ترِمیذ مرکز اصلی آئین بودائی در آسیای میانه بود. یادواره هایی مانند کارا تِپهکه غار صومعه بوداییان بود و همچنین «فیاض تِپه» از اماکن معبد بوداییان که باقیمانده گنبد بزرگ بودایی است و علاقه کندان بسیاری بین توریستها و زائران بودایی دارد. اما ترِمیذ نه فقط به سبب داشتن آثار و یادوارههای بودایی در قرون وسطی بلکه بدلیل آرامگاه حکیم محقق ترمذی سلطان سعادت نیز معروف می باشد
سنتها و بازارهای سنتی
هنجارها و سنتهای ملت ازبک که در چهارراهه جاده بزرگ ابریشم، زندگی میکردند، در طول قرنهای متوالی، در نتیجه اثر متقابل آئینهای زرتشتیان، سغدیان، باختریان، خوارزمشاهیان،اعراب، مغول ها و تیموریان و همچنین سنتهای عشایری تحت تاثیر فرهنگ اس می قرار گرفت. گردشگران حین سفر ا در ازبکستان، نه تنها میتوانند معماریهای لعل گونه ی کشور را ببینند بلکه در جشنهای ملی مانند جشن آغاز بهار ، نوروز ،شرکت کنند . سخن از سنت ها را با بازار های سنتی باید ادامه داد.بازارهای سنتیِ برگرفته از تمدن مشرق زمین است که در آنها فراوانی اصیل داد و ستد شرقی، نمایش رنگهای مختلف و همچنین جنب و جوش خاصی را به وضوح میتوان دید. در بازارهای شرقی میوهها و سبزیجات در تمام فصلهای سال یافت میشوند، مخصوصا در دو فصل پاییز و تابستان، این گونه بازارها رنگ تازهای بهخود میگیرند. اینگونه بازارها از طلوع آفتاب هر روز شروع میشوند و با تاریک شدن هوا کار خود را به پایان میرسانند. جو خاصی که به بازارهای شرقی حاکم است عبارتند از: سروصدای فروشندگان و اتوموبیلها،صدای موسیقیهای محلی، بوی تازه ی تره بارها، سبزیجات و بوی کبابهای متنوع و البته رنگ و نقش ادویه .
سیاحت با شتر
محیط افسانهای جادهی ابریشم را میتوان همراه سیاحت با کاروان شترها در بیابان «کیزیل کوم » یا شنزار قرمزتجربه کرد. تا چشم کار میکند شنزارها، تپه های شنی، تاغی ها، خارهای بیابانی، کاروان های شترو فقط ماسه، ماسه و ماسه یافت میشود. در اوایل فصل بهار با بارش باران صحرا شاهد ظهور گلهای خشخاش بنفش میشود گویی که زمین را با فرشی زمرد رنگ، مفروش کرده اند اما متاسفانه دیری نمیپاید که این فرش زمردی از دیدگان محو میگردد.گردشگران به محض رسیدن به بیابان اتوموبیلهای خود را رها کرده و سوار شترها میشوند و سفر پر ماجرا و هیجان انگیز خود را آغاز میکنند. یکی از لحظه های به یاد ماندنی این سفر، تماشای غروب آفتاب، از روی شترها میباشد. رنگ خونی ماسه ها، که در شب سوسو کنان میدرخشند و استراحت در «یورت » ، چادر قابل حمل قزاقها، میتواند به لذت این سفر بیافزاید.
اسب سواری
اسب سواری، مردم را با هر سن و سالی و با هر سلیقهای به خود جذب می کند. موسوم تور اسب سواری اغلب تابستانها میباشد، اما اقلیم خاص ازبکستان اسب سواری را در طول سال برای علاقهمندان ممکن کرده است. پارک ملی اوگام - چاتگال که مملو از گونه های مختلف گیاهی و جانوری میباشد، مکانی ایده آل برای علاقه مندان به ورزش اسب سواری است. در حدود 80 کیلومتری شهرتاشکند، پایتخت ازبکستان، در بین کوهستان برفی تیین شان غربی مجتمع تفریحی ورزشی چیمگان اورامگوهی( برای علاقه مندان به ورزش اسب سواری تاسیس شده است. در این مجموعه اسبهای اصیل محلی به نامهای "کوروما " و "کاراباییر " که با نام آخال تکه نیز معروف هستند، نگهداری میشوند. از اینجا تورهای اسب سواری به مناطق بیابانی و استپی ادامه می یابد و درطول سفر رایحه ی گلهای مختلف و هوای با طراوت همواره همراه گردشگران خواهد بود. ع وه بر آن، صدای جیرجیر زین اسبها با صدای ریتمیک سم اسبها در کنار شامی دلپذیر کنار آتش گرم زیر آسمانی مصفا و پر ستاره، خاطره ای اصیل را برای گردشگران به ارمغان می آورد.
اسکی و اسنوبرد
کوههای تیین- شان غربی میتواند تمام خواستهای علاقه مندان به ورزشهای زمستانی رابرآورده کند. هوای نسبتا سرد تقریبا بدون باد و حدود 300 روز آفتابی و مناسب برای سرگرمیهای زمستانی فضایی کاملا مناسبی را برای ورزشهایی همچون اسکی الپاین و اسنوبرد فراهم کرده است. در طول چند ساله گذشته مناطق «چیمگان - چارواک – بیلدی رسای » برای علاقه مندان ورزش اسکی آزاد که از ورزشهای جوان به شمار میآید، اما سرعت پیشرفت آن چشمگیر میباشد ، امکانات مناسبی فراهم کرده است. این پیست اسکی، در دامنه کوه زیبای چیمگان درارتفاعات 1400 - 1900 متر از سطح دریا قرار دارد. از ماه اکتبر تا ماه می، که همیشه از برف پوشیده است آماده ارئه خدمات، در سطح بین المللی است.
