صفحات حفاظتی که ناخن نامیده می‌شوند انتهای انگشتان دست و پا را می‌پوشانند. ناخن‌ها اساساً از کراتین که یک پروتئین درشت مولکول در مو و پوست است تشکیل شده‌اند. ناخن‌ها از ماتریکس که زیر یک چین پوستی به نام کوتیکول قرار دارد و از لانولا که منطقه‌ای هلالی شکل در قاعده‌ی ناخن است رشد می‌کنند. مشهودترین قسمت ناخن صفحه‌ی آن می‌باشد، این قسمت بر روی بستر ناخن که یک ناحیه‌ی غنی از عروق خونی است قرار گرفته.
سفیدک ناخن
اگر ناخن‌هایتان سفیدک زده است، ذرت زیاد بخورید، هر روز آب دریا بنوشید، نمک دریایی (نمک یددار) مصرف کنید و روی آن هر روز سرکه بمالید.
*روزی سه بار آن را با روغن پنسیلین چرب کنید.
*فلفل هندی را با زفت مخلوط کرده و شبها بر آن ضماد کنید.
*مویز را بدون هسته‌هایش با پی مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
*چندین روز صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوید قبل از مصرف غذا لعاب اطراف دندان‌ها را پاک کنید و روی آن بمالید.
*مامیران را نرم بسایید، بعد با قدری سرکه و قدری عسل خمیر کنید و شبها روی آن ضماد گذارید.
*هر شب دُشول داخل گوشت را بشکافید و آب لزج آن را بر ناخن بمالید.
ناخن‌های سست و شکننده
اگر ناخن‌هایتان سست و شکننده است، باید تخم شاهی را نرم بسایید و با زهره‌ی گاو خمیر درست کرده و شبها روی آن ضماد کنید.
*برای مدتی، روزی سه مرتبه آب لیمو و یا رُب نارنج یا آب نارنج را روی آن بمالید.
تمیز و شفاف کردن ناخن‌ها
برای سفید و شفاف کردن ناخن‌ها باید روزی سه مرتبه روی آن آب لیمو بمالید یا با آب لیمو ناخن‌ها را بشویید.
رشد ناخن‌ها
اگر می‌خواهید رشد ناخن‌هایتان زیاد شود، مرتب ناخن‌ها را کوتاه کنید و از خوراکی‌هایی که باعث رشد ناخن‌ها می‌شوند زیاد استفاده کنید، مانند: روغن‌های نباتی، روغن حیوانی، روغن ماهی و روغن کوهان شتر.
ناهنجاری‌های ناخن
ناهنجاری‌های ناخن تغییراتی در شکل و رنگ یا بافت ناخن‌ها است که اغلب به دلیل آسیب، عفونت یا بیماری زمینه‌ای به وجود می‌آید. ناخن‌ها به ویژه مستعد آسیب‌دیدگی هستند. آسیب‌دیدگی شایع‌ترین علت ناهنجاری‌های شکل، رنگ یا بافت ناخن‌هاست. هم چنین تغییرات در وضعیت سلامت عمومی و سلامت پوست در محل بستر ناخن، ممکن است منجر به ناهنجاری‌هایی شوند. به علاوه خود عفونت ناخن هم ممکن است ظاهر آن را تغییر دهد.
انواع آن کدامند؟ بعضی اشکال ناهنجاری‌های ناخن فقط در صورتی که ظاهری ناخوشایند داشته یا دردناک باشند نیازمند درمانند، بعضی دیگر هم ممکن است نشانه‌ای از مشکلات زمینه‌ای سلامتی باشند که احتمال دارد به بررسی پزشکی نیاز داشته باشند.
لکه‌های سفید (1): نشانه‌های کوچک سفید که روی یک یا تعداد بیشتری از ناخن‌ها ظاهر می‌شوند، معمولاً به طور طبیعی رخ می‌دهند و به دلیل آسیب جزئی مثل یک ضربه به وجود می‌آیند.
ضخیم شدگی (2):
ضخیم شدگی و بدشکل شدگی ناخن‌ها حالتی است که تحت عنوان اونیکوگریفوزیس (3) خوانده می‌شود و ممکن است به دلیل بی‌توجهی یا عفونت قارچی باشد و گاهی بدون هیچ دلیل واضحی به وجود آید. ناخن‌های پا بیشتر احتمال دارد که درگیر شوند.
ستیغ‌ها (4):
ایجاد خطوط ستیغ مانند که از قاعده‌ی ناخن تا انتهای آن ایجاد می‌شوند، در افراد مسن طبیعی است، ولی در افراد جوان‌تر این ستیغ‌ها ممکن است علامتی از آرتریت روماتوئید یا بیماری‌های پوستی مثل لیکن پلان و اگزما باشند.
چاله‌دار شدن (5):
چاله‌های متعدد با اندازه‌ی یک سر سوزن بر روی سطح ناخن‌ها اغلب نشان دهنده‌ی یک بیماری عمومی مثل پسوریازیس یا اگزما است. چاله‌دار شدن ممکن است همراه با بیماری مو، آلوپسی آره آتا رخ دهد.
جداشدگی ناخن (6):
اگر ناخنی طی حادثه‌ای آسیب ببیند ممکن است از بستر خود جدا شود (حالتی که اونیکولیز (7) نام دارد) و نهایتاً بیفتد. هم چنین ممکن است جدا شدن ناخن از بستر خود در بعضی افراد مبتلا به پسوریازیس یا لیکن پلان یا آن‌هایی که دچار انواع خاصی از مشکلات تیروئیدی هستند ایجاد شود. جداشدگی ناخن، بستر آن را مستعد عفونت می‌سازد که باعث می‌شود ناخن بلند شده سبز رنگ به نظر برسد.
زرد شدن ناخن: (8)
ناخن‌های زرد و شکننده ممکن است به دلیل یک عفونت قارچی اونیکومایکوزیس به وجود آیند. بعضی اوقات سیگار کشیدن زیاد باعث تغییر رنگ ناخن‌ها می‌شود.
چماقی شدن ناخن (9):
افزایش انحنای ناخن‌ها و پهن شدگی انتهای انگشتان چماقی شدن نام دارد، این وضعیت اغلب نشان دهنده‌ی یک اختلال زمینه‌ای جدی ریوی به ویژه سیستیک فیبروزیس، برونشکتازی و یا سرطان ریه می‌باشد. از طرف دیگر چماقی شدن ناخن‌ها ممکن است علامتی از بیماری کبدی، بیماری مادرزادی قلب، بیماری‌های تیروئید و یا اختلالات دوره‌ای خاص مثل بیماری کرون باشد.
ناخن‌های قاشقی شکل: (10)
در این شکل از ناهنجاری که کویلونیشیا (11) نام دارد ناخن‌ها دارای یک تقعر و ظاهر قاشقی شکل هستند. این حالت معمولاً در اثر کمبود شدید آهن به وجود می‌آید.
کجی ناخن‌ها
اگر ناخن‌هایتان کج شده است، برای صاف کردن آن‌ها باید هر شب هنگام خواب شنبلیله‌ی تازه را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
*صد و پنجاه گرم جگر بز را چرخ کنید و با 75 گرم سغز درهم گرم و مخلوط کرده و در جای خنک نگه‌داری کنید و هر شب مقداری از آن را روی ناخن‌ها ضماد گذارید.
چروکیدگی و خشک‌شدگی ناخن‌ها
اگر ناخن‌هایتان خشک و چروکیده شده است، روزی سه مرتبه مقداری روغن زیتون را در ظرفی بریزید و گرم کنید، بعد تا گرم است ناخن‌ها را در آن بگذارید و مدتی نگه دارید.
*مغز قلم گاو یا پیه مرغ آب کرده و کمی روغن کنجد را ذوب کنید و روزی سه مرتبه بر ناخن‌ها بمالید.
ترکیدگی ناخن
برای رفع ترکیدگی ناخن باید ترتیزک را نرم بسایید و با کمی زهره‌ی گاو مخلوط کنید و شبها بر آن ضماد گذارید و ذرت و شاهی هم زیاد بخورید.
فرورفتگی ناخن در گوشت
لبه‌ی یک ناخن در پا رشد کرده و به داخل گوشت در یک یا هر دو طرف انگشت، به زیر انحنا پیدا می‌کند و پوست اطراف را برش می‌دهد و باعث التهاب و گاهی اوقات عفونت می‌شود. این وضعیت که با شیوع بیشتر، انگشت بزرگ را درگیر می‌کند، اغلب به دلیل پوشیدن کفش‌های نامناسب است که بر روی یک ناخن که به روش غلط کوتاه شده است، فشار وارد می‌کند. در بعضی موارد ضایعه می‌تواند منجر به رشد بیش از حد پوست اطراف ناخن شده، به طوری که قسمتی از ناخن را در بر گیرد. بهداشت بد در پا هم می‌تواند خطر عفونت را افزایش داده و منجر به التهاب شود.
علایم آن کدامند:
علایم ناخن در گوشت ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد، قرمزی و تورم اطراف ناخن پا
- پوست آسیب دیده در لبه‌ی ناخن که ممکن است دچار ترشح مایع شفاف و چرک یا خون نیز بشود.
به محض این که متوجه شدید ناخن پایتان به طرف داخل رشد کرده باید با پزشک مشورت کنید زیرا این احتمال وجود دارد که انگشت پایتان عفونی شود.
درمان چیست؟
شما می‌توانید درد یک ناخن در گوشت را با قرار دادن پایتان در آب نمک ولرم سه مرتبه در طول هر روز و استفاده از مسکن‌ها تخفیفی دهید. باید با پوشاندن انگشت مبتلا توسط یک گاز خشک و تمیز از آن محافظت کنید. در صورتی که در عرض چند روز هیچ بهبودی مشاهده نشد باید با پزشک مشورت کنید. اگر ناخن‌تان عفونت کرده باشد پزشک ممکن است آنتی بیوتیک‌های خوراکی یا آنتی‌بیوتیک‌های موضعی تجویز کند.
راه پیش‌گیری:
جهت کمک به پیش‌گیری از رشد مجدد ناخن‌ها باید پاهایتان را تمیز نگه داشته و کفش‌هایی با اندازه‌ی مناسب بپوشید. ناخن‌های پایتان باید به صورت مستقیم گرفته شوند، نه به صورت منحنی. تا از رشد آن‌ها به داخل پوست ممانعت شود. اگر این مشکل عود کند پزشک ممکن است پیشنهاد کند که قسمتی یا همه‌ی ناخن پایتان را بردارید تا از رشد مجدد آن به داخل انگشت جلوگیری شود.
ضربه‌خوردگی ناخن:
اگر ناخن دچار ضربه خوردگی شده است، باید مقداری نیل را در آب حل کنید، بعد پارچه‌ای بر آن آغشته کرده و روی آن ببندید و هنگام دفع ادرار نیز روی آن کمی ادرار بریزید.
*انزروت، کندر و تخم مرو را به نسبت مساوی نرم بکوبید و با آب گرم خمیر کرده و روی آن ضماد کنید.
*روزی دو یا سه مرتبه یک پیاز را در خاکستر گرم یا کنار آتش یا داخل فر بپزید، بعد انگشت ضربه خورده را داخل آن پیاز فرو برده و آن را ببندید.
درد ناخن:
برای تسکین درد ناخن، برگ درخت سرو و برگ گل محمدی را بکوبید و با کمی سرکه مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید.
*روزی دو مرتبه یک عدد پیاز خام را در خاکستر گرم یا کنار آتش یا داخل فر بپزید و انگشت را داخل آن قرار دهید و روی آن را ببندید.
قارچ زیر ناخن
برای درمان قارچ زیر ناخن از داروهای زیر استفاده کنید:
پنج گرم موم، 20 گرم پیه مرغ آب کرده و مغز یک ساق قلم گاو، هر سه را درهم آب کرده، بعد کمی لعاب تخم شنبلیله یا کمی سرش به آن اضافه کنید و روزی سه مرتبه ناخن‌ها را با آب جوشانده‌ی میوه‌ی کاج شستشو دهید، بعد دارو را روی موضع و لای ناخن مالش دهید.
*موضع را از آب کاملاً پرهیز دهید و در صورتی که با آب سروکار داشتید یا دست عرق می‌کند، باید انگشتان را پس از خشک کردن با حوله، به وسیله‌ی سشوار کاملاً خشک کنید. (در طول شبانه روز چندین بار از سشوار استفاده کنید).
ورم عفونی ناخن
ورم چرکی ناخن یا درد ناخن یا ویتلا یا داخس (12) که نوعی از آن را عقربک نیز می‌نامند، ورم چرکینی است که در اثر کندی کار کلیه و کبد به وجود می‌آید و در اثر کثافات خون و یا از کثافات، گرد و غبار، خاک و یا از سنگینی معده، ورم چرکین در انتهای یکی از انگشتان دست یا پا ایجاد می‌شود. گاهی عمیق است و به استخوان نیز می‌رسد ولی اغلب سطحی می‌باشد و قسمتی از ناخن را فرا می‌گیرد. برای درمان آن اول معده را پاک و سبک کرده، بعد کلیه و کبد را تقویت کنید و خون را صاف سازید، و یک عدد انار سالم و آبدار را در کنار آتش به آرامی بپزید، بعد خوب له کنید و روی موضع ببندید.
*شصت گرم نشاسته‌ی سیب‌زمینی را در نیم لیوان آب سرد حل کنید، بعد در ظرفی جداگانه نیم لیتر آب جوش بریزید و نشاسته‌ها را که حل کرده‌اید، کم کم داخل آب گرم‌ها بریزید و پیوسته هم بزنید تا به طور یکنواخت حل شود، بعد حدود 2 دقیقه بجوشانید و روزی سه مرتبه مقداری از آن را روی موضع ببندید تا عفونت آن را بکشد و بهبود یابد.
گوشه کردگی ناخن (پارونیشی)
پارونیشی، عفونت چین پوستی اطراف یک ناخن است که منجر به یک تورم دردناک می‌شود. عفونت باعث درد و تورم می‌شود که ممکن است وابسته به علت زمینه‌ای به صورت ناگهانی (پارونیشی حاد) یا تدریجی طی ماه‌ها (پارونیشی مزمن) به وجود آید. ممکن است گاهی یک و گاهی تعداد بیشتری از ناخن‌ها مبتلا شوند.
علل آن کدامند؟
پارونیشی حاد معمولاً به علت یک عفونت باکتریایی است که از طریق یک بریدگی یا شکاف در پوست وارد چین ناخنی شده است. پارونیشی مزمن در بین افرادی همچون آشپزها که مکرراً دست‌هایشان را در آب فرو می‌کنند شایع است. پوست اطراف ناخن از آن جدا و نرم شده و معمولاً توسط یک ارگانیسم مخمری عفونی می‌شود. ممکن است یک عفونت باکتریایی ثانویه سوار شود و یک پارونیشی حاد به وجود آید. در بعضی از افراد مقاومت در برابر عفونت کاهش می‌یابد (مثل مبتلایان به مرض قند) که در معرض خطر افزایش یافته‌ی پارونیشی می‌باشند.
علایم آن کدامند؟
معمولاً علایم پارونیشی حاد در عرض 24 ساعت پس از عفونت ظاهر می‌شوند و عبارتند از: درد و تورم در یک طرف چین ناخنی یا تشکیل چرک در اطراف ناخن.
در صورتی که پارونیشی حاد درمان نشود ممکن است ناخن از بستر خود جدا شده و نهایتاً بیفتد. علایم پارونیشی مزمن طی چندین ماه به وجود می‌آیند. این وضعیت ممکن است باعث مقداری ناراحتی و تورم شود اما معمولاً عفونتی وجود ندارد و نهایتاً ناخن مبتلا مختصری ضخیم شده، ستیغ‌های افقی تشکیل و تغییر رنگ قهوه‌ای ایجاد می‌شود.
درمان چیست؟
پزشک ممکن است برای پارونیشی حاد آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز کند و در موارد شدید، احتمال دارد عفونت تحت بی‌حسی موضعی تخلیه شود. پارونیشی مزمن ممکن است توسط یک کرم حاوی داروی ضد قارچ درمان شود. اما اگر عفونت ثانویه وجود داشته باشد پزشک ممکن است داروهای ضد قارچی قوی‌تر و آنتی‌بیوتیک خوراکی تجویز کند. پارونیشی حاد در عرض چند روز پس از درمان بهبود می‌یابد. در مورد پارونیشی مزمن ممکن است چندین هفته وقت صرف شود تا به بهبودی کامل برسد. جهت پیش‌گیری از پارونیشی مزمن باید دست‌هایتان را پس از شستن کاملاً خشک کنید و هنگامی که دست‌هایتان در آب است دستکش پلاستیکی با آستر پنبه‌ای بپوشید.
برای علاج آن باید اول کلیه‌ها و کبد را تقویت کرد، سپس محلول مرکورکرم را روزی سه مرتبه روی آن بمالید.
*حنا را با آب خمیر کرده و شبها بر آن ضماد کنید.
*دشول گوسفند را بشکافید و آب لزج آن را روزی سه مرتبه به گوشه‌های انگشتان بمالید.
*روزی سه مرتبه روغن پنسیلین را به انگشتان بمالید.
*صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از خوردن غذا، آب لزج اطراف لثه و دندان‌ها را روی آن بمالید و این عمل را چندین روز تکرار کنید.
زیبایی و تأثیر عوامل طبیعی
بدون شک زیبایی و سلامتی پیوندی ناگسستنی دارند، زیرا که هر دو مکمل یکدیگرند. سلامتی زیبایی می‌آفریند و زیبایی نشان دهنده‌ی سلامتی است. به عبارت دیگر در طبیعت آنچه که سالم است زیبا است. (از آغاز خلقت تاکنون بشر دلباخته‌ی زیبایی و شیفته‌ی طراوت بوده است). از نظر انسان زیبایی و طراوت تنها در گلبرگ لطیف گل‌ها خلاصه نمی‌شوند، هر کجا پاکی هست، طراوت و زیبایی هم هست. در انسان پوست و مو اعضایی هستند که بیش از هر عضو دیگری در معرض دید و قضاوت بوده و معرف سلامتی و شادابی می‌باشند. از طرف دیگر پوست (که سطح خارجی بدن را در تمام قسمت‌ها می‌پوشاند) همانند یک سد قوی در مقابل عوامل مختلف خارجی از جسم و جان ما دفاع می‌کند، در حالی که خود شدیداً در معرض خطر قرار دارد.
مطالعات و تجربیات پزشکی نشان داده‌اند که بسیاری از ترکیبات شیمیایی که در امور آرایشی به کار می‌روند، شامل: رنگ کننده‌ها، بی‌رنگ کننده‌ها، اسپری‌های عطرآگین و پاک کننده‌ها با PH نامناسب می‌توانند تعادل فیزیکی و شیمیایی پوست و مو را برهم زده و باعث حساسیت‌های مختلف جلدی شوند و صدمات مهمی به پوست و مو وارد کنند.
علاوه بر آن‌ها تعداد زیادی از عوامل خارجی و اختلالات جسمی و روحی نیز می‌توانند اثرات مخرب خود را به صورت بیماری یا عارضه‌ای غیرطبیعی در پوست، در مو و یا در هر دو نمایان سازند.
به طور خلاصه برای تأمین سلامتی و داشتن زیبایی طبیعی، داشتن آگاهی و رعایت اصول صحیح بهداشت، شامل: پاکیزگی و نظافت، تغذیه‌ی مناسب، فعالیت‌های بدنی و ورزش، خواب کافی و حفظ آرامش روحی و عصبی لازم و ضروری است. در این جا متذکر می‌شویم که مهم‌ترین عامل خارجی که می‌تواند بر پوست بدن اثر کرده و باعث اختلالات شدید و نامطلوب در آن شود تابش آفتاب است.
پی‌نوشت‌ها:
1.White Spots
2.Thickening
3.Onychographosis
4.Ridges
5.Pitting
6.Nail Separation
7.Onycholysis
8.Yellowing
9.Clubbing
10.Spoon Shaped Nails
11.Koilonychia
منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.