فاتح سنگین‌ترین عملیات دفاع‌مقدس‌

سنگینی شرایط دشوار پس از عملیات کربلای 4 ضرورت انجام عملیات دیگری را ایجاب می کرد. عملیاتی که پیروزی آن تضمین شده باشد و ضمنا از جنبه نظامی و سیاسی بسیار ارزشمند باشد تا آثار نامطلوب عدم فتح کربلای 4 را جبران نماید.

عملیات کربلای 5 که یکی از بزرگترین عملیات های رزمندگان در طول جنگ تحمیلی بود، 31 سال پیش در تاریخ 19 دی ماه سال 1365 با رمز مبارک یازهرا(ع) در منطقه شلمچه و شرق بصره آغاز شد.

فرماندهان و رزمندگان ایرانی در میانه تردید و امید، 19 دی به خط شلمچه زدند و عراقی ها در جشن پیروزی شان در کربلای 4 حسابی غافلگیر شدند. روش و منش چاپلوس پروری صدام از دلایل اصلی این غافلگیری بود.

ناحیه مرزی استراتژیک شلمچه در منطقه شمال غربی خرمشهر واقع شده که از جنوب با اروند رود، از شمال با منطقه عمومی اهواز و از غرب با مرزهای بین المللی ایران و عراق، محصورگردیده است. وجود اروند رود در جنوب آن، دریاچه ی ماهی و جزایربوبیان، ویژگی نظامی خاصی را در این منطقه به وجود آورده است وبه خاطر نزدیکی جغرافیایی آن با شهر صنعتی بصره، از نظرکارشناسان نظامی، دارای اهمیت فوق العاده ای بوده است.

ارزشمند ترین منطقه موجود شلمچه بود که دشمن در آن مستحکم ترین مواضع و موانع را داشت، به طوری که عبور از آن ها غیر ممکن می نمود و با توجه به اصول نظامی شناخته شده و محاسبات کمی، ضریب موفقیت بسیار ناچیز بود و بالطبع تضمین پیروزی از سوی فرماندهان عملیات را غیر ممکن می ساخت؛ لیکن ضرورت غیر قابل انکار ادامه جنگ در آن موقعیت و لزوم تسریع در تصمیم گیری پس از عملیات کربلای 4 سبب گردید که صرفا برای انجام تکلیف و با امید به نصرت الهی، تمامی نیروهای خودی اعم از رزمنده و فرمانده برای عملیات بزرگ کربلای 5 آماده شوند.

حمدانی از فرماندهان گارد ریاست جمهوری عراق می گوید:

«حمله (کربلای4) ایران به کلی شکست خورد و رقابتی میان فرماندهان سپاه سوم و هفتم عراق که همیشه موفق بودند، پدید آمد. فرمانده سپاه سوم، طالی الدوری برای اینکه نشان دهد ایران را شکست داده است، امار و ارقامی از تلفات فوق العاده سنگین نیروهای ایرانی ارائه داد که غیر منطقی به نظر می رسید.»

ماهر عبدالرشید، فرمانده سپاه هفتم هم می دانست که باید مطابق میل صدام رفتار کند. او هم آمارهای غیر واقعی داد. آمارهایی که تقریبا خنده دار یود. اما صدام رضایت داشت چون پس از فاو، این دروغگویی ها تسکینش می داد. فرماندهان می گفتند با تلفات سنگینی که به ایرانی ها وارد شده، می توانیم همه نفس راحتی بکشیم. فرماندهانی که مدت ها در جبهه بودند به مرخصی رفتند و آماده باش لغو شد.

مردم در جامعه هم آمارها را باور کردند و می گفتند تا ایرانی ها عملیات دیگری شروع کنند، حداقل شش ماه زمان می خواهند. ایرانی ها کمتر از دو هفته بعد حمله کردند و دروغ ها برملا شد. معلوم شد فرماندهان تلفات ایرانی را 10 برابر بیشتر اعلام کرده اند.

هنگام انتخاب منطقه عملیات کربلای 5، آنچه اوضاع را پیچیده تر می کرد، این بود که:

- تنها انجام یک عملیات نمی توانست موثر باشد.

- به علاوه عملیات باید با پیروزی توام باشد.

- هم چنین سرعت عمل نیز نقش تعیین کننده ای در این عملیات داشت.

دشمن با توجه به اهمیت منطقه، زمین شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحکامات کرده بود و با رها کردن آب در منطقه، انجام هرگونه عملیاتی را غیر ممکن ساخته و فضای امنی را برای خود به وجود آورده بود تا بتواند حرکت هر نیروی مهاجم را قبل از دستیابی به خط اول خود سرکوب کند.

رزمندگان شجاع سپاه اسلام در مرحله اول عملیات، با هجومی مرگبار وغافل گیرانه به قلب دشمن، در تاریخ فردای آن روز، شلمچه را آزادمی نمایند و با گسترش عملیات خود، هر لحظه فاصله خود را بابصره کم می کنند؛ به طوری که صدای شلیک مسلسل ها مردم شهر را سراسیمه به خیابان ها می ریزد.

در دومین مرحله این عملیات، رزمندگان اسلام با عبور از موانع ایذایی و بسیار محکم، هجوم سنگین خود را علیه مواضع دشمن شروع می کنند که پاسگاه های شلمچه، بوبیان و کوت سواری در این هجوم، آزاد می شود. رزمندگان اسلام باهجوم دیگری چندین کیلومتر از جاده ی آسفالته شلمچه ـ بصره را آزادمی کنند و به عمق مواضع دشمن نفوذ کرده، خود را به دژ فولادین بصره می رسانند.

این دژ توسط کارشناسان خارجی احداث شده بودکه دارای خاکریزهای مثلثی، هلالی، سنگرهای مستحکم بتونی وموانع ایذایی سنگین بود و ساخت آن پنج سال طول کشیده بود.

اولین خط دفاعی دشمن دژی بود که در یک سمت آن سنگرهای بتونی برای استراحت نیرو و در سمت مقابل، سنگرهای دیده بانی و تیربار با مهمات آماده و سنگرهای تانک احداث شده بود. این دژ، امریکای دشمن را از موقعیت ممتازی برای اشراف و تسلط کامل بر منطقه برخوردار می کرد. در پشت خط اول چند موضع هلالی شکل احداث، که قطر هر یک به 300 الی 400 متر و ارتفاع آن به 5 تا 6 متر می رسید.

در پشت مواقع هلالی، برای تردد و استقرار تانک، جاده ساخته شده بود و به این وسیله تانک می توانست با استقرار روی مواضع مشخص شده، کل منطقه درگیری را زیر پوشش گلوله مستقیم و تیربار قرار دهد.

دومین خط دشمن به فاصله صد متر از خط اول و به موازات آن احداث، و سیل بندی بود به عرض 205 و ارتفاع 4 متر که دارای موضع پیاده، کانال مواصلاتی و مواضع تانک بود. این سیل بند از جنوب جاده شروع می شد و به سمت اروند ادامه داشت.

سومین خط دشمن، خاکریزی بود به موازات خط دوم و دارای مواضع پیاده و تانک که در جلوی آن کانال متروکه ای به عرض 4 و عمق 2 متر احداث شده بود.

چهارمین رده دشمن در پشت نهر دوعیجی قرار داشت و شامل نهر، دژ و چندین موضع هلالی پی در پی، که بر توانایی دشمن برای مقابله و دفاع می افزود.

پنجمین رده دشمن در پشت نهر جاسم قرار داشت. ضمن آن که در حد فاصل خط چهارم و پنجم، قرارگاه دشمن، خصوصا قرارگاه تاکتیکی سپاه سوم (مقر فرماندهی لشکر11)، دارای مواضع مستحکمی بود و پدافند مستقل داشت. پس از خط جاسم تا کانال زوجی، مرکز توپخانه، لجستیک و عقبه لشکر 11 قرار گرفته بود و رده ششم و هفتم دشمن شامل کانال زوجی و مثلثی های غرب کانال زوجی بود. در منطقه شلمچه، دشمن زمین را به شکل پنج ضلعی درآورده بود. که از استحکامات بسیار پیچیده ای بر خوردار بود.

گارد ریاست جمهوری عراق با فرماندهی صدام به منطقه اعزام می شود وبی درنگ پاتک های سنگین خود را آغاز می کند؛ اما هر بار با تحمل شکست های سنگین وادار به عقب نشینی می شود. در مرحله سوم عملیات، رزمندگان اسلام از کنار اروند به مواضع دشمن در محور نهر جاسم هجوم برده، یگان های سر در گم دشمن را درعملیات ی قیچی کرده و تعدادی از آن ها را کشته یا زخمی می کنند و با عبور از نهر جاسم و تسلط بر پل های ارتباطی، به عمق مواضع دشمن نفوذ می کنند.

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی در حوزه پدافندی سپاه سوم عراق بود و سه لشکر 11 پیاده، 5 مکانیزه و 3 زرهی در این منطقه مستقر بودند.

با شروع عملیات، تعداد زیادی از یگان های پیاده، زرهی، مکانیزه، گارد ریاست جمهوری، نیروهای مخصوص، کماندو و توپخانه عراق به تدریج در منطقه عملیاتی حضور یافتند.

قوای خودی

براساس موجودی 200 گردان نیرو، نحوه رزم به شکل زیر طراحی شد:

قرارگاه خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله وسلم به عنوان قرارگاه مرکزی.

قرارگاه کربلا تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه وآله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

- لشکر 25 کربلا.

- لشکر 41 ثارالله علیه السلام.

- لشکر 31 عاشورا.

- تیپ مستقل 33 المهدی (عج).

- تیپ مستقل 18 الغدیر.

- تیپ مستقل 48 فتح.

قرارگاه نجف تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله وسلم هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت:

- لشکر 17 علی بن ابی طالب علیه السلام.

- لشکر 5 نصر.

- لشکر 105 قدس.

- لشکر 155 ویژه شهدا.

- لشکر 21 امام رضا علیه السلام.

- تیپ مستقل 57 حضرت ابوالفضل علیه السلام.

- تیپ مستقل 12 قائم (عج).

قرارگاه قدس تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله وسلم هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت:

- لشکر 27 محمد رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم.

- لشکر 7 ولی عصر (عج).

- لشکر 8 نجف اشرف.

- لشکر 14 امام حسین علیه السلام.

- لشکر 32 انصارالحسین علیه السلام.

- تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم علیه السلام.

هم چنین، گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار، تیپ 20 زرهی رمضان و تیپ توپخانه 15 خرداد تحت امر قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه وآله وسلم بودند. در مجموع، 24 گردان توپخانه، آماده آتش وجود داشت.

در جریان عملیات نیز قرارگاه عملیاتی نوح و تیپ های مستقل 110 خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله وسلم و 22 بدر به نیروهای عمل کننده ملحق شدند.

غافلگیری در شرق بصره

عراقی ها سراسیمه نیروهای بسیاری را به منطقه شلمچه آوردند تا ایرانی ها را عقب بزنند. قرار بود عملیات ساعت 2 نیمه شب آغاز شود که خبر رسید شاید عملیات لو رفته باشد. پس ساعت شروع عملیات را پیش انداختند و ساعت 1 و 35 دقیقه بامداد رمز عملیات اعلام شد.

دو ساعت از عملیات گذشت و پیشروی امیدوار کننده بود. یعنی عراقی ها غافلگیر شدند. ایرانی ها کانال پرورش ماهی را رد کردند و گروهی دیگر در نوک جزیره بوارین و خط معروف موانع 5 ضلعی را شکستند. پاسگاه بوبیان عراق را هم گرفتند.

ارتش عراق روز دوم عملیات بیشتر از 20 بار پاتک کرد که همه ناموفق بود و مجبور شد عقب نشینی کند. توپخانه دشمن و تیر مستقیم تانک ها تنها پل ارتباطی را بی وقفه زیر آتش گرفته بود و ارتباط کاملا قطع شده بود. آتش دشمن الحاق برخی گروه ها را هم قطع کرده بود.

انتقال مهمات، غذا و مجروح به هیچ عنوان مقدور نبود. و همه چیز توسط افراد حمل می شد. فشار دشمن در عصر روز دوم عملیات به کارگیری هوانیروز و نیروی هوایی را ضروری کرد.

نبرد شبانه روزی کربلای 5 ادامه داشت و نیروهای ایرانی با سرعت محدود پیش می رفتند. رزمندگان، شب دهم تلاش کردند در غرب نهر جاسم سرپل بگیرند و شب یازدهم سرپل را گرفتند و بعد از فرار عراقی ها، در غرب نهرجاسم عملیات را ادامه دادند.

نبرد در نهر جاسم

دشمن که زمین داده بود تا نیروهایش را حفظ کند و تا غرب نهرجاسم عقب نشسته بود، در چهارراه شلمچه مقاومت می کرد. عملیات در غرب نهر جاسم تا شب نوزدهم عملیات (7 بهمن 1365) ادامه داشت.

عراق برای سد کردن پیش روی رزمندگان اسلام به کلیه سپاه های خود اعلام کرد یگان های کیفی و عملیاتی خود را به شلمچه اعزام کنند. خیلی سریع بیش از 100 یگان عراق به منطقه آمدند.

طی این مدت فقط 25 یگان سپاه در برابر دشمن صف آرایی کردند و بارها با سازمان و جذب نیروی جدید، عملیات را ادامه دادند.

روزهای خونین

جبهه ایران و عراق به خونین ترین روزهایش رسیده بود و تمام قدرت در طرف در زمین محدود شلمچه به میدان آمده بود. عراق حدود دو سوم استعداد ارتش خود یعنی 180 تیپ را وارد منطقه نبرد کرده بود. می توان گفت شدیدترین و گسترده ترین عملیات در میان 90 عملیات دفاع مقدس، کربلای 5 بوده است. مقدار گازهای ناشی از پرتاب گلوله هادر فضای جبهه به حدی زیاد بود و تنفس را برای رزمندگان مشکل می کرد.

در این عملیات 30000 نفر به شهادت رسیده و یا مجروح شدند. سپاه در عملیات کربلای 5 آسیب جدی دید و تعدادی از فرماندهان و نخبگان مانند حاج حسین خرازی، حاج اسماعیل دقایقی، حجت الاسلام میثمی و ده ها شهید دیگر به شهادت رسیدند.

حمدانی از فرماندهان عراقی می گوید:

بیش از 5000 توپ و تانک در این منطقه بر روی هم آتش ریختند. شما نمی توانستید 10 متر جا پیدا کنید که بمباران نشده باشد. وضعیتی که من دیدم را فقط در فیلم ها دیده بودم.

در پایان نبرد کربلای 5، ایران موضع برتر را داشت و توانسته بد خط دفاعی شلمچه را بشکند. آمریکا برای جلوگیری از شکست عراق و سقوط بصره، ناو هواپیمابر جان اف کندی را به خلیج فارس فرستاد. روزنامه های دی ولت، اشپیگل و زوددویچه سایتونگ نوشتند: آمریکا با شش گردان و ششصد هواپیمای جنگی آماده است در صورت سقوط بصره با ایران بجنگد.

فرو ریختن دژ شلمچه، در خطر قرار گرفتن بصره، شرایط سیاسی و نظامی و تاثیرات مهم کربلای 5 بر جنگ، آن را از مهم ترین عملیات های جنگ کرده است.

ارتشی ها کجا بودند؟

هم زمان با کربلای 4 بنا شد ارتش در جبهه نفت شهر، عملیاتی با نام کربلای 5 انجام شود تا توان عراق در دو جبهه درگیر شود. با توقف عملیات کربلای 4، عملیات کربلای 5 در جبهه نفت شهر هم لغو شد.

با قطعی شدن عملیات کربلای 5 در شلمچه، به نیروهای ارتشی نفت شهرو سومار هم دستور دادند طرح عملیاتی کربلای 5 را با نام کربلای 6، 48 ساعت پس از کربلای 5 اجرا کنند، اما فرماندهان نگران آمادگی دشمن در این منطقه بودند. فشار کربلای 5 که زیاد شد، کربلای 6 باید آغاز می شد. انگار دشمن از عملیات بو برده باشد، همزمان با حرکت نیروها، منطقه را زیر آتش گرفت و رزمنده ها تا به خط مقدم برسند، چند نفر شهید دادند. رزمنده ها به عقب برگشتند و عملیات متوقف شد.

آغاز جنگ دریایی

همزمان با عملیات کربلای 5، ارتش عراق به شهرها، نفتکش ها و تاسیسات نفتی ایران حمله کرد و تا سال 66 به این حملات ادامه داد. ایرانی ها که تا قبل از این در دریا محتاطانه عمل می کردند، به همه حملات عراق، پاسخ دادند. با ورود نظامی ابرقدرت ها به خلیج فارس، جنگ وارد مرحله جدیدی شد.

توان ایران در جبهه زمینی ضعیف شده بود و تیم اقتصادی دولت معتقد بود که دیگر نمی تواند هزینه های جنگ را تامین کند. مسعود روغنی زنجانی رییس وقت سازمان برنامه و بودجه گفته بود:

سال 65 نامه ای را به صورت دستی برای نخست وزیر ایران بردم و در آن استدلال کردم نمی توانیم جنگ را ادامه بدهیم. گفتم دو راه بیشتر نداریم؛ یا جنگ را تمام کنیم و نظام را حفظ کنیم یا جنگ را ادامه دهیم که نتیجه آن فروپاشی نظام و قهرمانانه کنار رفتن است!

جنگ دریایی گزینه مناسبی برای گرمی تنور جنگ بود. نیروهای گمنام نیروی دریایی سپاه در خلیج فارس، موقعیت های خوبی برای ضربه زدن به دشمن ایجاد کرده بودند.

نتایج عملیات کربلای 5

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت که متعاقب این عملیات:

- موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده این کشور به مراکز اقتصادی، صنعتی و مسکونی ایران بار دیگر آغاز شد.

- اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یکی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را کسب کرد.

- تلاش های بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافته و به تصویب قطع نامه 598، که در آن برای اولین بار تا حدودی نظریات جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

- حضور گسترده نظامی امریکا و متحدین او در خلیج فارس آغاز شد و یکی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناوگان امریکا ساقط گردید.

- تعدادی از حجاج بی دفاع ایران توسط رژیم سعودی به شهادت رسیدند.

آخرین آمار انهدام نیروی دشمن از شروع عملیات کربلای 5 تا پس از عملیات تکمیلی کربلای 5 به شرح زیر است:

1- مناطق و تاسیسات آزاد شده:

- 12 کیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد کردن 150 کیلومتر مربع.

- آزاد سازی پاسگاه های بوبیان، شلمچه، کوت سواری و خین.

- آزاد سازی 14 کیلومتر از جاده آسفالته شلمچه – بصره.

- آزاد سازی جزایر بوارین، فیاض و ام الطویل.

- آزاد سازی 11 قرارگاه تیپ ارتش عراق.

- آزاد سازی روستاهای خرنوبیه، سعیدیه، حنین، سلیمانیه، هسجان، جاسم.

- عبور از کانال ماهی گیری، نهر دوعیجی و جاسم.

- استقرار در 10 کیلومتری بصره.

- تصرف دریاچه بوبیان و بخشی از کانال ماهی.

2- تجهیزات منهدم شده دشمن:

- بیش از 80 فروند هواپیما.

- 700 دستگاه تانک و نفربر.

- 250 قبضه توپ صحرایی و ضد هوایی.

- صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین.

- 1500 دستگاه خودرو.

- 400 دستگاه انواع ادوات مهندسی و رزمی.

- مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات.

در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تیپ و گردان مستقل نیز آسیب کلی دیدند و تعداد 40 هزار نفر کشته یا زخمی و 270 نفر نیز اسیر شدند.

بازتاب عملیات کربلای 5

شکستن خطوط و استحکامات و پیشروی در شرق بصره، توانایی ها و قابلیت های نظامی عراق را بار دیگر، زیر سؤال برد، چنان که روزنامه آبزِرِور چاپ پاریس به نقل از کارشناسان غربی نوشت: «برای اولین بار از آغاز جنگ تاکنون، ناظران و کارشناسان غربی در مورد امکانات دفاعی عراق دچار تردید شده اند.»

هم چنین تاکید بر توانایی نظامی ایران، بخشی دیگری از تحلیل های ارایه شده در رسانه های خبری بود، چنان که رادیو بی. بی. سی طی تحلیل در همین زمینه، با توجه به تجربه سپاه درعملیات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگی و کانال پرورش ماهی در عملیات کربلای 5 گفت: «موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یک بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراه ها را نشان می دهد.»

هفته نامه نیوزویک نیز ضمن تاکید بر پیروزی ایران در عملیات کربلای 5، بر شرایط پیروزی ایران بر عراق اشاره کرد:

«تهاجم ایرانی ها در نزدیکی بصره، حداقل یک چیز را در خصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مساله است که برای اولین بار طی چند سال گذشته، این احتمال را که یک طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز شود، مطرح ساخته است.»

عملیات کربلای5؛ انهدام قوی ترین دژ دشمن

به دلیل دست نیافتن ایران به اهداف پیش بینی شده در عملیات کربلای 4، بحران بزرگی برای فرماندهان جنگ به وجود آمده بود. به همین سبب با توجه به آمادگی یگان ها و نیروهای داوطلب برای انجام عملیاتی دیگر، طرح عملیات «کربلای5» در مدتی اندک یعنی 12 روز، ریخته شد.

چیزی که اوضاع را به هنگام انتخاب منطقه عملیاتی پیچیده و دشوار می ساخت، این بود که در چنین شرایطی تنها انجام یک عملیات نمی توانست راهگشا باشد، بلکه در عین حال عملیات می بایست از شرط تضمین پیروزی و همچنین شرایط و ویژگی های لازم مناطق آزاد شده به سود جمهوری اسلامی بهره مند باشد.

هشت ماه و اندی وقت و سرمایه گذاری نسبتا وسیع جمهوری اسلامی (نیروی انسانی، امکانات و غیره) برای طراحی و انجام عملیات گسترده و بخصوص شیوه تبلیغاتی و طرح مساله عملیات سرنوشت ساز، تا حد زیادی توقع همگان را نسبت به دستاوردهای عملیات آینده بالابرد و تلقی خاصی را نسبت به سرنوشت جنگ در بین مردم پدیدآورد. توقف نبرد در کربلای 4 و اعلام آن به عنوان یک عملیات محدود، ابهاماتی را می توانست در اذهان به وجود آورد که تبلیغات ناخوشایندی را در پی داشت.

ولی عملیات کربلای 5 که در ساعت 1 و30 دقیقه بامداد19 دی ماه 1365 با رمز «یا زهرا(سلام الله علیها») آغاز شد، تا اندازه ای انتظارات مردم را برآورده ساخت. این عملیات تا پایان سال 1365 ادامه یافت و به لحاظ مقاومت و جنگندگی نیروهای ایران در شرایط بسیار مشکل و پیچیدگی دژهای مستحکم دشمن، یکی از بزرگترین نبردهای تمام دوران جنگ تحمیلی محسوب می شود. منطقه عمومی شرق - بخاطر اهمیت سیاسی و نظامی آن - همواره جایگاهی قابل توجه در اندیشه طراحان جنگ داشته است.

پس از فتح خرمشهر، تسلط بر شلمچه به عنوان یکی از معابر وصولی شهر بصره، در زمره اهداف قوای نظامی ایران قرار گرفت و عملیات کربلای پنج بهترین موقعیت برای عملی ساختن این ایده بود. پیشروی سریع نیروها از سیل بند و مواضع دشمن در شرق «کانال ماهی» بسته و سپس عبور از این کانال و توسعه وضعیت نیروهای خودی، نشانگر غافلگیری دشمن در این محور بود. اخبار و اطلاعات واصله نیز حکایت از وضعیت نسبتاً مناسب و خوب نیروها می کرد. ادامه این تلاش ها در روز نخست منجر به تصرف مثلث غرب «کانال زوجی» شد.

همچنین در محور «پنج ضلعی»، تلاش دشمن منحصرا مقاومت در یک قرارگاه فرماندهی تیپ بود و نیروهای رزمنده و زرهی سپاه توانستند بیشتر پایگاه های موجود در این محور را به تصرف خود درآورند. درگیری در جزیره «بوارین» در ساعات نخستین عملیات، بیشتر بدین منظور بود که دشمن احساس کند در سراسر خط درگیری وجود دارد تا فرصت تمرکز نیرو را نداشته باشد.

همچنین در پاسگاه «بوبیان» که جناح راست عملیات بود، رزمندگان توانستند آن را به تصرف خود درآورند. در روزهای بعد، پاتک های سنگین دشمن در منطقه از محورهای مختلف آغاز شد و از طرفی عملیات و درگیری نیروهای خودی نیز ادامه پیدا کرد. در مجموع، مقاومت و ایستادگی نیروها زیر آتش شدید دشمن، با وجود کمبود مهمات و بسته شدن چند راه تدارکاتی و کمک رسانی، بی نظیر بود. در محور کانال پرورش ماهی این درگیریها به اوج خود رسید و تنها جاده ارتباطی که به رزمندگان مستقر در این محور آذوقه و مهمات می رساند، بی وقفه زیر آتش سنگین عراق بود. گذشته از نقش اساسی عملیات کربلای 5 در پیدایش یک امکان تازه برای اجرای آتش پی در پی بر روی شهر بصره - همزمان با جنگ شهرها- تلاشی وسیع تر برای انهدام قسمت دیگری از ارتش عراق، (حتی بیشتر از فاو) از جمله دستاوردهای مهم نظامی کربلای 5 بود.

انهدام دشمن در کربلای 5 بمراتب بیشتر از والفجر8 بود، به گونه ای که حتی تحلیلگران غرب ناچار به اعتراف گوشه ای از این مساله شدند. شلمچه به منزله یکی از قویترین دژهای دشمن محسوب می شد و این برای ارتش عراق بمنزله دیواری غیر قابل نفوذ بود و همین اعتماد بیش از اندازه نسبت به منطقه، تاثیر بسزایی در غافلگیری دشمن داشت. این عملیات با انجام چندین عملیات محدود که بعدها «عملیات تکمیلی» نام گرفت، کامل شد. این عملیات باعث تثبیت و ترمیم خطوط پدافندی نیروهای ایرانی گردید.

در راس اهداف عملیات تکمیلی، پنج هدف عمده قرار داشت:

1- تکمیل و ترمیم خط پدافندی خودی در نهر جاسم.

2 -توسعه و تثبیت نهایی سر پل منطقه غرب نهر جاسم و پیشروی عمده به سوی کانال زوجی

3- تصرف مجدد سر پل غرب کانال ماهی و گرفتن جناح اساسی از دشمن.

4- حضور موثر و تهدید منطقه استراتژیک شرق کانال زوجی.

5-انهدام بخشی وسیع از امکانات و نفرات دشمن.

در عملیات کربلای 5 بیش از80 فروند هواپیما،700 دستگاه تانک و نفربر،250 قبضه توپ صحرایی و ضدهوایی، صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین،1500 دستگاه خودرو، دستگاه انواع ادوات مهندسی - رزمی، مقدار زیادی سلاح سبک و مهمات دشمن منهدم شد.

همچنین در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و34 تیپ و گردان نیز آسیب کلی دید. تعداد کشته و زخمی ها و اسرای عراق بالغ بر42700 تن بود. علاوه بر آن 220 دستگاه تانک و نفربر،500 دستگاه خودرو،85 قبضه انواع توپ، هزاران قبضه سلاحهای سبک و سنگین و مقدار زیادی مهمات نیز به غنیمت نیروهای خودی درآمد.

در این عملیات بزرگ و طولانی که با سنگین ترین و بیشترین پاتک های دشمن توام بود، چندین تن از فرماندهان برجسته ایرانی مانند «حسین خرازی» فرمانده لشکر14 امام حسین(ع)، از اصفهان، «یدالله کلهر» قائم مقام لشکر27 محمد رسول الله(ص) از تهران، «حجت الاسلام والمسلمین عبدالله میثمی» مسؤ ول حوزه نمایندگی حضرت امام(ره) در قرارگاه خاتم الانبیأ(ص)، اسماعیل دقایقی فرمانده لشکر بدر، هاشم اعتمادی فرمانده تیپ امام حسن(ع) محمدعلی شاهمرادی فرمانده تیپ 44 قمر بنی هاشم، حاج قاسم میرحسینی قائم مقام لشکر41 ثارالله، محمد فرومندی قائم مقام لشکر5 نصر و... به شهادت رسیدند.

در جریان شهادت شهید حاج حسین خرازی، صدا و سیمای عراق برنامه های خود را قطع می کند و جشن و پایکوبی کند. این خبر بیش از همه باعث خوشحالی ماهر عبدالرشید فرمانده لشکر 7 زرهی عراق شد چرا که نبرد این دو فرمانده در عملیات های مختلف بسیار سخت بود و همیشه حسین خرازی با اقتدار پیروز می شد.