خواندنی‌ها با برترین‌ها (۱۴۸)

برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره از خواندنی ها با خاطرات حسن ارفع از رجال برجسته نظامی ایران در دوره پهلوی، رمانی از الیف شافاک، پژوهشی درباره انقلاب اکتبر و... آشنا شوید.

 

حسن ارفع فرزند پرنس ارفع‌الدوله و از رجال نظامی برجسته ایران در دوران پهلوی است. در زمانه‌ی پنج شاه خاطرات اوست از اوان کودکی تا سال 1341. سال‌های کودکی او در فرانسه، تحصیل در دانشکده افسری ترکیه، سال‌های جنگ جهانی اول، ورود به ایران و پیوستن به ارتش، داستان کودتای سوم اسفند، سال‌های حکومت رضاشاه و سرکوب ایلات و عشایر، آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، سال‌های آشفته پس از جنگ، نشستن بر مسند ریاست ستادکل ارتش، ماجرای پیشه‌وری و کودتای 28 مرداد از فصول مهم این کتاب است.

 

این کتاب هم ارزش تاریخی و تحقیقی دارد و هم به‌واسطه نثر پرکشش آن بسیار خواندنی است. البته در زمان خواندن کتاب این نکته را باید در نظر داشت که حسن ارفع علاقه شدیدی به رضاشاه داشته و نیز این‌که کتاب در زمانی نوشته شده که محمدرضاشاه هنوز در قدرت بود.

---

حمایت از هیچ

 

 

هارتموت لانگه نویسنده ای که زندگی پرفرازونشیبی را سپری کرده. در کودکی به دستور نازی ها با خانواده از برلین به ُمان ، سالهای سال در های بعد شرقی لهستان تبعید شده و در سال جنگ، پس از گریختن از آل لانگه سینما خوانده و در تئاتر ، جوایز فراوانی را از آن خود کرده است و موفقیت های بسیاری را به دست آورده است.

حمایت از هیچ ، شامل سه داستان از این نویسنده است. داستان هایی که همه شان از تلاش قهرمانشان برای گریز از تهی بودن خبر می دهد. هر داستان از قطعه های بسیار کوتاه تشکیل شده است، تکنیکی که پیوستگی جهان ها را به خوبی به نمایش می گذارد. داستانها با یک اتفاق نه چندان جدی آغاز می شوند، کنجکاوی یک کارمند بانک در سفری اداری و آواره در اروپا یا تصادف کوچک و کم اهمیت نوجوانی که به خاطر گذراندن درس هایش  موتورسیکلت از پدرش هدیه گرفته یا دردسرهای یک مستأجر جدید برای زنی حساس. این ماجراها کم کم بسط یافته و مخاطب را به جایی رهنمون می کنند که گاه حیرت آور است.

 

 

نه‌تنها کمونیست‌ها و احزاب کمونیستی، انقلاب اکتبر را رخدادی دوران‌ساز و روسیه‌ی شوروی را سرآغاز عصری جدید می‌دانستند که تحقق جامعه‌ای آرمانی را امکان‌پذیر ساخته است، بلکه بسیاری از روشنفکران غیرکمونیست در غرب و دیگر نقاط جهان نیز با خوش‌بینی و امیدواری و گاه با شور و شوق وصف‌ناپذیری فرایند تحولات این سرزمین را دنبال می‌کردند. تشویق و ترغیب این دسته از روشنفکران و جذب آنان به‌منظور حمایت از روسیه‌ی شوروی، یکی از اهداف احزاب کمونیستی و پیش از همه حزب کمونیست روسیه‌ی شوروی بود.

 

از این رو، کارزارهای تبلیغاتی گسترده‌ای به راه انداختند تا با انتشار روزنامه‌ها و نشریه‌ها و برپایی کنگره‌های گوناگون و دعوت از نویسندگان، هنرمندان و روشنفکران و شخصیت‌های نامدار برای دیدار از روسیه‌ی شوروی و مشاهده‌ی تحولات آن، به اهداف خود دست یابند.

 

تلاش و تبلیغات آنان تا حدی به ثمر رسید و در سال‌های میان دو جنگ جهانی، بسیاری از روشنفکران از گوشه و کنار جهان به اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سفر کردند تا شاهد فرایند انقلاب اکتبر و تحولات و رویدادهای پس از آن باشند. هدف آنان بیش و پیش از همه آن بود که ببینند اکنون که حاکمان جدید، آن‌گونه که در مانیفست کمونیست آمده است، «با سرنگونی قهرآمیز تمام نظام اجتماعی پیشین» همه‌ی قدرت را به دست گرفته‌اند، چه دگرگونی‌هایی روی داده و چه تحولاتی در شرف وقوع است و آیا نشانه‌هایی از جامعه‌ی آرمانی آنان در «کعبه‌ی آمال پرولتاریا» یافت می‌شود؟

در این کتاب کوشش شده است تا بر اساس گفته‌ها و نوشته‌های تنی چند از روشنفکران سرشناس غربی، به‌ویژه کسانی که در دوران انقلاب اکتبر و سال‌های پس از آن به روسیه سفر کردند، به بررسی نگاه و نگرش آنان به انقلاب اکتبر و واکاوی نقد و نظر و نظریه‌ها و همچنین پیامدهای کنش و واکتش آنان پرداخته شود. افزون بر این‌ها، هم از چرایی گرایش گروهی پُرشمار از روشنفکران در گوشه و کنار جهان به ایدئولوژی کمونیستی و هواداری آنان از انقلاب اکتبر و طرفداریشان از اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی سخن به میان خواهد آمد و هم از دلایلِ رویگردانی شماری کم از روشنفکران از ایدئولوژی‌ها و نظام‌های تمامیت‌خواه. و سرانجام آن که با اشاراتی می‌کوشیم پاسخی برای این پرسش بیابیم که آیا کمونیسم جایگزین ایمان مذهبی روشنفکران شده و به دینی جدید تبدیل شده است؟

 

 

 

در مجموعه پیش رو در باب هفت گناه کبیره که به همت کتابخانه عمومی نیویورک و انتشارات دانشگاه آکسفورد انتشار یافته است سعی شده تا در قالب مجلدهای مجزا و از چشم‌انداز جهان امروز، به‌ویژه سنت فرهنگی مغرب‌زمین، از هر یک از این گناهان در گذشته و امروز و به‌ویژه در سنت مسیحی پرداخته شود.

در این راه سعی شده تا با به کارگیری زبان‌های مختلف (جِد و طنز)، وضعیت اسفبار، انسدادها و وضعیت متناقض حاصل از ارتکاب این گناهان در جهان امروز به تصویر کشیده شود. با توجه به این‌که برخی گناهان در برگیرنده گناهان دیگری هستند و بر اساس منابع دینی واژگان مشابهی برای ارجاع به یک مفهوم مشترک به کار برده می‌شود، این فهرست گناهان کبیره به ترتیبی که امروز می‌شناسیم رتبه‌بندی شدند:

تکبر، طمع، بی‌بندو باری، حسد، شکمبارگی، غضب و تن‌پروری

در بین هفت گناه کبیره تنها حسد است که به‌هیچ‌وجه لذت‌بخش نیست. ممکن است تن‌پروری یا غضب هم آن‌قدرها مفرح به نظر نرسند، اما تن‌سپاری به تنبلی محض و بروز دادن خشم چنان راحتی و آرامشی برای انسان به همراه دارد که خالی از لطف نیست. در عوض حسد در بین هفت گناه کبیره زیرکانه‌ترین ــ یا شاید باید بگویم توطئه‌آمیزترین ــ گناه است. مطمئناً در بین دیگر گناهان، حسد گناهی است که فرد کمترین تمایل به اقرار آن را دارد، چون در این صورت با زبان خود اقرار کرده که فردی بی‌گذشت، پست و بی‌احساس است. با این اوضاع همه‌گیرترین گناه هم همین حسد است.

---

اسکندر

 

 

الیف شافاک، نویسنده‌ی نامدار ترک، با رمان ملت عشق به فهرست پرفروش‌ترین‌های بازار کتاب جهان راه یافت و محبوبیتی کم‌نظیر به دست آورد. در ایران هم این رمان با استقبال شایان توجهی مواجه شده و به چاپ‌های مکرر رسیده است. اسکندر از دیگر رمان‌های شاخص الیف شافاک است و به زبان‌های متعدد ترجمه و در کشورهای مختلف منتشر شده است. ماجراهای رمان اسکندر در ترکیه و انگلستان رخ می‌دهد و درباره‌ی فردی به همین نام است که درگیر یک قتل می‌شود و به زندان می‌افتد. داستانی درباره‌ی خانواده، مهاجرت، عشق، وفاداری و خیانت که نشان می‌دهد می‌توان کسی را صمیمانه دوست داشت و در عین حال به او آسیب زد. اسکندر پایانی غافل‌گیرکننده و شوک‌آور دارد...