بناهای واقع در تپه های جنوبی دره لیر سیراف ساختمان هایی اعیانی بوده و مصالح آن ها سنگ، گچ، ساروج و سنگ های تراش خورده است. هر بنا از چند اتاق کوچک و بزرگ تشکیل شده و دارای گچ بری هایی با طرح گل نیلوفر است. بازارچه ها و کارگاه های مختلفی در این دره مشاهده می شود که از دیدنی های بندر سیراف به شمار می آیند. تکه های ظروف سفالی و شیشه ای با اشکال و کاربردهای متنوع بر روی این محوطه مشاهده می شود. همچنین قطعات سفال وارداتی به نام سلادن به وفور وجود دارد. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید برای سفر به برترین و زیباترین جاذبه های گردشگری بندر سیراف....
استودان ها و دخمه های دره لیر سیراف
وجود استودان ها نشانه ی حضور غیر مسلمانان در سیراف می باشد. استودان ها در ارتفاعات و جاه های صعب العبور کنده شده اند و هنوز استخوان هایی از گذشته در آن ها باقی مانده است. تعداد آن ها زیاد و به صورت نامنظم در سمت شمال دره لیر سیراف پراکنده اند. همچنین دخمه های زیادی که شباهت نزدیکی به استودان دارند دیده می شود.
آب انبار و سازه های آبی دره لیر
مردم سیراف علاوه بر چاه، به ساخت آب انبار، آبگیر صخره ای و نهر آب و سد و بند پرداخته اند. بعضی آب انبارها در پایین دره در کنار چاه ها ساخته شده اند. بعضی دیگر جهت ذخیره سیلاب بر روی ارتفاعات بنا گردیده اند. نوع مصالح آب انبار سنگ و ساروج و کف آن ها سنگ فرش بوده و در اشکال هندسی مختلفی مانند بیضی و مستطیل با سقف های طاقی ساخته شده اند. آبگیرهای صخره ای نیز در این دره وجود دارد. دیوار آبگیرها نسبت به آب انبارها کوتاه تر و گنجایش کمتری دارند که احتمالا جهت سیراب کردن احشام و حیوانات مورد استفاده بوده است.
غارهای دره لیر
علاوه بر ابنیه دره لیر سیراف، غارهایی نیز وجود دارد که آثار زندگی انسان در آن دیده می شود. تعداد غارها نسبت به سایر آثار بسیار اندک می باشد بعضی غارها به صورت طبیعی و شکل نامنظم بوده و بعضی از آن ها توسط انسان ها ایجاد شده اند. در درون این غارها طاقچه ها و سکوهایی وجود دارد. بر دیواره غارها سوراخ هایی به صورت روبه رو کنده شده که احتمالا با پوشش الوار یا چوب، غار را به دو قسمت تبدیل کرده و دو طبقه ایجاد می کرده اند. طبقه ی بالا جهت نگهداری ملزومات و طبقه ی پایین جهت استراحت بوده است. تاریخ استفاده از این غارها معلوم نیست اما از منحصر به فردترین جاذبه های گردشگری بندر سیراف است.
قلعه کهنه
این قلعه در شمال سیراف از دیدنی های بندر سیراف بر روی بستری صخره ای و مشرف به بندر و دریا قرار گرفته است. موقعیت آن در شمال شرقی قلعه نصوری است. از نظر وسعت و ارتفاع در میان قلعه های سیراف جایگاه اول را دارد و چشم انداز آن شامل تمام مناطق شرقی و غربی بندر سیراف و باغ شیخ است. دسترسی به این قلعه بسیار مشکل و دور تا دور آن را پرتگاه با شیب بسیار تند فرا گرفته است. مصالح اصلی قلعه قلوه سنگ و ماسه سنگ و ملاط به کار رفته در آن شامل ساروج و گچ و آهک است. قلعه به شکل نامنظم بر پایه توپوگرافی زمین بنا شده است. بقایای یک چاه و یک آب انبار بر سطح قلعه قابل مشاهده است.
قلعه لگ لوگه
از دیگر دیدنی های بندر سیراف در دره لیر، قلعه لگ لوگه است. این قلعه در شمال شرقی بندر سیراف بر روی تپه ای مشرف به دریا قرار دارد. موقعیت قلعه لگ لوگه به گونه ای طراحی و ساخته شده بود که بر گذرگاه و دروازه شرقی بندر سیراف اشراف داشته باشد. قلعه بر روی بستری از سنگ های ماسه ای و کنگلومرای سخت ساخته شده است و مصالح به کار رفته در آن سنگ و ساروج است.
قلعه کنارک
این قلعه از جاذبه های گردشگری بندر سیراف، حدودا در فاصله 300 متری بندر باستانی سیراف و در غربی ترین نقطه منطقه باغ شیخ بر روی تپه ای بلند مشرف به رودخانه کنارک قرار گرفته است. قلعه به مناطق اطراف نیز مشرف است. حلقه چاهی در فاصله 15 متری جنوب غربی قلعه به چشم می خورد که مورد استفاده ساکنان قلعه بوده است. به دلیل استفاده از خشت و ملاط بخش های عمده ای از قلعه آسیب دیده است. در سطح قلعه آثار کمی ازسفال های ساده قرمز و نخودی به دست می آید. تعیین دقیق دوره فرهنگی قلعه به جهت بدست نیامدن سفال شاخص امکان پذیر نگردید. اما با توجه به پلان و ویژگی معماری آن این قلعه به نظر مربوط به قرون متاخر اسلامی (دوره صفویه یا قاجاریه) است.
قلعه نصوری سیراف
قلعه نصوری از دیدنی های بندر سیراف بر فراز تپه ای باستانی در بندر سیراف قرار گرفته که از موقعیت استراتژیک برخوردار است. پلان قلعه مستطیل شکل و به جهت شمالی جنوبی و عمود به امتداد ساحل قرار گرفته است. با توجه به موقعیت قرارگیری آن به تمام نواحی بندر اشراف داشته است. قلعه در دو طبقه همکف و اول احداث شده و در بخش جنوب شرقی با احداث بنایی چهار طبقه شرایط مناسبی جهت بهره گیری از منظر و چشم انداز رو به دریا پدید آمده است. این قلعه دارای دو بخش مجزا شامل حیاط و مجموعه جنوبی و حیاط و مجموعه شمالی می باشد. ورودی مجموعه قلعه در جبهه ی جنوبی قرار گرفته است. در گوشه جبهه جنوب غربی قلعه برجی با پلان دایره شکل بوده که اکنون بقایایی از آن باقی است. در گوشه ی جنوب شرقی آن نیز فضایی با پلان چهارگوش و در سه اشکوب وجود دارد که منظر آن فضایی دلنشین و رو به دریاست. در جبهه ی غربی قلعه بادگیری وجود دارد که به عنوان یکی از اندام های خاص این قلعه است که در دیگر بناهای بندر سیراف دیده نمی شود. قلعه نصوری یک حاکم نشین حاشیه خلیج فارس بوده است که هم نقش مدیریت امور شهری را داشته و هم فضایی مسکونی برای شیخ بوده است. عمده تزیینات موجود در بنا به دو دسته ی کلی شامل تزیینات روی چوب و تزیینات گچی می باشد. تزیینات گچی مهم ترین بخش عناصر وابسته به معماری است و در ایوان حیاط جنوبی شکل گرفته است. این ایوان دارای چهار ستون با سر ستون های گچی است که با گچبری های شبه مقرنس تزیین شده است. از دیگر تزیینات این بخش به تصویر کشیدن پرده های مختلف شاهنامه می باشد که به صورت نقش برجسته بر تاقچه بندی های ایوان شکل گرفته است.
