وضعیت امواج آنتن‌های BTS تلفن همراه در ایران با افزایش مشترکین تلفن همراه نگرانی‌هایی را در میان مردم ایجاد می‌کند؛ در این راستا سازمان انرژی اتمی ایران بر اجرای قانون حفاظت در برابر اشعه نظارت دارد و حفظ سلامت مردم، کارکنان و نسل‌های آینده در برابر خطرات انواع پرتوها را برعهده دارد.
به گزارش به نقل از ایسنا، با توجه به افزایش چشمگیر تعداد مشترکین تلفن همراه در سال‌های اخیر، تعداد ایستگاه‌های آنتن تلفن همراه (BTS) در مناطق مسکونی به صورت اجتناب‌ناپذیر و اجباری افزایش یافته است. این موضوع، با توجه به تشعشعات آنتن‌های BTS سبب نگرانی‌هایی بین مردم شده که در برخی موارد نیز مشکلاتی برای تاسیسات BTS به دنبال داشته است.
بر اساس قانون حفاظت در برابر اشعه کشور، مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 1368، سازمان انرژی اتمی ایران نظارت بر اجرای این قانون به منظور حفظ سلامت مردم، کارکنان و نسل‌های آینده در برابر خطرات انواع پرتوها را به عهده دارد و این وظیفه به مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور (امور حفاظت در برابر اشعه) به عنوان واحد قانونی محول شده است.
کدام پرتوها توسط آنتن‌های BTS منتشر می‌شود؟
در حال حاضر در کشور از GSM یا (Global System for Mobile Communication) استفاده می‌شود. در این سیستم انجام ارتباطات رادیویی بین گوشی‌های تلفن همراه و آنتن‌های BTS با استفاده از پرتوهای الکترومغناطیسی در فرکانس‌های 900 و 1800 مگاهرتز (میلیون هرتز) صورت می‌گیرد.
عموما وقتی که از پرتوها سخن به میان می‌آید، پرتوهایی نظیر ایکس و گاما به ذهن می‌آید. گرچه ماهیت پرتورهای ایکس و گاما با ماهیت پرتوهای رادیویی و مایکروویو که در ارتباطات رادیویی مورد استفاده قرار می گیرند، مشابه است ولی به علت تفاوت بسیار زیاد در فرکانس، تاثیرات این پرتوها بر انسان مشابه نیست.
پرتوهای رادیویی و مایکروویو برای انسان چه خطراتی دارد؟
گرچه پرتوهای ایکس و گاما مولکول‌ها و اتم‌ها را یونیزه می‌کنند و به همین دلیل با ایجاد واکنش‌های شیمیایی در بافت بدن انسان، بر آنها اثر می‌گذارند و به عنوان پرتوهایی که می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان را افزایش دهند، شناخته شده‌اند، ولی پرتورهای رادیویی و مایکروویو در هیچ شرایطی قادر به یون‌سازی در بدن انسان نیستند، بنابراین نباید اثرات پرتوهای یونساز را برای پرتوهای رادیویی و مایکروویو هم در نظر گرفت. البته نقش این پرتوها در افزایش ریسک سرطان توسط مجامع معتبر جهانی، نظیر سازمان جهانی بهداشت تایید نشده است.
برخورد پرتوهای رادیویی به ماده سبب می‌شود مولکول‌های ماده نوسان کنند و در نتیجه گرم شوند. به همین دلیل این پرتوها می‌توانند بر بدن انسان تاثیر بگذارند. این پرتوها در شدت زیاد می‌توانند باعث آسیب دیدن چشم‌ها، سوختن پوست، احساس گرما در بدن و ... شوند.
راهکار پیشگیری چیست؟
در دنیا برای پیشگیری از آسیب دیدن مردم در اثر پرتوهای رادیویی و مایکروویو، میزان پرتوگیری مردم محدود می‌شود. در جهان امروز که استفاده از فناوری‌های مبتنی بر پرتوهای رادیویی و مایکروویو نظیر رادیو، تلویزیون، کامپیوتر، فرهای مایکروویو و تلفن همراه نقشی بسیار مهم و مفید در زندگی افراد دارد، هرگز نمی‌توان شدت این پرتوها را در محیط زندگی افراد به صفر رساند، بلکه باید سطح آنها را تا حدی کاهش داد که برای افراد خطرناک محسوب نشوند و این امر با تدوین استانداردها و رعایت آنها محقق می‌شود.
در ایران، مقادیر شدت پرتوهای رادیویی و مایکروویو در مناطق مسکونی و اماکن عمومی باید از حدودی که در استاندارد ملی ایران با عنوان "پرتوهای غیر یونساز – حدود پرتوگیری" آمده است، کمتر باشد. استاندارد فوق توسط امور حفاظت در برابر اشعه کشور تدوین شده، در سال 1385 در سازمان ملی استاندارد ایران به تصویب رسیده است.
مبنای تدوین این استاندارد نتایج آخرین تحقیقات انجام‌شده در جهان بوده است و حدودی که در آن برای پرتوهای رادیویی تعیین شده، در حال حاضر مشابه با استاندارد اغلب کشورها نظیر استرالیا، ژاپن و کشورهای اروپایی است. این استاندارد به پیشنهاد واحد قانونی براساس آخرین یافته‌ها به‌روز می‌شود.
کلیه اپراتورهای تلفن همراه، براساس توافقاتی که با سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ایران به عمل آمده است، باید با اخذ پروانه اشتغال به کار با پرتوهای رادیویی و مایکروویو از امور حفاظت در برابر اشعه کشور، به نصب و بهره‌برداری از تجهیزات تلفن همراه بپردازند. هر اپراتور برای دریافت پروانه اشتغال فوق، متعهد می‌شود که ضوابط مدون این امور و نیز استاندارد ملی ایران را در ارتباط با پرتوگیری مردم رعایت کند.
اپراتورها برای محقق شدن این موضوع، با استفاده از تجهیزات بسیار پیشرفته به اندازه‌گیری پرتوهای منتشر شده از آنتن‌های BTS، مقایسه‌ی نتایج با مقادیر استاندارد و ارائه گزارش در موارد ضرورت به واحد قانونی، می‌پردازند. واحد قانونی نیز جداگانه و با تجهیزاتی که در اختیار دارد، نظارت قانونی را اعمال می‌کند تا اطمینان حاصل شود که با نصب این‌گونه تجهیزات سلامت مردم تهدید نمی‌شود.
نتایج اندازه‌گیری‌ها چه بوده است؟
اندازه‌گیری پرتوهای منتشر شده توسط آنتن‌های BTS در ایران با نصب اولین آنتن‌ها و تقریبا در سال 1380 شروع شد و هنوز هم ادامه دارد. براساس نتایج به دست آمده تاکنون، در هیچ موردی شدت پرتو رادیویی ناشی از آنتن‌های BTS اندازه‌گیری شده نه فقط از حد پرتوگیری مردم براساس استاندارد ملی بیشتر نبوده است، بلکه در اغلب موارد از یک صدم این حد کمتر بوده است.
آنتن‌های BTS باید به گونه‌ای در سطح شهرها و روستاها و مناطق مختلف نصب شوند که پرتوهای هر یک از آنها منطقه وسیعی را تحت پوشش قرار دهد، به همین دلیل این آنتن‌ها عموما روی پشت بام‌ها و یا روی دکل‌های بلند و در ارتفاعات بالا نصب می‌شوند. امواج این آنتن‌ها در فواصل کم از آنتن به سطح منازل مسکونی نمی‌رسد.
با فاصله گرفتن از آنتن به علت پخش شدن موج در فضا، شدت پرتو به سرعت کاهش می‌یابد، به گونه‌ای که خانه‌ها و مردم در میدان‌های بسیار ضعیف قرار می‌گیرند. با برخورد امواج رادیویی به یک ساختمان، بخشی از انرژی وارد ساختمان می‌شود تا امکان استفاده از تلفن همراه در ساختمان‌ها فراهم شود و درصد دیگری از موج از روی سطح ساختمان بازتابیده می‌شود و مسیر خود را در فضای باز ادامه می‌دهد.
در شکل زیر مشخص شده است که در یک ایستگاه پایه آنتن‌ها که در بالای دکل نصب می‌شوند، تابش‌های رادیویی را به محیط ارسال می‌کنند. دو نوع آنتن روی هر دکل قرار دارد؛ یک نوع آنتن مربوط به ارسال و دریافت تابش در فرکانس‌های GSM است. این آنتن‌ها با گوشی‌های تلفن همراه ارتباط برقرار می‌کنند تا امکان تماس گرفتن با هم توسط گوشی فراهم شود.
آنتن دیگر آنتن‌های بشقابی است که فقط برای ارتباط دو ایستگاه پایه (لینک مایکروویو) روی دکل نصب می‌شود. هیچ مانعی نباید در مسیر تابش این آنتن‌های بشقابی باشد، زیرا موانع سبب قطع ارتباط می‌شوند. لذا باید توجه کنیم که دکل‌ها تشعشع خاصی ندارند بلکه آنتن‌های واقع در بالای دکل تابش را انجام می‌دهند.
پرتوهای آنتن‌های BTS برای ساکنین خانه خطرناک است؟
به علت نصب آنتن در ارتفاع بالا، موج‌های منتشرشده از آنتن نصب‌شده روی پشت‌بام به خانه‌ای که آنتن روی آن نصب شده است و خانه‌های مجاور نمی‌رسد. در فواصل بیشتر که موج به سطح بام خانه‌ها می‌رسد نیز به علت فاصله گرفتن از آنتن و پخش شدن موج در فضای وسیع‌تر، شدت پرتو بسیار کاهش می‌یابد و از حد استاندارد بسیار کمتر است، لذا نصب آنتن‌های BTS روی پشت بام‌ها و دکل‌های بلند الزاما با رعایت استانداردهای مربوطه صورت می‌گیرد و خطری برای ساکنین محل محسوب نمی‌شود.
برای اطمینان دادن به مردم و مراجع قانونی ذی‌ربط، واحد قانونی نتایج تعدادی از اندازه‌گیری‌های انجام شده از پرتوهای ناشی از نصب آنتن‌های BTS در نقاط مختلف شهرهای مختلف کشور را در معرض دید عموم قرار می‌دهد. در فرکانس‌های GSM مورد استفاده در ایران، حد چگالی توان 4.4 وات بر مترمربع است و تمامی نتایج اندازه‌گیری با این حد مقایسه شده است و در هر محل اندازه‌گیری مشخص شده است که شدت پرتو چه کسری از حد است.
این اندازه‌گیری‌ها توسط واحد قانونی ادامه دارد و در اقصی‌نقاط کشور صورت خواهد گرفت. اندازه‌گیری‌هایی که توسط واحد قانونی انجام می‌شود، بدون هماهنگی قبلی با اپراتورهای تلفن همراه و در شرایط متنوع موجود در کشور انجام می‌شود تا تمامی شرایط ممکن در نظر گرفته شود.
در نهایت، شرایط نصب و بهره‌برداری آنتن‌های BTS در ایران به گونه‌ای است که در شرایط فعلی بر مبنای اطلاعات تایید شده توسط مجامع علمی جهانی، مردم می‌توانند بدون نگرانی از این فناوری سودمند در برقراری ارتباطات بهره‌مند باشند. سازمان انرژی اتمی ایران (مرکز نظام ایمنی هسته‌ای – امور حفاظت در برابر اشعه) نیز به طور مستمر، باید به عملکرد اپراتورهای تلفن همراه نظارت داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که همواره شدت میدان‌های الکترومغناطیسی ناشی از نصب آنتن‌های فوق، در محل‌های کار و زندگی مردم با استانداردهای مربوطه مطابقت دارد.
