ما امروز در مجله همگردی می خواهیم شما را با یکی از مکان های باستانی دوران اشکانی و ساسانی آشنا کنیم که در استان سیستان و بلوچستان و در شهر سیستان واقع شده است. اسم این محوطه باستانی کوه خواجه می باشد. شهر سیستان که این محوطه باستانی در آن واقع شده است نامش بر گرفته از قوم آریایی سکا می باشد. سیستان در حدود سال 128 پیش از میلاد مسیح توسط سکاها به تصرف درآمد. در گذشته سیستان را با نام زرنگا یا زرنگ می خواندند. در کتیبه داریوش نام این شهر با نام زرنگا آورده شده است. قدیمی ترین نام سیستان زرنگ بوده است. مورخان می گویند که گرشاسب که یکی از نوادگان کیومرث بود سنگ بنای سیستان را نهاده است. در دشت سیستان و در 30 کیلومتری جنوب غربی زابل کوه خواجه یا اوشیدا در میان دریاچه هامون واقع شده است. روزگاری که هامون پر آب بود این کوه به مانند جزیره ای زیبا از در میان این دریاچه رخ نمایی می کرد. بعد از اسلام اولین کسی که بر این منطقه حکمرانی کرد یعقوب لیث صفاری بود که از شط العرب تا رودخانه سند در قلمرو حکومت او بود. در طول دوران گذشته همواره سیستان از اهمیت خاصی به دلیل قرار گرفتن در موقعیت استراتژیک برخوردار بوده است. در این مقاله ما شما را با این موضوع مواجه خواهیم کرد که کوه خواجه کجاست و دیدنی های کوه خواجه کدامند.
کاوش های باستانی بر روی این مجموعه
برای پاسخ به پرسش کوه خواجه کجاست باید بدانیم که اولین بار باستان شناس مشهور انگلیسی یعنی اورل اشتین در سال 1916 موفق شد که کوه را کشف کند. آثار باستانی زیادی را می توان پیرامون این کوه مشاهده کرد که توسط باستان شناسان کشف شده و به دوران ساسانیان و اشکانیان تعلق دارد از جمله دیدنی های کوه خواجه می توان به بقایای باقیمانده اماکن اسلامی یا معبد بودایی اشاره کرد که این بقایای باقیمانده عبارتند از قلعه چهل دختر، آرامگاه خواجه غلطان، خانه شیطان، مجموعه کاخ ها، قلعه سرسنگ، قلعه کهک کهزاد، ساختمان پیر گندم بریان و قبور و آرامگاه های اسلامی که هر کدام جلوه ای از تاریخ این سرزمین را به نمایش می گذارند. این کوه را می توان به عنوان دژی بزرگ در مقابل تهاجم دشمنان دانست. شاخص ترین بنایی که در کوه خواجه وجود دارد کاخی با معماری بی نظیر می باشد که متعلق به دوره ساسانیان است. همچنین آتشکده ای قدیمی در این محوطه باستانی وجود دارد که گفته می شود در سده یکم پس از میلاد ساخته شده است. بناهایی که بر روی این کوه هستند هر کدام به یک دوره تاریخی خاص تعلق دارند. کوه خواجه به شکل ذوزنقه ای و به ارتفاع 609 متر از سطح دریا می باشد و جنس سنگ های تشکیل دهنده ی این کوه از نوع سنگ های بازالت به رنگ سیاه می باشد و باعث ایجاد جزیره ای زیبا و کوچک در میان دریاچه هامون در موقعی از سال که آب دریاچه بالا می آید، می شود. اولین حفاری ها در سال 1924 تا 1925 در این منطقه توسط هرتسفلد صورت گرفته است و بعد از آن نیز ایزمئو یک گروه باستان شناسی ایتالیایی در سال 1975 به کار مرمت آثار باستانی این منطقه پرداخته اند. و در سال های 1370- 1372 سازمان میراث فرهنگی به کمک هیئت های علمی باستان شناسی خود به مرمت حیاط مرکزی کاخ پرداختند و بررسی جامع و کاملی بر روی نقشه های باستانی این منطقه انجام داده اند. تزئینات و سبک معماری و نقاشی هایی که در آثار موجود در کوه وجود دارد نشان می دهد که قدمت این کوه به قرن اول میلادی می رسد. معبد کرچک چهل گنجه از دیگر بناهای تاریخی است که در قسمت جنوبی این کوه واقع شده است و از کاه گل و خشت خام و گچ ساخته شده است. این مجموعه همچنین دارای آرامگاه خواجه غلطان می باشد که نسل اندر نسل به محمد حنیفه باز می گردد و دارای سقف گنبدی می باشد. نام این کوه از آرامگاه خواجه مهدی برداشته شده است. فردی که از شیعیان و علاقه مندان به خاندان علوی به شمار می رفت و قبرش بر روی این کوه است. کوه را با نام های کوه نور، کوه باطنی، خواجه غلطان و کوه موعود نیز می شناسند. در این مقاله متوجه شدیم که کوه خواجه کجاست.
