هفته نامه سلامت - علی نیکویی: رعایت بهداشت دهان و دندان نه تنها بر سلامت این ناحیه بدن، بلکه بر سلامت سایر اعضای بدن هم تاثیرگذار است. پژوهشگران در چند سال گذشته به شواهد فراوانی دست یافته اند که نشان می دهند لثه ها و دندان ها آینه ای برای چگونگی کارکرد سایر بخش های بدن هستند و ممکن است به طور مستقیم بر سلامت قلب، سوخت و ساز، مغز و حتی دستگاه تناسلی تاثیر بگذارند، اما این رابطه چگونه ایجاد می شود؟
دهان شایع ترین نقطه ورود عفونت به بدن است. با این وجود تا همین اواخر پزشکان چندان به آن توجهی نمی کردند، اما اکنون آنها می گویند سلامت دهان را باید جدی تر گرفت. تقریبا هر عارضه پزشکی نمودهایی در دهان دارد. پژوهشگران دهان را «سیاهچاله» بدن هم خوانده اند زیرا راز بسیاری از مشکلات پزشکی در آن نهفته است.
بافت های اطراف دندان چطور بیمار می شوند؟
هر بار که شما غذا می خورید، ذرات غذا به دندان هایتان می چسبند. اگر روزانه مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، این ذرات باکتری ها را به سوی خود جذب می کنند و پوشش نازکی روی دندان ها ایجاد می کنند که «پلاک» خوانده می شود. اگر حتی کمتر از یک هفته به دندان هایتان بی توجهی کنید، کلسیم در این پلاک ها رسوب می کند و به جرم دندانی تبدیل می شود که سخت تر است. جرم دندانی را بدون استفاده از ابزارهای دندان پزشکی نمی توان از روی دندان ها برداشت و به تدریج روی لثه ها که محافظ دندان ها هستند هم می نشیند.
بعد از آن لثه ها ملتهب می شوند و بیماری «ژنژیویت» ایجاد می شود که نخستین مرحله بیماری پریودنتال (بافت های اطراف دندانی) است. در این وضعیت بین دندان ها و لثه ها فضاهای کوچکی ایجاد خواهدشد. در طول زمان این فضاها بزرگ تر می شوند و جای بیشتری برای باکتری هایی فراهم می کنند که باعث پوسیدگی دندان و تحلیل رفتن لثه های محافظ آن و در نهایت نابودی دندان می شوند. این شکل بیماری که «پریودنتیت» خوانده می شود، شدیدترین شکل بیماری لثه است.
میکروب ها به خون راه می یابند
شاید کم و بیش از این روند بیمار شدن لثه ها آگاه باشید، اما نکته ای که شاید ندانید این است که در مرحله بعد باکتری هایی که باعث قرمزی و تورم لثه ها شده اند، به خون راه می یابند و می توانند باعث ایجاد واکنش التهاب در نقاطی بسیار دورتر از دهان شوند. توجه داشته باشید که التهاب یک عامل عمده زمینه ساز برای بسیاری از بیماری های مزمن است. دچار بودن طولانی مدت به حتی اشکال خفیف تر التهاب لثه (ژنژیویت) می تواند در ایجاد بیماری قلبی- عروقی نقش داشته باشد. این تاثیر به خصوص هنگامی که فرد دارای سایر عوامل خطرساز برای بیماری قلبی است، می تواند خطرناک باشد.
آسیب جانبی ناشی از نادیده گرفتن بهداشت دهان و دندانتان به پیامدهای بد گسترده ای منجر می شود، از جمله بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت و حتی احتمالا اختلال نعوظ و بیماری آلزایمر. التهابی که تصور می شود زمینه ساز این بیماری ها باشد، اشکال متفاوتی به خود می گیرد. در مورد بیماری قلبی، باکتری های دهانی باعث آزادشدن گروهی از مولکول های التهابی در بدن به نام «سایتوکاین ها» می شوند که انعطاف پذیری و توانایی شل و سفت شدن رگ های قلبی را مختل می کنند.
سایتوکاین ها
این عارضه نه تنها باعث می شود جریان خون طبیعی به عضله قلب نرسد، بلکه با احتمال بیشتری ممکن است درون این شریان های سفت شده پلاک هایی تشکیل شود که رگ ها را مسدود می کنند و می توانند در نهایت باعث حمله قلبی شوند. پدیده مشابهی در شریان های مغز ممکن است رخ دهد و به سکته مغزی بینجامد. نتایج تحقیقات اخیر نشان می دهد بیماران دچار بیماری پریودنتال، نسبت به بیماران با لثه های سالم، حتی پس از در نظر گرفتن تاثیر سایر عوامل، با احتمال 30 درصد بیشتر ممکن است دچار نخستین حمله قلبی شوند. تاثیر باکتری های دهانی در مشکلات قلبی، هنگامی مورد توجه قرار گرفت که پژوهشگران پس از عمل جراحی بای پس شریان های کرونری، شریان های مسدودشده را که از بدن بیماران خارج شده بودند، تشریح کردند و باکتری های دهانی را درون آنها یافتند.
دیابت و باکتری های دهانی
بیماری دیگری که کانون توجه پژوهش ها درباره رابطه میان مشکلات دهانی و بیماری های عمومی بوده، دیابت است. مجموعه ای از بررسی ها نشان داده اند که اگر شما بیماری لثه داشته باشید، با احتمال بیشتری ممکن است دچار دیابت شوید و هرچه وضع لثه های شما بدتر باشد، احتمال بروز دیابت بیشتر می شود. در این مواقع هم مولکول های التهابی آزاد شده در بدن به وسیله باکتری های دهانی با توانایی طبیعی بدن برای خارج کردن قند از خون تداخل می کنند. در نتیجه میزان قند خون بالا می رود و احتمال ایجاد پیش دیابت و در نهایت دیابت افزایش می باد.
دیابت و بیماری پریودنتال بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند و باعث تشدید یکدیگر می شوند. هر دوی آنها منجر به افزایش التهاب می شوند و افزایش قند خون باعث تشدید بیماری لثه ها خواهدشد. تحقیقات نشان می دهند درمان بیماری پریودنتال و کاهش التهاب لثه ها می تواند این تشدید متقابل را متوقف کند.
ناتوانی نعوظی و التهاب لثه ها
بیماری لثه ها کارکرد جنسی مردان را هم تحت تاثیر قرار می دهد و بررسی ها نشان می دهند مردان دچار بیماری پریودنتال با احتمال 3 برابر بیشتر ممکن است دچار ناتوانی نعوظی شوند. گرچه تجمع پلاک های مسدودکننده درون رگ های درون آلت تناسلی مرد ندرتا رخ می دهد، اما این رگ ها حساسیت بیشتری به محدود شدن جریان خون دارند. قطر رگ های درون آلت تناسبی حدود یک چهارم قطر رگ های کرونری قلب است. بنابراین از لحاظ نظری، آثار عروقی ناشی از بیماری پریودنتال باید زودتر از قلب در این قسمت ظاهر شود. گرچه هنوز شواهد پژوهشی قاطعی درباره تاثیر درمان بیماری لثه ها بر بهبود ناتوانی نعوظ وجود ندارد، اما توجه به این رابطه می تواند هنگام بررسی علل ناتوانی نعوظ سودمند باشد.
تاثیر بر بیماری های دیگر
بالاخره این احتمال وجود دارد که باکتری های دهانی روی مغز هم اثر بگذارند. در یک بررسی کوچک در سال گذشته پژوهشگران بریتانیایی گروهی از بیماران دچار زوال عقل از نوع آلزایمر را برای 6 ماه پیگیری کردند و دریافتند افرادی که دچار بیماری لثه هستند نسبت به آنهایی که مشکلات لثه ندارند، با سرعتی 6 برابر بیشتر دچار نقصان شناختی می شوند.
البته این موضوع را هم باید در نظر داشت که افرادی که مغزشان با سرعت بیشتری زوال پیدا می کند، با احتمال بیشتری ممکن است مسواک زدن دندان هایشان را فراموش کنند بنابراین در این مورد هم رابطه میان دهان و مغز دوطرف است.
