از سال 93 تا کنون شبکه موبایل کشور پیشرفت و گسترش چشم‌گیری داشته است، به گونه‌ای که اکنون همراه اول خبر می‌دهد تمام 1246 شهر ایران تحت پوشش نسل 3، 4 و 4.5 قرار گرفته‌اند. پوشش شبکه گسترده اگرچه در از بین بردن نقاط کور نیز موثر است اما نگرانی عمومی در مورد تشعشعات آنتن‌های موبایل یا BTS را افزایش می‌دهد. سوال اینجاست که آیا باید نگران این موضوع بود؟
پیش از این در دیجیاتو نتیجه تحقیقات جهانی در رابطه با تشعشعات آنتن‌های BTS را منتشر کرده‌ایم. به شکل خلاصه، می‌توان گفت که در صورت استاندارد بودن تجهیزات، تشعشعات آنتن‌های موبایل تاثیر مخربی بر سلامت شهروندان و افرادی که در نزدیکی این آنتن‌ها زندگی می‌کنند ندارد و نکته قابل تامل‌تر اینکه هرچه تعداد این آنتن‌ها افزایش داشته باشد، موبایل‌هایی که معمولا در فاصله چند سانتی‌متری به بدن ما قرار دارند برای یافتن سیگنال تلاش کمتری می‌کنند.
اما در اینجا برای فراموش کردن نگرانی‌ها، یک سوال دیگر نیز مطرح می‌شود: آیا تجهیزاتی که اپراتورهای موبایل ایرانی استفاده می‌کنند استاندارد است؟
تنها در صورتی می‌توان از بی‌خطر بودن آنتن‌های موبایل اطمینان حاصل کرد که تمام تجهیزات مخابراتی از جمله شبکه RAN و آنتن‌های موبایل از استانداردهای وضع شده به شکل جهانی و در داخل ایران پیروی کنند. برای پیگیری همین مسئله به سراغ اپراتورهای موبایل رفتیم و در مورد نوع تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می‌دهند از آنها اطلاعاتی را دریافت کردیم.
اپراتورهای موبایل ایرانی از تجهیزات چه شرکت‌هایی استفاده می‌کنند؟
در سال 93 و پس از پایان یافتن انحصار رایتل در ارائه خدمات نسل سوم شبکه، همراه اول و ایرانسل شبکه خود را نوسازی کردند و تکنولوژی‌های جدید را در اختیار کاربرانشان قرار دادند. همراه اول اکنون خبر می‌دهد که تمام شهرهای ایران تحت پوشش آخرین نسل شبکه موبایل قرار دارند و نوسازی کامل شبکه به معنای استفاده اپراتورهای موبایل ایران از آخرین استانداردهای این حوزه است.
مدیران همراه اول و ایرانسل در گفتگو با دیجیاتو خبر می‌دهند که در حال حاضر و پس از نوسازی شبکه مخابراتی خود، تجهیزات در «شبکه دسترسی رادیویی» یا «RAN» ساخته شده توسط شرکت‌های نوکیا، اریکسون و هواوی هستند.
از سوی دیگر آنتن‌های موبایل یا ساخت همان شرکت‌های یاد شده هستند و یا شرکت آلمانی «KATHREIN» که گواهینامه‌های انطباق با استانداردهای ISO و IEC و EN را دارند.
آیا سازندگان خارجی استانداردهای تشعشعات را رعایت می‌کنند؟
بر اساس نتایجی که از تحقیقات دیجیاتو به دست آمده، دو آزمایش اصلی از طریق سازندگان روی این تجهیزات انجام می‌شود.
1- استاندارد های تست سازگاری الکترومغناطیسی یا EMC، که این استانداردها خود بر سه دسته تقسیم می شوند:
- استانداردهای تست کیفیت برق یا Power Quality
- استانداردهای تست گسیلش یا EMI یا تداخل الکترومغناطیسی
- استانداردهای تست EMS پذیرفتاری الکترومغناطیسی یا Immunity یا ایمنی
2- استانداردهای تست میدانی EMF، که این استانداردها مشتمل بر استانداردهای زیر هستند:
- استانداردهای IEEE C.95-1,3,5,7
- استاندارد بین المللی سازمان جهانی بهداشت، کمیته ICNIRP
- استاندارد ملی ایران به شماره ISIRI-8567
نوکیا، یکی از بزرگترین سازندگان تجهیزات مخابراتی است در سایت خود می‌نویسد: «ما اطمینان حاصل می‌کنیم که تمام محصولات مخابراتی با استانداردهای ملی و بین‌المللی در خصوص تشعشع RF مطابقت داشته باشند. ما روش‌های نصب صحیح را ارائه می‌دهیم و آموزش‌هایی را نیز به افرادی که با نوکیا همکاری می‌کنند ارائه می‌دهیم تا اطمینان حاصل کنیم که تجهیزات به شکل صحیح نصب شده‌اند و سطح تشعشعات با محدودیت‌های اعلام شده منطبق باشند.»
در ادامه نوکیا خبر می‌دهد که از دهه 90 میلادی همکاری برای تحقیقات در خصوص سطح تشعشعات تجهیزات مخابراتی را آغاز کرده و این شرکت نیز در نهایت به آزمایش‌های سازمان بهداشت جهانی اشاره می‌کند که تا کنون تاثیر کوتاه یا بلند مدتی بر اثر قرار گرفتن در معرض تشعشع RF در افراد دیده نشده است.
شرکت اریکسون هم که یکی دیگر از بازیگران بزرگ جهانی در صنعت ساخت تجهیزات مخابراتی است در سایت خود می‌نویسد: «تمام تجهیزات ایستگاه‌های پایه ثابت که تشعشع RF و میدان الکترومغناطیسی تولید می‌کنند باید به گونه‌ای طراحی شوند که با محدودیت‌ها و قوانین در این حوزه مطابقت داشته باشند.»
آیا تجهیزات مخابراتی داخل ایران آزمایش می‌شوند؟
بر اساس تحقیقات دیجیاتو، در زمان ورود ابزارهای مخابراتی به کشور، در گمرک از آنها نمونه‌برداری می‌شود و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی موظف به اصالت‌سنجی این دستگاه‌ها و تایید استاندارد بودن آنهاست. در واقع تمام آزمایش‌هایی که سازنده انجام می‌دهد و در فوق به آنها اشاره شد، در ایران تکرار می‌شوند.
برای اطمینان از صحت این امر به یکی از اساتید دانشگاه که مسئول پروانه شماره 26-333 سازمان انرژی اتمی ایران در همراه اول نیز بوده و در تالیف و ویرایش علمی کتاب‌هایی چون «حفاظت در برابر تابش امواج الکترومغناطیس» و «اثر امواج الکترومغناطیس روی بدن انسان» نیز همکاری داشته است مراجعه کردیم، او در این رابطه به دیجیاتو می‌گوید:
«برخی از تست های مربوط به آنتن‌ها و تجهیزات مخابراتی موبایل توسط آزمایشگاه‌های معتبر دانشگاهی مانند آزمایشگاه تایید نمونه سازگاری الکترومغناطیسی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و همینطور آزمایشگاه آنتن‌های مخابراتی دانشگاه تهران انجام می‌شود، همچنین آزمایش‌های نرخ جذب ویژه ناشی از گوشی‌های موبایل نیز در آزمایشگاه SAR مرکز تحقیقات آفاق دانشگاه علم و صنعت ایران، قابل انجام است. برخی دیگر از تست ها در آزمایشگاه‌های مورد قبول سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از قبیل مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک ایران و آزمایشگاه آزمون صنایع انرژی (اپیل) نیز صورت می‌گیرد که لیست کامل آزمایشگاه‌ها از سایت www.cra.ir قابل پی گیری است.»
آزمایش‌های دوره‌ای اپراتورهای موبایل
تا اینجا می‌دانیم که سازندگان تجهیزات مخابراتی استانداردهای این حوزه را رعایت می‌کنند و تجهیزاتی که به ایران وارد می‌شوند، توسط معتبرترین شرکت‌های جهانی ساخته شده‌اند. از سوی دیگر این تجهیزات در زمان ورود به کشور آزمایش می‌شوند.
اما آیا پس از نصب و در سال‌های بعد، باز هم آزمایش دیگری روی این تجهیزات صورت می‌گیرد؟ آنطور که اپراتورهای موبایل خبر می‌دهند، سه نوع آزمایش و تست میدانی EMF یا میدان های الکترومغناطیس انجام می‌شود.
اپراتورهای موبایل در زمان نصب آنتن‌های جدید، آزمایشات اولیه را روی آن انجام می‌دهند. این در حالیست که آزمایش دوره‌ای نیز وجود دارد و سازمان انرژی اتمی هر سه سال یکبار بر اساس همین آزمایش‌های دوره‌ای، پروانه «اشتغال به کار پرتوکاران و بهره برداری از منابع پرتوزا» را برای اپراتورهای موبایل تمدید می‌کند. یکی از اپراتورهای موبایل در این رابطه به دیجیاتو می‌گوید که قبل از ورود تکنولوژی نسل 3، 4 و 4.5، حدود هزار نقطه در تهران اندازه گیری شد و اکنون کار اندازه‌گیری 10 هزار نقطه در کل کشور در حال انجام است.
از سوی دیگر کاربرانی که یک آنتن موبایل در نزدیکی محل سکونت آنها قرار دارد نیز از طریق سامانه 195 می‌توانند نگرانی خود را پیگری کنند. پس از ثبت شکایت در خصوص آنتن موبایل، اپراتور موبایل موظف است تا کار اندازه‌گیری برای نقطه خاص را انجام داده و گزارشی را در این رابطه ارائه دهد. در مطلبی جداگانه، چگونگی ارائه چنین درخواستی را توضیح داده‌ایم.
اگرچه پوشش نسل‌های جدید شبکه موبایل اکنون در کل شهرهای کشور در دسترس قرار گرفته و این امر باعث افزایش آنتن‌های موبایل شده است اما تمام شواهد نشان می‌دهد که با توجه به افزایش حجم موبایل‌های هوشمند و استفاده از خدمات ارتباطی نوین، در صورت افزایش پیدا نکردن آنتن‌ها، خود موبایل‌ها خطرناک‌تر خواهند بود و این در حالیست که سازمان جهانی بهداشت نیز هنوز نشانه‌ای از خطر در خود این آنتن‌ها نیافته است.
