خبرگزاری مهر- گروه جامعه- آزاده سهرابی: سه نسل خوب می داند پیک های شادی نوروز و معمولا پاسخ دادن به آن و حل تمرین هایش در دو روزه آخر تعطیلات چقدر تعطیلات را در کام خانواده ها تلخ می کرد. آموزش و پرورش می خواست در تعطیلات طولانی عید نوروز فرصت یادگیری برای دانش آموزان ایجاد کند غافل از اینکه عید نوروزی هر فرصتی در خود داشته باشد، قطعا فرصتی برای تعمق بخشیدن به امر یادگیری نیست. شاید برای همین بود که به مرور این پیک های شادی کوچک شدند و از حالت کشوری در آمدند اما قطعا نوروز 97 نقطه عطفی برای این پیک های نوروزی در تاریخ آموزش و پرورش خواهد بود؛ سالی که دیگر خبری از پیک های شادی نیست و تکالیف نوروزی یک تحول اساسی به خود می بیند. به گفته معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش برای نوروز سال 97 داستان خوانی، داستان گویی و داستان نویسی توسط دانش آموزان ابتدایی جایگزین پیک نوروزی می شود. هر کس با شنیدن این خبر خوشحال خواهد شد؛ حتی کسانی که سال هاست از پر کردن تکالیف این پیک هایشان گذشته است.
هر چند این دستورالعمل یک ماه مانده به نوروز اعلام می شود و باز هم به نظر می رسد آموزش و پرورش در یک ضرب الاجل دستورالعمل هایش را اعلام می کند، اما نکته ای که در این دستورالعمل نهفته است این است که تبعات آن تنها به حذف یک سری تکالیف بیهوده در مدارس ابتدایی ختم نمی شود بلکه طرح جایگزین تکلیف نوروزی طرحی است که جای پرداختن دارد. طرحی که داستان خوانی و داستان نویسی را جایگزین پیک های نوروزی می کند و به نظر کارشناسان در صورت اجرای درست آن بر کتابخوانی و فرهنگ آن، کشف استعدادهای نویسندگی و همچنین صنعت نشر کتاب های کودک و نوجوان در درازمدت تاثیر می گذارد.
یک رفتار نادرست با یک رفتار جذاب جایگزین شد
حمیدرضا شاه آبادی نویسنده و مدیر انتشارات مدرسه در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این دستورالعمل گفت: من از شنیدن این خبر خوشحال شدم. اتفاق خوبی در حال افتادن است که سال ها منتظرش بودیم. اینکه در ایام نوروز از دانش آموزان نخواهیم صرفا یک فعالیت خشک درسی داشته باشند و صفحاتی را در عید سیاه کنند و در پایان تعطیلات به معلم ارائه دهند. اتفاق بهتر این است که این رفتار نادرست با رفتار جذابی جایگزین شده است و آن نوشتن داستان و پرداخت به داستان است.
وی ادامه داد: نکته مهمی که در فعالیت های آموزش و پرورشی معمولا فراموش می شود این است که داستان و ادبیات داستانی محمل خوبی برای انتقال تجربه است. یعنی ادبیات داستانی منجر می شود به اینکه تجربه نویسنده به مخاطب منتقل شود و مخاطب در فرآیند مطالعه داستان وقتی در جریان هم ذات پنداری قرار می گیرد می تواند تجربه ها را در وجود خود درونی کند و خودش هم دست به تجربه بزند. ضمن اینکه در ایام نوروز امکان تجربه اندوزی بیشتری برای دانش آموزان فراهم است چون هم امکان سفر مهیاست و در سفر تجربه های مختلفی ایجاد می شود. هم دید و بازدید با اقوام که به رد و بدل شدن گفتگو می انجامد وجود دارد و همچنین امکان بازی های دسته جمعی وجود دارد.
این نویسنده اضافه کرد: همه اینها فرصت خوبی است تا در قالب داستانی هم بیان و درک و لمس شوند. به همین خاطر خیلی خوشحال شدم از اطلاع پیدا کردن این تصمیم ارزشمند.
کتابخوانی و خلاصه نویسی تبدیل به تکلیف نشود
مدیر انتشارات مدرسه در ادامه تنها نگرانی خود را از اجرای این طرح در این دانست که بحث خلاصه نویسی کتاب ها باز تبدیل به یک عمل طاقت فرسا و تکلیفی برای دانش آموزان شود و در این باره اظهار کرد: اگر این امر خلاصه نویسی به بچه ها تحمیل شود ممکن است بچه ها همان برخوردی که با کتاب های درسی دارند با کتاب های داستان داشته باشند و لذت خواندن ضایع شود. امیدوارم معلمان و کسانی که دست اندرکار اجرای این طرح هستند دانش آموزان را در شرایطی قرار ندهند که هدف بچه ها نوشتن انشا و خلاصه داستان باشد چون هدف اصلی طرح هم از بین می رود. باید بچه ها را آزاد گذاشت تا به هر شکلی درباره کتاب ها بنویسند و اگر احساس کردند نمی خواهند چیزی بنویسند اجباری در آن نباشد. اگر غیر از این باشد جلوی کتابخوان شدن بچه ها در آینده گرفته می شود.
اگر این امر خلاصه نویسی به بچه ها تحمیل شود ممکن است بچه ها همان برخوردی که با کتاب های درسی دارند با کتاب های داستان داشته باشند و لذت خواندن ضایع شودشاه آبادی در پاسخ به این سوال که با توجه به جمعیت بالغ بر 7 میلیونی دانش آموزان ابتدایی این اندازه کتاب خوب در بازار نشر برای آنها وجود دارد یا نه نیز گفت: من گمان می کنم این ایده خوب می توانست زودتر طرح شود تا ناشرها فرصت داشتند و کارهایشان را عرضه می کردند و در معرض انتخاب قرار می دادند و انتخاب ها نیز آگاهانه تر صورت می گرفت و نتیجه طرح بهتر بود اما همین اتفاق را هم به فال نیک می گیریم و امیدوارم مدارس و ادارات آموزش و پرورش با ناشرها به یک تعامل خوب برسند تا کتاب های مناسب را انتخاب کنند.
وی درباره این پرسش که آیا نویسندگان کودک و نوجوان ما در داستان های خود که در بازار نشر موجود است توانسته اند به خوبی نسل جدید و دهه هشتادی ها را درک کنند نیز بیان کرد: نکته این است که چگونه به این پرسش نگاه کنیم. اگر بخواهیم آرمانی نگاه کنیم باید بگوییم قطعا پاسخ منفی است و کتاب هایی که منتشر می شود جوابگوی سلایق و نیازهای بچه هایمان نیست و در واقع کتاب های صد در صد مناسبی نیستند. هر چند وقت یکبار شاهد انتشار چند کتاب خوب هستیم اما تعدادشان آنقدر زیاد نیست که جریانی را شکل بدهند. اما اگر واقع بینانه نگاه کنیم باید بگوییم هر راه طولانی با قدم های اول شروع می شود و احساسم این است که قدم های خوبی برداشته می شود. کتاب های ارزشمندی هر چند وقت یکبار مطرح می شوند و بحث های خوبی میان نویسندگان کتاب کودک مطرح می شود.
شرایط دانش آموزان در مطالعه ناامید کننده است
این نویسنده درباره بند دیگر دستورالعمل جدید آموزش و پرورش ابتدایی که این آزادی را به دانش آموزان می دهد به جای خواندن داستان روایتگری کنند نیز گفت: روایتگری پیش زمینه تقویت بحث علاقه به کتابخوانی و درست شنیدن است. من با این بخش صد در صد موافق هستم. در حال حاضر شرایط دانش آموزان ما در مطالعه خوب نیست. برخی آزمون های بین المللی که برگزار می شود و دانش آموزان ما در مقام قیاس از این حیث با دیگر دانش آموزان دنیا قرار می گیرند، نتایج ناامیدکننده ای دارد. شاید مهمترین دلیل این موضوع این است که مطالعه دانش آموزان به مطالعه درسی که مبتنی بر حفظیات و کسب نمره است محدود شده و هر نوع حفظیاتی نیز بعد از کسب نمره بلافاصله فراموش می شود. این همان جریانی است که پیک نوروزی را هر سال به دانش آموزان تحمیل می کرده است.
مدیر انتشارات مدرسه ادامه داد: روی آوردن به روایتگری همراه با تخیل باعث تقویت و تربیت امر خواندن می شود. شاخه سومی که در این دستورالعمل آمده و آن داستان نویسی است نیز بسیار حائز اهمیت است. در سطوح مختلف با داستان نویسی برخورد می شود. برخی می گویند فنون داستان نویسی قابل آموزش نیست و برخی می گویند تعدادی از فنون را می شود آموزش داد و برخی را نمی شود. به هر حال قطعا در این طرح دانش آموزان با رجوع به آنچه خوانده اند و در حافظه دارند و تخیل خود خواهند نوشت و کسی انتظار نوشتن داستان حرفه ای از آنها ندارد اما همین باز زمینه فرصت مطالعه می شود.
شاه آبادی تصریح کرد: اما برای تقویت داستان نویسی کاش از سال آینده در بهمن و اسفند امکانی فراهم شود که داستان هایی خوانده شود و بچه ها نقد کنند. برنامه نقد ادبی در کلاس ها مثل بسیاری از کشورها جزء دروس اصلی محسوب شود.
وی همچنین در ادامه از ارسال نامه آمادگی انتشارات مدرسه برای معرفی کتاب های مناسب برای این طرح به دفتر آموزش ابتدایی آموزش و پرورش خبر داد و گفت: در این نامه اعلام آمادگی کردیم داستان های برگزیده این طرح را در قالب کتابی منتشر کنیم.
مدیر انتشارات مدرسه در انتها درباره این موضوع که این طرح چقدر می تواند روی صنعت نشر تاثیر بگذارد نیز بیان کرد: قطعا این طرح در صورت تداوم می تواند باعث تقویت صنعت نشر شود و نویسندگان ما در این زنجیره بیشترین بهره را خواهند برد. همچنین در فضای رقابتی آثار بهتری تولید خواهد شد و می توانم بگویم در صورت اجرای خوب این طرح می توانیم شاهد یک جهش کیفی و کمی طی دو سه سال در کتب مربوط به کتاب کودکان باشیم.
این طرح بازخوردهای خوبی می گیرد
فریده خلعتبری مدیر انتشاراتی ای که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارد نیز درباره این دستورالعمل به خبرنگار مهر گفت: این ایده بسیار خوبی است چرا که ما هر چه بچه ها را در سن دبستان تشویق به کتاب خواندن کنیم و اینکه بعد شروع به نوشتن کنند باعث می شود در آینده در هر دوی این بخش ها مشکلی نداشته باشیم. یکی از ضعف هایی که در بزرگسالان هم دیده می شود این است که به جز اینکه کتاب نمی خوانند، عملا وقتی به آنها می گوییم چهار سطر بنویسند واقعا نمی توانند درست بنویسند و این موضوع به تحصیلات آنها نیز ربطی ندارد. حتی در رده تحصیلات بالا هم این ضعف دیده می شود. اگر از سن پایین این ویژگی پرورانده شود باعث می شود آنها از کودکی با کتاب خواندن و سبک های مختلف نوشتاری و واژگان و کاربرد واژگان آشنا شوند.
وقتی دانش آموز کتابی را می خواند و بعد خلاصه نویسی می کند در واقع حافظه او نیز تقویت می شود و یاد می گرد هر چه خوانده را بیان کند. چون به دانش آموزان برای این کار انگیزه داده اند(حذف پیک های نوروزی) به نظر می رسد طرحی است که بازخورد خوبی بگیرد
وی ادامه داد: وقتی دانش آموز کتابی را می خواند و بعد خلاصه نویسی می کند در واقع حافظه او نیز تقویت می شود و یاد می گیرد هر چه خوانده را بیان کند. چون به دانش آموزان برای این کار انگیزه داده اند (حذف پیک های نوروزی) به نظر می رسد طرحی است که بازخورد خوبی بگیرد.
این مدیر همچنین درباره بخش تقویم مهارت داستان نویسی در کودکان با این طرح نیز بیان کرد: ما هر هفته یکشنبه ها ساعت 10 صبح جلسات نویسندگانمان است که خیلی از پدرها و مادرهایی که احساس می کنند فرزندانشان با استعداد هستند به این جلسات می آیند و حتی نفرات برتر مسابقات داستان نویسی دبستان و راهنمایی که چندی پیش برگزار شد کسانی بودند که به این جلسات می آمدند. نکته ای که می توانم بگویم این است که برخی بچه های ما از نویسندگان ما بهتر می نویسند. ما با این طرح می توانیم خیال پردازی و قوه تخیل را در آنها تقویت کنیم و به آنها یاد بدهیم آنچه در ذهن دارند را روی کاغذ بیاورند و چه بسا از میانشان سرمایه های ملی آینده ما در داستان نویسی مشخص شود.
خلعتبری با بیان اینکه هر سه پیشنهادی که در این طرح آمده ایده های بکری است درباره اینکه علیرغم صحبت های معاون آموزش ابتدایی مبنی بر بحث آزاد بودن خانواده ها در انتخاب کتاب ها، چقدر احتمال ایجاد رانت در حوزه نشر و انتخاب تحمیلی کتاب ها به دانش آموزان را می دهید نیز گفت: ما به اندازه کافی کتاب خوب و فوق العاده برای کودک داریم که حتی در خارج از کشور جایزه می گیرند که نیاز نباشد رانت ایجاد کنیم. تاکیدم این است در این طرح باید بر کتاب های تالیفی تاکید شود و کتاب های ترجمه ورود نکند. به نظرم اگر واقعا پدر و مادرها و حتی مدارس در انتخاب کتاب ها آزاد گذاشته شوند یک تنوع و تکثری ایجاد می شود که جلوی هر نوع رانتی گرفته می شود اما اگر قرار باشد یک کارگروه یک لیست بدهد شاید دوباره شاهد این باشیم که مثل همیشه چند انتشارات محدود که همه می دانیم و حمایت می شوند منتفع شوند. اما اگر همانطور که تا الان مطرح شده واقعا خانواده ها آزاد باشند جای نگرانی نیست.
وی در پایان با بیان اینکه با وجود تیراژ هزار و 500 تایی کتاب، این مخاطب 7 میلیونی می تواند تاثیر خوبی در بازار نشر بگذارد نیز گفت: واقعا دریچه خوبی در این طرح وجود دارد و در صورت تداوم می تواند برای کشورمان در ابعاد جهانی در حوزه نشر موثر باشد و امر مطالعه را که در کشورمان بسیار نگران کننده است، نهادینه کند.
