به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد اطلاع‌رسانی رویدادهای ترویج کتابخوانی، محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره نقش برنامه‌هایی مانند پایتخت کتاب، بر ترویج کتابخوانی به‌ویژه در حوزه استان‌ها و با رویکرد تمرکززدایی، گفت: یکی از مهم‌ترین اهدافی که برنامه‌هایی همچون پایتخت کتاب دنبال می‌کنند، هماهنگ کردن ظرفیت‌ها و امکانات در شهرهای مختلف و ایجاد رقابت بین شهرداران و مسوولان اداره‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی در شهرستان‌هاست، تا ظرفیت‌ها و امکانات خود را جهت داده و در مسیر هم‌افزایی در ارتقای سرانه کتابخوانی در شهرها سوق دهند.
وی ادامه داد: گاهی اوقات فعالیت‌های موردی در برخی شهرها صورت می‌گیرد، اما چون با بقیه اجزای نهادهای شهری هماهنگ نشده است، قطعاً نمی‌تواند آنچنان نتیجه‌بخش باشد. هدف اصلی از انتخاب پایتخت کتاب ایران استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات بومی است. البته وقتی یک شهر به‌عنوان پایتخت کتاب انتخاب می‌شود، طبیعتاً برنامه‌های آن از سوی ارشاد و نهادهای فرهنگی پایتخت هم حمایت می‌شود.
جوادی با بیان اینکه هدف اصلی معاونت امور فرهنگی از برگزاری رویدادهای ترویج کتابخوانی، بسط امکانات در جهت افزایش کتابخوانی است که امکانات مادی و سخت‌افزاری مانند کتاب و کتابخانه و همچنین نگاه رویکردی و نرم‌افزاری را در برمی‌گیرد، توضیح داد: اگر با برگزاری این نوع جشنواره‌ها، توجه مسئولان به ترویج کتابخوانی معطوف شود، می‌توان گفت که به بخشی از اهداف خود دست پیدا کرده‌ایم.
وی ادامه داد: در این راستا، گاهی پیش می‌آید که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از لحاظ امکانات، با محدودیت‌هایی روبه‌رو باشد، بنابراین اگر همه نهادها با یکدیگر همگرا نباشند، شاید این برنامه‌های فرهنگی، نتیجه خوبی نداشته باشد. اما اگر بتوانیم آموزش و پرورش، دانشگاه، مراکز خدمات عمومی وغیره را به سوی تقویت کتابخوانی هدایت کنیم، می‌تواند بهتر نتیجه بدهد. بنابراین همگرایی نهادهای شهری و خصوصی، هدف اصلی ما از برگزاری این رویدادهای فرهنگی است.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ارزیابی شخصی‌اش از شهرهایی که به مرحلۀ نهایی رسیده‌اند، گفت: در حدی که پرونده‌ها را مطالعه کردم، می‌توانم بگویم که ایده‌ها و طرح‌های خوبی وجود داشت، ولی بعضی از طرح‌ها، بیشتر در حد ایده بود و نمی‌توانست اجرایی شود. اما در هر حال، همین که ایده‌ها و خلاقیت‌ها وجود دارد، می‌تواند نویدی برای آینده باشد و بالاخره قله‌ای را برای رفتن به مسیر بسط و توسعه کتابخوانی ایجاد کند.
وی ادامه داد: داوری‌های انتخاب پایتخت کتاب و شهرهای خلاق، بر اساس مسائل مختلفی، از جمله همین ایده‌ها و خلاقیت‌ها و عملکردهایی که وجود داشت، انجام شد و ظرفیت‌ها و فعالیت‌های صورت‌گرفته در داوری شهرهای راه‌یافته به مرحله نهایی مورد ارزیابی قرار گرفت. اینکه این توجه را در شهرستان‌های یک استان ایجاد کنیم که باید کارهایی انجام دهند تا به‌عنوان پایتخت کتاب یا شهر خلاق در عرصه کتابخوانی انتخاب شوند، انگیزه زیادی به مسئولان و دست‌اندرکاران فرهنگی می‌دهد تا تلاش کنند که این روند را در شهرهای خود داشته باشند. در ارزیابی پرونده‌ها دیدم که ایده‌های بسیار خوب و خلاقی وجود داشت. تأکید برخی شهرها روی بخش خصوصی کمتر و تأکید برخی دیگر بیشتر بود. از آنجایی‌که یکی از اهداف اصلی ما، استفاده از ظرفیت‌های غیرنهادی و غیردولتی است، توجه به بخش خصوصی مهم‌تر است و برخی شهرها در این زمینه موفق‌تر بودند.
جوادی با بیان اینکه به طور کلی مجموعه پرونده‌ها نویدبخش بود، گرچه هنوز در مرحله تجربه‌های آغازین پایتخت کتاب هستیم، گفت: انشاءالله در آینده بتوانیم درباره انتخاب‌ها و آیین‌نامه‌ها، بازنگری‌هایی انجام دهیم و ملاک‌های دیگری را نیز اضافه کنیم. کما اینکه در جلسه نهایی داوری هم در این‌باره صحبت شد. آنچه که به نظر من اهمیت زیادی دارد، تأکید بیشتر بر بازدیدهای میدانی نسبت به گزارش‌هایی که در پرونده‌ها ارائه می‌شود، در روند داوری است.
وی درباره برنامه‌های معاونت امور فرهنگی وارت ارشاد برای گسترش فرهنگ کتابخوانی در سال آینده، توضیح داد: مهم‌ترین مسأله این است که نقاط ضعف کتابخوانی کشور را شناسایی کنیم و بعد به سراغ علاج آن برویم! جهات مختلفی برای این نقاط ضعف وجود دارد؛ که کتاب در کشور ما کم خوانده می‌شود و سرانۀ مطالعه پایین است. آنچه در ابتدا به ذهن می‌رسد، این است که کتاب گران است و فکرها به این سمت می‌رود که حمایت‌هایی برای جلوگیری از گران‌تر شدن آن در نظر گرفته شود. سرانه مطالعه برخی کشورها مانند هند بسیار بالاتر از سرانه مطالعه در کشور ماست، در نتیجه به نظر می‌رسد مشکل فقط قیمت کتاب نباشد. اما به نظرم این‌ها نقاط ضعف دم‌دستی است و باید یک مقدار ریشه‌ای‌تر به سراغ عواملی برویم که جلوی رشد سرانه مطالعه در کشور را گرفته است.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: شاید لایه‌های عمیق‌تر آن به محتوای کتاب‌ها بازگردد؛ یعنی گویی در انتشار کتاب، کمتر به موضوعات مورد علاقه مردم پرداخته می‌شود. کم‌عمق بودن مطالب و کتاب‌سازی‌هایی که وجود دارد هم در عدم اقبال مردم به کتابخوانی مؤثر است. لایه‌های دیگری هم در این زمینه وجود دارد که آنچنان مستقیم به کار ما مربوط نمی‌شود؛ مانند اقتصاد جامعه که آیا کتابخوانی جزء اولویت‌های اقتصادی هست یا خیر.
وی افزود: مسأله دیگر ریشه‌های ترویج کتابخوانی در آموزش و پرورش است و باید توجه ما به دوره ابتدایی معطوف شود، چون نمی‌توان عادت به مطالعه را به‌طور مقطعی ایجاد کرد. دانش‌آموزی را که در طول 12 سال، جز کتاب درسی چیزی نخوانده است، نمی‌توان کتابخوان کرد! بخشی از آنچه که برای آن برنامه داریم، توسط دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی انجام می‌شود؛ مانند برگزاری جشنواره‌های ترویج کتابخوانی که در سال‌های گذشته برگزار شده‌اند و برگزاری آنها ادامه دارد. بخش دیگر نیز به تسهیلات در نشر کتاب، فرهنگ‌سازی و غیره برمی‌گردد که در معاونت فرهنگی در حال پیگیری است و انشاءالله که به نتیجه برسد.
مراسم پایانی انتخاب چهارمین پایتخت کتاب ایران و روستاها و عشایر دوست‌دار کتاب، سه شنبه 8 اسفندماه با حضور مسئولان کشوری و فرهیختگان حوزه فرهنگ در تالار وحدت برگزار خواهد شد.
