نمی‌توانید تصور کنید این قسمت ساده، و گاهی خیره کننده، از بدن پرنده چه وظیفه مهمی دارد!
ممکن است به نظر شما بال‌های یک پرنده زیباترین قسمت بدن او باشند، اما اگر دم بعضی پرنده‌ها را دیده باشید، نظرتان عوض می‌شود! اما تنها زیبایی، دم آن را مهم نکرده است، وظایف بسیاری است که به وسیله این عضو کوچک (گاهی بزرگ!) انجام می‌شود.
بدون دم پرنده‌ها برای فرود آمدن، پرواز کردن و تعقیب کردن طعمه عاجز هستند. برخی پرنده‌ها هم بدون داشتن دم نمی‌توانند دل جنس مخالف‌شان را به دست آورند! دم وظایف به خصوص دیگری هم دارد.
داستان دم
دم پرنده‌ها به طرز فریبنده ای ساده به نظر می‌رسد. این دم در واقع چند پر است که به وسیله ماهیچه‌هایی که در پایه آنها وجود دارد کنترل می‌شود. اما چیزی بیشتر از آنچه می‌بینیم در این ناحیه وجود دارد. پرهای ناحیه دم، پرهای ویژه‌ای هستند که از پرهایی که روی بدن وجود دارند سبک تر، مستقیم تر و سخت تر هستند. همین قضیه برای پرهای نوک و کناره‌های بال هم صادق است. این پرها (پرهای دم) و پرهای ناحیه بال به نام “پرهای پرواز” خوانده می‌شوند. بر خلاف شباهتی که این دو دسته پر (پرهای دم و نوک و حاشیه بال) دارند، باز هم می‌توان تفاوت‌های آشکاری بین آنها پیدا کرد. مثلا در پرهای ناحیه دم، ساقه یا همان ستون پر در وسط پر قرار نگرفته است اما در پرهای بال این ساقه در وسط پر قرار دارد.
تمام پرهای پرنده یک یا دوبار در سال می‌ریزند. بر اساس تحقیقات پرهای پرندگان نخست به خاطر گرم ماندن آنها تکامل یافت و هدف بعدی آنها پرواز بود.
هیجان پرواز!
پرنده‌ها از دم‌شان برای بالا رفتن و کنترل پرواز در پروازهای آرام تر، و همچنین برای دور زدن استفاده می‌کنند. آنها در طول پروازهای سریع تر دم‌شان را جمع می‌کنند تا در برابر جریان هوا مقاومت ایجاد نکند. هر چه فاصله بین دو بال پرنده بیشتر باشد، ممکن است باعث کاهش عملکرد دم شود و جلوی فعالیت آن را بگیرد. با وجود تمام تحقیقاتی که درباره دم پرندگان انجام شده، ما هنوز همه عملکردهای آن را نمی‌دانیم.
قصه‌ای دیگر
در بسیاری از گونه های پرندگان، دم پرنده وظیفه‌ای به عهده دارد که هیچ ربطی به پرواز او ندارد. مثلا بسیاری از پرندگان نر در طول بهار پرهای دم‌های خود را به صورت باد بزن باز می‌کنند و شق و رق راه می‌روند. این حالت آنها برای این است که پرنده ماده را جذب کنند و جفتگیری کنند. این پرهای دمی زیبا با علائم و لکه‌های چشم مانندی تزئین شده اند. می‌تواندی حدس بزنید در این مورد خاص منظور ما کدام پرنده است، طاووس. رفتارهایی اینچنینی در پرنده‌های دیگری مانند بوقلمون یا پرندگان نغمه سرا هم دیده می‌شود.
در بسیاری پرندگان علائم و تزئینات روی دم مشخص کننده گونه آنها است و از گونه‌ای به گونه دیگر متفاوت است. شاید این علائم به آنها کمک می‌کند پرندگان گونه خود را راحت تر بشناسند و راحت تر جفت یابی کنند. شاید این دم به پرندگان در پیدا کردن دسته‌هاشان در طول سال یا در هنگام مهاجرت هم کمک می‌کند.
حفظ تعادل و صدا زدن
دم پرندگان وظیفه‌ای غیر از پرواز و نمایش هم بر عهده دارد. برای مثال دم دارکوب دارای چند ردیف زائده شاخه مانند است که به او کمک می‌کند در حین ضربه زدن به درخت به شاخه‌های آن آویزان شود. دم او به کمک دو پایش مانند یک سه پایه می‌شود و باعث می‌شود دارکوب بتواند تعادل خود را حفظ کند. در بعضی پرندگان دیگر هم دم وظیفه حفظ تعادل دارد. اما یک وظیفه جالب دیگر دم ایجاد صدا است!
