این روزها با همسو شدن دولت و شهرداری، موضوع احیای بافت فرسوده و نوسازی آن دوباره با شکلی جدید مطرح شده است. این‌بار قرار است بافت فرسوده که احیای ٢٠ ساله آن به دلایل مختلف چندان موفق نبوده است، در قالب طرحی با عنوان طرح «مسکن امید» دوباره بازسازی و احیا شود؛ طرحی که قرار است براساس آن دولت و شهرداری با مشارکت انبوه‌سازان و بلندمرتبه‌سازان، اجرایی شود.
به گزارش ، اعتماد نوشت: به بیان ساده قرار است دولت و شهرداری با فراهم آوردن زیرساخت‌ها، بخشودگی مواردی مانند هزینه صدور پروانه یا هزینه‌های زیرساختی آب و برق و... پیمانکاران را ترغیب به ورود به مساله بافت فرسوده تهران کنند. اما شباهت این طرح به طرح مسکن «مهر» و همچنین تجربه ناموفق احیای بافت‌های فرسوده و مسکن مهر، باز هم این سوال را مطرح می‌کند که نکند این‌بار هم طرح مسکنی که حداقل در عنوانش، «امید» را تداعی می‌کند، دوباره با شکست مواجه شود؟
جلسه‌ای با حضور اکبر ترکان، مشاور رییس‌جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری، رییس سازمان نوسازی شهر تهران و همچنین معاون شهرسازی شهرداری تهران و البته بیش از ٩٠ انبوه‌ساز بزرگ کشور برگزار شد تا نمایندگان دولت و شهرداری به سوالات و ابهامات انبوه‌سازان پاسخ دهند.دغدغه‌هایی که می‌توان به آن از پاشنه‌های آشیل این طرح یاد کرد.گرچه نماینده دولت تلاش می‌کرد تا به ابهامات حاضران پاسخ دهد، ولی به نظر می‌رسید که پیمانکاران بزرگ کشور چندان از پاسخ‌ها قانع نشده بودند چرا که در نهایت نیز مقرر شد تا کمیته‌ای متشکل از نمایندگان انبوه‌سازان حاضر در جلسه تشکیل شود تا با نمایندگان دولت مذاکراتی را داشته باشند و ابعاد مختلف این طرح را بررسی کنند. البته انبوه‌سازانی که بیشتر، همان پیمانکاران مسکن مهر بودند که نتوانسته بودند این طرح را به درستی از آب و گل درآورند.
مسکن «مهر» شماره ٢؟
اولین سوالی که در این جلسه مطرح شد، مشابهت با طرح معروف «مسکن مهر» بود و اینکه چه تضمینی وجود دارد که این طرح به سرنوشت مسکن مهر دچار نشود؟ اکبر ترکان، مشاور رییس‌جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری اما اصرار داشت که این طرح نه‌تنها ماهیتا با طرح مسکن مهر تفاوت دارد که حتی شیوه اجرای آن هم با طرح مسکن مهر متفاوت است. وی در این زمینه گفت: اولا طرح در داخل خود شهر تهران اجرا می‌شود نه در مناطق حاشیه‌ای زیرساخت‌های آن تمام شد. بنابراین شما دیگر نیازی به ایجاد زیرساخت برای آن ندارید، ثانیا، امروز شهرداری و دولت با یکدیگر هم پیمان شده‌اند تا این طرح را با مشارکت طرح خصوصی اجرا کنند و برای تحقق این امر نیز برنامه‌ریزی مفصلی کرده‌اند. ثالثا در این طرح دولت آماده است تا پیشنهادهای منطقی پیمانکاران را بررسی کند و اگر مثلا آنها خواستند یک مرکز تجاری یا ساختمان غیرمسکونی هم بسازند، این امر ممکن خواهد بود.
وی افزود: در طرح مسکن امید، شهرداری تهران به دنبال توسعه‌گر است و تفاوت اقدامات این دوره با دوره‌های قبل در آن است که پیش‌تر در شهرداری تهران کوشش‌هایی برای اصلاح بافت فرسوده شد که در نهایت به نوسازی خانه‌های فرسوده ختم شد، بدون اینکه بافت محله تغییر کند و سرانه‌های فرهنگی_ اجتماعی مورد نیاز محله تامین شود.
ترکان در پاسخ به این سوال که چه تضمینی وجود دارد که مانند مسکن مهر، دولت این‌بار هم زیر تعهداتش نزند و پیمانکاران را در نیمه‌‌راه با تعهدات‌شان به مردم، رها نکند، گفت: شیوه کار در گذشته این بود که مردم را جمع می‌کردیم و موافقت آنها را برای تجمیع می‌گرفتیم. در یک مورد به گفته مسوولان شهرداری ٤ سال طول کشید تا موافقت لازم کسب شد. در روش فعلی اما شهرداری یک عرصه آماده را ارایه می‌کند و توسعه‌گر را برای مشارکت در ساخت فرا می‌خواند.
مشاور رییس‌جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری ادامه داد: در این روش صاحب زمین شهرداری است و توسعه‌گر نیز مسوولیت ساخت را بر عهده می‌گیرد. سهم هر یک از طرفین نیز به شکل ٥٠–٥٠تامین می‌شود. در نهایت توسعه‌گر، سهم خود را آن طور که دوست دارد، اداره می‌کند و شهرداری نیز سهم خود را به ساکنان قطعه مجاور که بافت فرسوده است، می‌دهد و درمقابل عرصه آنها را دریافت می‌کند. ترکان با بیان اینکه دیدگاه این طرح فقط تولید مسکن و انبوه‌سازی نیست، گفت: نگاه ما به تهران به منزله «خواب شهر» تمام فضایی که از سوی شهرداری ارایه می‌شود الزاما به واحدهای مسکونی تبدیل نمی‌شود چرا که ما به دنبال محله‌سازی و افزایش سرانه‌های خدماتی هستیم. البته شاید در یک قطعه ٢ هزار متری نتوان محله ساخت اما می‌توان بخشی از نیازهای مردم را تامین کرد.
دولت یا شهرداری؟
یکی دیگر از سوالات حاضران به جایگاه دولت در این طرح و نقش تصدی‌گری آن برمی‌گشت. اینکه در این طرح بالاخره شهرداری همه کاره است یا دولت؟ ترکان با ذکر اینکه این دو نهاد درکنار هم کار خواهند کرد با بیان این جمله طعنه‌دار که امیدواریم در اینجا دولت نقش کارفرما را بر عهده نگیرد! گفت: برای انجام این پروژه سازمان برنامه و بودجه یک هزار و ٥٠٠ میلیارد تومان تعهد کرده است. این به آن معناست که دولت باید معابر را بسازد و در اختیار شهروندان قرار دهد. این اتفاق در نهایت از طریق شهرداری و با حمایت دولت انجام می‌شود.
مشاور رییس‌جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار شهری با تاکید بر اصرار شخص رییس‌جمهور بر نهاوندیان، مشاور اقتصادی او برای تعیین تکلیف موضوع بافت فرسوده، عنوان کرد: به دنبال آن هستیم تا در شرایط فعلی که دولت مصر به تعیین تکلیف وضعیت بافت فرسوده است چارچوب مشخصی را تدوین کنیم و به هیات وزیران پیشنهاد دهیم. به عقیده من در شرایطی که ١١ میلیون نفر شامل ٥ ‚ ١ (یک و نیم) میلیون دانش‌آموز در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، ورود به موضوع بافت فرسوده باید به طور جدی پیگیری شود.
در ادامه این نشست مهدی حجت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران با بیان اینکه برای اولین‌بار است که در مورد احیای بافت فرسوده شخص رییس‌جمهور با تمام ق وا وارد صحنه شده است، گفت: طبیعتا تجربه مسکن مهر موجب شد تا کارهایی که نباید انجام دهیم برای ما روشن شود و این فرصت خوبی برای شهرداری تهران است. در این طرح چه تضامینی برای بازگشت سرمایه انبوه‌سازان و سرمایه‌گذاران وجود دارد؟ سوالی که هم مشاور رییس‌جمهور و هم رییس سازمان نوسازی شهر تهران درپاسخ به آن تاکید می‌کردند که به جز تخفیف‌ها و تسهیلات دیگری که وجود دارد تضمین دیگری در این زمینه وجود ندارد. سیدرضا میرصادقی، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران درهمین زمینه با بیان اینکه تا امروزشهرداری تهران ١٥ زمین را برای واگذاری به سرمایه‌گذار در نظر گرفته است، گفت: روند کار به اینگونه است که پس از ارایه زمین پروانه پایان کار، انتقال سند و کلیه انشعابات به صورت رایگان ارایه می‌شود و تمام تلاش ما این است تا دولت وعده کاهش سود تسهیلات به ٦ درصد را محقق کند.
اما آیا قرار است نوسازی بافت‌های فرسوده تهران و سرعت کار و وسعت آن، کیفیت ساخت وساز را فدا کند؟ مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران مدعی است که قرار نیست چنین شود بلکه تاکید کرد: اراضی متعلق به سازمان‌های دولتی همچون وزارت نیرو نیز در مرحله حقوقی برای نقل و انتقال هستند. میرصادقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در خصوص سطح کیفی ساخت و سازهایی که در طرح مسکن امید انجام می‌شود، گفت: سطح کیفی این ساخت و سازها در حد سطح متوسط ساخت و ساز در شهر تهران مدنظر قرار گرفته است اما بی‌تردید سرمایه‌گذارانی که در ساخت و ساز خود کیفیت بهتری دارند قطعا از مقبولیت بیشتری برخوردار خواهند بود. وی ادامه داد: قراردادهای ما با سرمایه‌گذار ١٨ تا ٣٦ ماهه است و تمامی تعهدات دو طرف به‌طور کامل در قرارداد قید می‌شود. یکی از موارد مهم در قرارداد کیفیت کار و بحث زمان‌بندی است، به این معنی که اگر هر مرحله بیش از ٣ ماه به تاخیر بیفتد، قرارداد به شکل خودبه‌خود فسخ می‌شود.
با این حال به نظر می‌رسد هنوز هم ابهامات زیادی در مورد عملیاتی شدن این طرح وجود دارد؟ اینکه آیا برای این طرح که مسوولان آن مدعی نقش پررنگ «مردم» درآن هستند، پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی لازم هم دیده شده یا خیر؟ یا اینکه این طرح چقدر با طرح تفصیلی تهران به عنوان اصلی‌ترین سند بالادستی شهرسازی پایتخت، وفادار و منطبق خواهد بود؟ و از همه مهم‌تر اینکه چه تضمینی وجود دارد که این طرح نیز نیمه‌کاره رها نشود و دوباره در هزارتوی سیاست و دادوستدهای سیاسی فراموش نشود. دغدغه‌ای که ترکان صادقانه در مورد آن گفت: من می‌توانم به شما قول بدهم که حداقل تا سال دیگر اتفاق خاصی برای این طرح و تعهدات دولت و شهرداری به پیمانکاران نمی‌افتاد ولی بعد از آن... . ظریفی از حاضران به شوخی در پاسخ این اظهارات ترکان می‌گفت: خب آقای ترکان درست می‌گویند... چند روز دیگر سال تمام می‌شود و وارد سال جدید می‌شویم... منظور ایشان این است که تا دو هفته دیگر دولت زیر قول و تعهداتش نخواهد زد.
اکبر ترکان، مشاور رییس‌جمهور در امور هماهنگی نوسازی بافت‌های فرسوده: به دنبال آن هستیم تا در شرایط فعلی که دولت مصر به تعیین تکلیف وضعیت بافت فرسوده است چارچوب مشخصی را تدوین کنیم و به هیات وزیران پیشنهاد دهیم. به عقیده من در شرایطی که ١١ میلیون نفر شامل ٥ ‚ ١ (یک و نیم) میلیون دانش‌آموز در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، ورود به موضوع بافت فرسوده باید به طور جدی پیگیری شود.
مهدی حجت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران: تجربه مسکن مهر موجب شد تا کارهایی که نباید انجام دهیم برای ما روشن شود و این فرصت خوبی برای شهرداری تهران است.
میرصادقی، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران: قراردادهای ما با سرمایه‌گذار ١٨ تا ٣٦ ماهه است و تمامی تعهدات دو طرف به‌طور کامل در قرارداد قید می‌شود. یکی از موارد مهم در قرارداد کیفیت کار و بحث زمان‌بندی است، به این معنی که اگر هر مرحله بیش از ٣ ماه به تاخیر بیفتد، قرارداد به شکل خودبه‌خود فسخ می‌شود.