فرشتگان آسمان

حضرت سجاد (ع) در خطبه ای شیوا چنین می فرماید:
و فرشتگان عالی رتبه ات را که سفیران هستند، ناظر این لطف و این باران نافع و سرشار خود قرار ده که آن باران تند با سرعت، زمین هایی را که کاملاً خشک ومرده بود زنده گرداند ». (صحیفه سجادیه، دعای 19، ص 126) همان طور که می بینید، در این دعا حضرت سجاد (ع)، فرشتگان را خزانه داران باران، رانندگان ابرها، مشایعت کنندگان دانه های برف و تگرگ و فرود آوردندگان دانه های باران بر زمین خوانده اند. با توجه به موارد یاد شده، می توان نقش آنان را در بسیاری از امور طبیعی دیگر تعمیم داد. به طوری که هیچ حادثه ای از حوادث و هیچ واقعه ای مهم و غیر مهم نیست، مگر آن که ملائکه در آن دخالتی دارند و یک یا چند فرشته موکل و مامورآنند. اگر آن حادثه یک جنبه داشته باشد، یک فرشته و اگر چند جنبه داشته باشد، چند ملک بر آن موکلند و دخالتی که دارند و تنها و تنها این است که امر الهی را در مجرایش به جریان اندازند و آن را در مسیر قرار دهند.» (المیزان، ج 17، ص 13)

انسان و فرشتگان
 

زمانی که خداوند اراده فرمود، قدرت خود را در خلقت شاهکار آفرینش به نمایش گذارد و برای خود خلیفه ای بر رور زمین بگمارد، موضوع را با فرشتگان در میان گذاشت و آن ها با سخن خاصی به جنبه های منفی اعمال انسانی یعنی فساد و خونریزی اشاره نمود و سخن از تسبیح تقدیس خود میان آورند. در مقابل، خداوند برای نشان دادن درجه و مقام خلیفه الهی مسابقه ای میان حضرت آدم (ع) فرشتگان برگزار نمود. ابتدا اسماء الهی (حقایق عالیه یعنی: باطن آسمانها و زمین اعم از غیب و شهود) را به آدم آموخت که این علم خود نشان شایستگی مقام جانشینی خداوند بود. سپس در مورد اسماء از ملائکه پرسید و فرمود: «اگر راستگو هستید، من اطلاع دهید.» اما ملائکه اظهار عجز و بی اطلاعی نمودند. وقتی حضرت آدم (ع) که از قدرت تفکر و اندیشه برخوردار است، به خوبی از عهده این مهم برآمد، برتری او محقق شد و در این زمان فرمان عمومی سجده فرشتگان بر آدم صادر گردید. (سوره بقره، آیات 31 و 32) از آن رابطه بسیار نزدیکی بین انسان و این رسولان الهی آغاز شد.
در کتب آسمانی، خصوصاً قرآن و نیز در روایات اهل بیت عصمت و طهارت (ع) مطالبی پیرامون همراهی فرشتگان با پیامبران یا اولیاء الله در حوداث متعدد دارد که از طبق آن، فرشتگان از طرف خداوند مامور به یاری و حمل نوید بشارت برای پیامبران و یا دفع ظالمان و ستمگران بوده اند که در زیر به نمونه ای از این حوادث اشاره می کنیم.
1- داستان آوردن از بهشت برای حضرت ابراهیم (ع) به منظور قربانی در «منا» (سوره صافات، آیه 107)
2- میهمانی دو فرشته در خانه ایشان (ع) برای بشارت تولد حضرت اسحاق (ع) و کسب اجازه ایشان برای مجازات قوم لوط. (سوره هود، آیه 69)
3- حضور فرشتگان در خانه لوط (ع) و سرانجام مجازات تبهکاران. (سوره هود آیه 81)
4- ندای ملائک در محراب عبادت حضرت زکریا (ع) و بشارت تولد (ع). (سوره آل عمران،آیه 39)
5- باز گرداندن تابوت عهد به قوم موسی (سوره بقره، آیه 248)
6- آوردن مائده بهشتی برای حضرت مریم (ع) و گفتگوی جبرئیل با ایشان و اظهار عنایت خاص خداوند در بخشیدن حضرت عیسی (سوره مریم، آیه 17)
7- فرستادن هاروت و ماروت برای آموزش ابطال سحر به مردم. (سوره بقره، آیه 102)
8- بالا رفتن از دیوار محراب و عبادتگاه حضرت داوود (ع). (سوره ص، آیه 21)
9- ارسال هزاران فرشته جنگی نشان دار و درجه دار به یاری پیامبر اسلام (ص) (سوره احزاب، آیه 9 و سوره انفال؛ آیه 9)؛ و هم چنین موارد متعددی از اطلاع رسانی به پیامبر در مورد حیله و مکر دشمنان
10- همراهی پیامبر (ص) در معراج؛ نزول سوره انعام به مشایعت 70 هزار فرشته و موارد مختلف دیگر نمونه هایی از این نصرت و یاری خداوند به وسیله فرشتگان و ملائک است.

فرشتگان نگهبان
 

همه موجودات به ویژه انسان پیوسته آسیب های جسمی یا خطرات روحی از قبیل وسوسه شیطان و نفس اماره و سقوط ظاهری و باطنی دارد.
از آنجا که پرودگار مهربان نگهبان می باشد، ( سوره یوسف؛ آیه 64) گروهی از فرشتگان را مامور نگهداری انسان قرار داده است. (سوره انفطار10)
در مجموع، 12 آیه اعلام می کند که خداوند فرشتگان متعددی به منظور نگهبانی و محافظت بر هر شخص گمارد؛ انسانی نیست مگر اینکه نگهبانی دارد که برایش از جان و روح انسان، در مسیر حق و عدالت و هم چنین از جسم او در مقابل خطرات مختلف حراست می کند. این 12 آیه عبارتند از:
1- آیه 4 سوره طارق: «قسم به اینان که برای هر شخص مراقب و نگهبانی است».
2- آیه 61 سوره انعام: «برای حفظ شما فرشتگانی را به نگهبانی می فرستد تا آن گاه که مرگ یکی از شما فرا رسد و رسولان ما او را می میراند و حال آن که هیچ کوتاهی نخواهند کرد».
3- آیه11 سوره رعد: «خدا برای هر چیز فرشتگانی محافظ از جلو و پشت سر بر گماشته تا به امر خدا آن چیز را پاسبانی کنند».
4- آیه 10 و 11 سوره انفطار: «به درستی که بر شما نگهبانانی است که نویسندگانی بزرگوارند».
5- آیه 17 سوره ق: «دو فرشته (ملک) از طرف راست و چپ به مراقبت و نگهبانی او نشسته اند».

دریافت کنند گان اعمال
 

طبق آیات 17- 18-21- 23 سوره ق این خدا مهربان در راست و چپ هر انسانی دو فرشته به نام «رقیب» و «عتید» قرار داده که از او مراقبت و اعمالش را در هر لحظه ثبت و ضبط می کنند.
از آن جا که سخن گفتن ساده ترین عمل و از طرفی؛ سخن نشانگر ایمان و فکر است، خداوند در این سوره می فرماید:« هیچ سخن از زبان او خارج نمی شود، مگر این که آن دو نویسنده گرامی (کراماً کاتبین) به ثبت آن می پردازند». حتی اگر انسان قصد عمل نیکی داشته باشد، از بوی خوشش، آن ها مطلع شده و نیت خیر او را به حساب می آوردند و حسنه اش برایش می نویسند و خداوند در مقابل آن به تو پاداش نیکو می دهد و روز قیامت هر انسانی با گواه (فرشته) خود می آید.
خداوند در آیه 80 سوره زخرف می فرماید: « آیا گمان می کنید سری و پنهانی را که به گوش هم می گویید، نمی شویم، بلی ! می شنویم و رسولان (فرشتگان) ما همان دم آن را می نویسد ».
آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که، مجموعه نوشته های این فرشتگان در دنیا از دید دیگران مخفی است و جز خود شخص، کس دیگری از این نوشته ها اطلاعی ندارد، اما در قیامت این نامه اعمال به صورت سرگشاده در گردن او قرار دارد و به او گفته می شود: « نامه عملت را بخوان! امروز برای رسیدگی به حساب خود کافی هستی». (سوره اسرا، آیه 14)
اهل عصیان و با دیدن نامه اعمالشان، با تعجب و حیرت می گویند: «این چه کتابی است که کوچک ترین عمل را فرو گذار نکرده است» و پیوسته اعمال خود را حاضر ببینند (سوره کهف، آیه 49) و گناهکار آرزو می کند، ای کاش میان او و عمل زشتش مسافتی دراز و جدایی بود. (سوره آل عمران، آیه 30)

گرفتن جان انسان توسط فرشته
 

روح انسان از ملکوت اعلای خداوند است. به همین دلیل مأموریت گرفتن جان را به ملک الموت (عزرائیل) و فرشتگان تحت امر او (ملکوتیان) واگذار نموده اند. بنابرآیات الهی، فرشتگان عذاب، جان کافران را با رنج و زحمت و سختی فراوان (سوره نازعات، آیه 1) و در مقابل فرشتگان خاص، جان مؤمنان را با حضور و سلام اصحاب یمین (سوره واقعه، آیه 91)، به راحتی بوییدن گلی خوشبو و در نشاط و شادی می گیرند (سوره نازعات، آیه 2) و با خود به بهشت اعلی می برند.

کارگزاران برزخ و قیامت
 

اگر به آیات در مورد مراحل قبر و ماندن تا قیامت و سرانجام دمیدن در صور وآمدن فرشتگان صف درصف در اطراف آسمان و صحرای محشر(سوره نبا، آیه 38)، آغاز رسیدگی به اعمال بندگان، هدایت آنها به سوی جهنم و بهشت، خازنان جهنم و فرشتگان عذاب و پذیرایی از یاران بهشت و حورالعین و... همه نظر کنیم، متوجه می شویم که با فعالیت گروه های مختلف ملائک انجام می گیرد.

تسبیح و دعاهای فرشتگان
 

طبق آیات قرآن، معروف ترین کار و وظیفه فرشتگان تسبیح و ذکر آنها می باشد، طوری که فرشتگان خود را «مسبحون» یعنی تسبیح گویان نامیده اند. خداوند به پیامبر (ص) می فرماید: اگر آن ها نسبت به اطاعت تو تکبیر ورزیدند، (نگران نباش !) آنان که نزد پروردگار تو هستند، پیوسته شب و روز به تسبیح او مشغولند و هرگز خسته نمی شود (سوره انبیا، آیه 19
)؛ وگاه همراه تسبیح برای همه زمینیان آمرزش طلب می کنند. (سوره مؤمن، آیه 17)
حتی حاملان عرش پروردگار که همان فرشتگان هستند، همراه تسبیح چنین زمزمه می کنند:
«ای پروردگار که رحمت و علم تو به وسعت همه هستی است، گناه توبه کنندگان و آنان را که از راه تدبیر دعا می کنند، بپذیر و آن ها را از عذاب جهنم محفوظ دار». (سوره احزاب، آیه 56)
علاوه بر این، پیوسته همراه خداوند بر پیامبر (ص) درود می فرستند، خداوند نیز مومنان را به شرکت در این جمع بلند مرتبه دعوت می کند و از آنان می خواهد که به همراه خداوند و فرشتگان بر پیامبر (ص) درود و رحمت نثار کنند. در آیه 41 سوره مبارک احزاب از مؤمنان چنین دعوت می کنند که:
خدا را بسیار یاد کنید و هر بامداد و شبانگاه ، او را تسبیح گویید، نه تنها با زبان بلکه از اعماق قلب او را بخوانید تا در مقابل، خدا و فرشتگان نیز بر شما درود نثار کنند و این درود و رحمت خاص خداوند، رهایی از تاریکی ها و نور باران وجود شماست. (سوره احزاب، آیه 43 )
منبع: نشریه بشارت شماره 72