ماهنامه زنان امروز - بنفشه پورناجی: معنای واژه یائسگی در زبان انگلیسی خبر از قطع یک مرحله کلافه کننده در زندگی می دهد. واژه menopause (یائسگی) از ترکیب دو واژه menstruation (قاعدگی) و pause (بند آمدن و قطع شدن) شکل گرفته است. این معنی نشان از ورود زن به یک مرحله جدید دارد و به خودی خود فاقد جنبه توصیفی مشخص برای حالتی است که زن به خود می گیرد یا باید بگیرد.
در مقابل در زبان فارسی، این حالت بدنی در زنان، در هیئتی مُعرب، به صفت فاعلی بدل شده و تکلیف زن را معلوم کرده است. واژه یائس پیش از هر چیز بار توصیفی یاس و ناامیدی به واسطه نابارور شدن، پا به سن گذاشتن، و جوانی از دست رفته را به سوگ نشستن دارد. گذشته از رویکرد سنتی و نگاه مردسالارانه ای که باب شدن این واژه معلول آن است، بار معنایی آن برای زنان فارسی زبان امروز توابع روان شناختی دارد.
یائسگی مرحله ای از زندگی است که همه زنان آن را در میانسالی تجربه می کنند. این دوران زن را به لحاظ فیزیولوژیکی و روانی دچار بحران های عمیقی می کند. اما اگر او با علم روز همراه شود و سوار بر مرکب دانش پا به این عرصه بگذارد، به طور قطع علاوه بر حفظ سلامت جسمانی، قادر به حفظ سلامت روان خود نیز خواهد بود. اینکه دوران یائسگی چیست و چگونه می توان آن را مدیریت کرد و در صورت طی شدن این دوران به روش سنتی و بدون مراجعه به پزشک، چه عواقبی در انتظار زن خواهد بود، موضوع گفت و گویی است که با دکتر ابوطالب صارمی، متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص ناباروری، انجام داده ایم.
بلوغ در زنان چگونه رخ می دهد؟دستگاه تولید مثل زن شامل مهبل و رحم و تخمدان هاست و پستان ها نیز متاثر از فرایند تولید مثل هستند. زمانی که این مجموعه فعالیتشان را شروع می کنند، آغاز دوره بلوغ است. اولین علامت بلوغ بزرگ شدن استخوان لگن دختر خانم هاست که اغلب به آن توجه نمی شود. دومین علامت جوانه زدن پستان و سومین علامت رشد موهای زهار است. پاسخ این پرسش که چگونه بلوغ شروع می شود، مانند داستان مرغ و تخم مرغ است که اول مرغ به وجود آمد یا تخم مرغ؟ یعنی اینکه شروع بلوغ ریشه فیزیولوژیک دارد یا ذهنی محل بحث است.
از نظر فیزیولوژیک می دانیم که بر اثر بلوغ، کورتکس مغز فرمان هایی برای غده هیپوتالاموس مغز صادر می کند و از آنجا دستورالعملی به هیپوفیز که تولیدکننده هورمون های محرک تخمدان است و در قاعده مغز قرار دارد ارسال می شود. سپس هیپوفیز دو هورمون به نام FSH و LH را که ماده اولیه تولید هورمون زنانه یا همان «استروژن» است ترشح می کند.
استروژن از تخمدان و سلول های دور تخمک ترشح می شود. مکانیسم تولید استروژن بسیار پیچیده و شگفت انگیز است. در واقع، برای تولید هورمون استروژن به میزان کافی، چندین دستگاه بدن باید با هم همکاری داشته باشند و هماهنگ کار کنند.
منظور از کافی مقداری است که نیاز قسمت های گوناگون بدن مانند پستان، پوست، دستگاه گوارش، دستگاه عصبی که مسئول تنظیم خلقیات یا رفتار است، دستگاه تولید مثل، و از همه مهم تر بافت استخوانی را تامین کند. بنابراین در صورتی که تولید بیشتر یا کمتر از حد نیاز باشد، مشکلاتی برای فرد ایجاد خواهدشد، مثل خونریزی، اشکالات گوارشی و حتی سرطان.
تخمک ها که از دوران جنینی در دختران شکل می گیرند در دوران بلوغ چه تغییراتی می کنند؟همان طور که اشاره کردید، در دوران جنینی چند میلیون تخمک در داخل تخمدان به وجود می آید. به هنگام تولد، این تعداد به حدود 300 تا 400 هزار تقلیل پیدا می کند و در شروع بلوغ به 40 هزار می رسد که اگر قدرت باروری را از سن 16 تا 40 یا 42 سالگی در نظر بگیریم، این تعداد برای این مقطع زمانی کافی است.
در هر ماه تعدادی از این ذخیره، یعنی حدود 40 تا 60 عدد آن شروع به رشد می کند و در نهایت قوی ترین و بهترین آنها که یک یا دو تخمک است از تخمدان رها می شود و در انتهای لوله فالوپ قرار می گیرد و سپس به داخل لوله هدایت و باعث تخمک گذاری می شود. بقیه تخمک ها نیز دچار استحاله می شوند و از بین می روند.
یائسگی با چه علائمی در زن آغاز می شود؟در شروع بلوغ و تولید هورمون زنانه (استروژن)، تخمدان ها و دستگاه ها و سلول های مختلف بدن دخیل هستند. بدین معنا که قبل از تولید استروژن از مولکول کلسترول، ابتدا پیش هورمون مردانه (آندروستدیون) که ماده اولیه مورد نیاز برای تولید استروژن است ترشح می شود. حال در صورتی که این ماده به هر دلیلی زیاد تولید شود یا جذب سلول های تخمدان نشود، علائم ثانویه مردانه مانند جوش صورت، پررنگی موهای زهار و بدن، و حتی پررنگ و ضخیم تر شدن موهای صورت و پشت لب به همراه افزایش مقدار این موها در زنان به وجود می آید. این حالت در شروع یائسگی هم ایجاد می شود و به علت انجام نشدن فرایند تخمک گذاری، میزان این هورمون در خون افزایش می یابد که به صورت پرمویی و جوش صورت در زنانی که در این سن قرار دارند بروز می کند.
عوارض دوران قبل از یائسگی قطعا شدیدتر از علائم دوران یائسگی است. درواقع، در کوتاه مدت و شروع این دوران، کاهش ترشح استروژن عوارض بسیار شدید ایجاد می کند و فرد دچار تغییرات فشار خون، عصبانیت، زودرنجی و افسردگی می شود. عارضه دیگر بروز تغییرات وازوموتور است.
به این معنا که در این دوران، سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک به درستی کار نمی کند و از نظم خارج می شود، و این امر گاهی به طور نامنظم باعث گشاد شدن و در مواردی هم تنگی عروق می شود که ربطی به عوامل محیطی مثل سرما و گرما ندارد. به همین دلیل این افراد گاهی در زمستان دچار تعریق می شوند یا در تابستان احساس سرما می کنند. مجموعه این عوامل آثار منفی زیادی بر مسائل خانوادگی و اجتماعی فرد به جا می گذارد.
اما علائم کلی یائسگی شامل بدخلقی، عصبانیت، بی حوصلگی، سوءهاضمه، جوش زدن صورت، خشکی بدن، کاهش تمایل جنسی، گرگرفتگی یا احساس سرما، تغییرات (افزایش یا کاهش) فشار خون، و بی خوابی است. در این دوران زن احساس می کند در حال از دست دادن طراوت و زنانگی خود است و دچار زودرنجی و افسردگی می شود.
مرحله قبل از یائسگی، علاوه بر تغییرات فوق، شامل نوسانات قاعدگی هم می شود. به این صورت که قاعدگی ها نامنظم می شود و زودتر و دیرتر رخ می دهد. از طرف دیگر، مقدار و مدت زمان خونریزی هم تغییر می کند و گاهی همراه با درد شدید و دفع لخته و در مواقعی بسیار شدید است که موجب نگرانی زنان می شود.
در سنین یائسگی چه تغییراتی در بدن زن رخ می دهد که منجر به بی نظمی در عادت ماهیانه می شود؟تا تخمک گذاری برقرار است، قاعدگی هم منظم است. در شروع یائسگی این نظم از بین می رود. قاعدگی به شکل نامنظم وجود دارد ولی خونریزی ناشی از تخمک گذاری نیست و به دلیل اختلالات هورمونی و کمبود میزان استروژن رخ می دهد به عبارتی وقتی تخمک گذاری به طور فیزیولوژیک انجام نشود، یعنی مرحله دوم بعد از آزاد شدن تخمک که همان ترشح پروژسترون است اتفاق نیفتد، بافت آندومتر برای کاشته شدن جنین احتمالی یا ایجاد قاعدگی آماده نمی شود و افزایش ضخامت این بافت به دلیل انجام نشدن تخمک گذاری باعث ریزش نامنظم قسمت هایی از آن و خونریزی می شود.
سن شروع بائسگی معمولا چند سالگی است؟همان طور که بلوغ تدریجی است، یائسگی نیز روندی تدریجی دارد. خاتمه یافتن تدریجی دوران باروری زنان باعث می شود که آنان کم کم به تغییرات فیزیولوژیک دوران یائسگی عادت کنند. در غیر این صورت با قطع ناگهانی ترشح هورمون ها چه بسا اعضای بدن دچار شوک می شدند و عوارض مرگباری به وجود می آمد. در مجموع، یائسگی با خاتمه فرایند تخمک گذاری آغاز می شود که زمان آن در جوامع و نژادهای گوناگون متفاوت است.
سن یائسگی در ایران بین 50 تا 55 سالگی است. به طور معمول، تخمک گذاری بین 40 تا 45 سالگی خاتمه می یابد و از آن به بعد گه گاه تخمکی آزاد می شود. به همین دلیل شاهد حاملگی های اندکی در سنین حدود 50 سالگی هستیم. در 40 تا 45 سالگی هم اگر تخمک گذاری انجام شود، به علت مناسب نبودن کیفیت تخمک ها، حاملگی موفق به ندرت مشاهده می شود. در صورتی که بارداری در این سنین (45 به بالا) رخ دهد، احتمال آنومالی (ناهنجاری) جنین حدود 40 درصد بیشتر از سایرین است.
یائسگی یک دوره بحرانی به لحاظ روانی شمرده می شود. دلیل بروز این بحران را در چه می دانید؟کلمه یائسگی از یاس می آید. در حالی که اگر در جامعه در مورد یائسگی به درستی فرهنگ سازی شود، نگرش ها در این زمینه تغییر خواهد یافت. در حقیقت، اگر این دوران پیش از شروع مدیریت شود، مرحله ای از تکامل زن و دوران انتقال تجربه وی به جوان ترها خواهد بود. از آنجا که زنان معمولا در سنین جوانی درگیری ها و نگرانی هایی دارند که در دوران یائسگی برطرف می شود، در این ایام از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار می شوند. آنان دوران بلوغ را پشت سر می گذارند. سپس ازدواج می کنند و معمولا در چند سال اول، به دلیل نگرانی از باردار شدن، قرص مصرف می کنند و ممکن است دچار عوارضی شوند.
از سوی دیگر، اغلب اوقات به دلیل ترس از حاملگی، مسائل زناشویی برای زنان ایجاد نگرانی می کند تا جایی که کمتر به رضایت کامل جنسی می رسند. در این ایام اگر فرزندی به دنیا آورده باشند، درگیر شیردهی می شوند و ایفای وظایف مادری فرصتی برای رسیدگی به جسم و روان خودشان باقی نمی گذارد. اما در مرحله یائسگی که تخمک گذاری متوقف می شود، ترس از بارداری در زن از بین می رود و فرزند کوچکی هم در میان نیست که از مادر انرژی بگیرد. بنابراین دغدغه های زن تا حد زیادی از بین می رود.
از سوی دیگر وی به دلیل کسب تجربه فراوان قادر است در اجتماع نقش آفرینی کند. البته همه اینها مستلزم آن است که وضعیت جسمی و روانی زن مدیریت شود و وی آمادگی ورود به این مرحله از زندگی را داشته باشد. در غیر این صورت، عملا گوشه گیر می شود و اغلب تمایل دارد با خودش تنها باشد و خود را در خانه حبس کند و از اجتماع فاصله بگیرد.
اینجاست که واژه «یاس» مصداق پیدا می کند. اگر این فرهنگ را ایجاد کنیم که در این دوران، تازه شکوفایی زن آغاز می شود، آنگاه می توانیم از نیروی کار این قشر عظیم در قالب کارشناس و اهل فن بهره ببریم. به عبارت دیگر، نیروی بالقوه ای که با نام غلط یائسگی همچنان بالقوه مانده، تبدیل به نیروی بالفعل خواهدشد.
به فرهنگ سازی در این زمینه اشاره کردید. برای گذر از بحران یائسگی تنها اقدام فرهنگی کافی است یا اینکه زنان نیازمند مراقبت های پزشکی هم هستند؟برای ایجاد این نگرش در زنان ابتدا نیازمند فرهنگ سازی هستیم. اینکه زنان آگاه شوند که یائسگی دوران شکوفایی شان است و برای حفظ سلامت خود، و نیز ایفای نقش در خانواده و جامعه، لازم است برای ورود به آن آمادگی هایی کسب کنند، نیازمند اطلاع رسانی در این حوزه به آنان است. پس از تغییر نگرش نسبت به پدیده یائسگی، به آنان توصیه می کنیم که برای غربالگری های لازم، حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند.
این غربالگری برای اطمینان از سلامت و احیانا پیشگیری از بیماری هایی انجام می گیرد که اگر دیر تشخیص داده شوند، قابل درمان نخواهند بود. غربالگری ها شامل بررسی سلامت دستگاه تولید مثل (رحم و تخمدان ها)، پستان، کبد، دستگاه گوارش، قلب، استخوان ها و دیگر اعضای حیاتی بدن است که در تامین سلامت جسم و روان نقش دارند.
غربالگری و مراقبت های خاص این دوران از چه سنی باید آغاز شود؟از آنجا که یائسگی یک روند تدریجی است که از 40 تا 45 سالگی آغاز می شود، بهتر است که خانم ها حتما از این سن به بعد مورد غربالگری قرار گیرند. نیاز به این غربالگری در سنین کمتر نیز وجود دارد، اما در سنین بالای 40 سال باید با فاصله کوتاه تری انجام شود. اگر در خانواده سابقه یائسگی زودرس یا احیانا سرطان وجود داشته باشد، این تعریف عوض می شود و لازم است فرد هر چه زودتر مسئله را با پزشک خود در میان بگذارد. در مجموع، از زمان شروع علائم یائسگی تا یائسگی قطعی، بین 5 تا 10 سال طول می کشد.
سن یائسگی هم مانند سن بلوغ در مناطق جغرافیایی مختلف و در میان نژادهای گوناگون متفاوت است؟در نژاد قفقازی که ما متعلق به آن هستیم، سن بلوغ بین 12 تا 15 سال و سن یائسگی بین 50 تا 55 سال است. در مناطق گرمسیر مانند افریقا که سن بلوغ 9 سالگی است، زنان در سنین 40 تا 45 سالگی یائسه می شوند و در کشورهای اسکاندیناوی که سن بلوغ 18 سال است، زنان در سنین بالای 55 سال دچار یائسگی می شوند.
منظور از یائسگی زودرس چیست و چه علت هایی دارد؟اگر یائسگی در سنین پایین تر از 40 سالگی رخ دهد، به آن یائسگی زودرس اطلاق می شود. این عارضه می تواند به علل ژنتیکی یا عفونی منجر به تخریب تخمدان رخ دهد. جراحی و برداشتن تخمدان ها نیز فرد را دچار قطع عادت ماهیانه و یائسگی می کند.
آیا عوامل محیطی در ابتلا به یائسگی زودرس دخیل اند؟بله. عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی، استرس های محیطی، نوع تغذیه به خصوص فقر تغذیه ای، و سبک زندگی قطعا در بروز یائسگی زودرس دخیل اند. پس برای پیشگیری از عوارض این پدیده باید تا حد ممکن از عوامل فوق دوری کرد.
مراقبت های پزشکی در دوران یائسگی و پس از آن شامل چه مواردی است؟تجربه چند ساله من نشان می دهد که باید به کمک درمان های خاص و طراحی روند مشاوره و درمان در جهت ایجاد قاعدگی های منظم برای زنان در معرض یائسگی، وضعیتی را ایجاد کرد که حتی تا 60سالگی یا بیشتر قاعدگی داشته باشند، تا جایی که هرگز متوجه یائسگی خود نشوند. در این صورت زنان دچار عوارض یائسگی از قبیل پوکی استخوان، بیماری قلبی، خشکی بدن، لک صورت ریزش مو و دیگر عوارض ناشی از کمبود هورمون زنانه (استروژن) نمی شوند و احساس تحلیل رفتن نخواهند کرد.
به عوارض یائسگی ناشی از کمبود استروژن اشاره داشتید. کاهش این هورمون چگونه سبب پوکی استخوان می شود؟از آنجا که برای ساخت و ساز وجود هورمون و کلسیم و ویتامین D لازم است و بستر استخوانی را استروژن تامین می کند، در صورت کاهش هورمون استروژن، بافت استخوانی تحلیل می رود و استخوان شروع به پوک شدن و درد شدید می کند و در نهایت ممکن است با کوچک ترین ضربه ای بشکند. این امر با توجه به اینکه می تواند منجر به زمین گیر شدن فرد شود، یکی از مسائل مهم زندگی زنان به شمار می رود.
از طرف دیگر، با توجه به کمبود ویتامین D در برخی کشورها از جمله کشور ما، امکان بروز پوکی استخوان در زنانی که کمتر نور خورشید دریافت می کنند افزایش می یابد. نور خورشید منبع تامین ویتامین D است. افزایش سن نیز از دیگر علل پوکی استخوان به شمار می رود. در بدن همه ما به طور طبیعی ماده ای به نام آپومورفین ترشح می شود که ده برابر از مورفین قوی تر است.
کاهش تولید استروژن سبب می شود که در سنین بالاتر حرکت عضلات و مفاصل با درد همراه شود و این درد تسکین پیدا نکند. برای مقابله با این کاهش هورمون، علاوه بر مصرف داروها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، ورزش نیز توصیه می شود. ورزش سبب افزایش ترشح آندورفین در بدن می شود که نوعی مورفین طبیعی است و کاهش درد را در بدن به همراه دارد.
کاهش هورمون استروژن چه پیامدهای دیگری دارد؟از آنجا که استروژن باعث بهبود عملکرد قلب و عروق می شود، در صورتی که خانم ها در دوران یائسگی این هورمون را دریافت نکنند، احتمال ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی در آنان افزایش می یابد. دستگاه گوارش همنیاز به استروژن دارد. اغلب زنانی که استروژن استفاده نمی کنند دچار نفخ شدید می شوند. خشکی دستگاه تناسلی نیز از دیگر پیامدهای کاهش استروژن است که مقاربت دردناک را به دنبال دارد. به همین دلیل زنان یائسه معمولا از عمل زناشویی واهمه دارند.
از دیگر پیامدهای کاهش ترشح استروژن افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم و سرطان آندومتر است. همچنین مقالاتی منتشر شده که در آنها بر نقش استروژن در جلوگیری از ابتلا به آلزایمر و زوال عقل و تاثیر کاهش ترشح این هورمون در کاهش عملکرد کورتکس مغز تاکید شده است.
هورمون هایی که برای ایجاد قاعدگی در افراد یائسه تجویز می شوند چه عملکردی دارند؟برای این زنان معمولا دو هورمون استروژن و پروژسترون تجویز می شود. همان طور که اشاره شد، استروژن هورمون زنانه است که در پیشگیری از عوارض پیری کاربرد دارد. هورمون پروژسترون سبب می شود که سلول های آندومتر (بافت تشکیل شده در رحم در طی چرخه قاعدگی که با ریزش آن در هر ماه، قاعدگی اتفاق می افتد) با کمک دارو، تقلیدی از فیزیولوژی دستگاه تولید مثل را داشته باشند.
پس در صورتی که برای زنی فقط هورمون استروژن- بدون پروژسترون- تجویز شود، علاوه بر احتمال لکه بینی و خونریزی های نامرتب، احتمال اینکه تغییرات ناشی از استروژن در او تبدیل به سرطان آندومتر بشود افزایش می یابد. بنابراین اگر در کنار استروژن، پروژسترون هم تجویز شود، به دلیل تقلید از روند فیزیولوژی، رحم در معرض خطر قرار نمی گیرد و هورمون استروژن مورد نیاز بدن هم بدون دغدغه تامین می شود. اما در صورتی که رحم فرد برداشته شده باشد، نیازی به تجویز پروژسترون نیست. اگر هورمون درمانی قبل از شروع یائسگی و برای تنظیم قاعدگی آغاز شود، طبیعی است که قاعدگی می تواند تا 60 سالگی هم ادامه یابد.
زمانی هم می رسد که به دلیل افزایش سن،گیرنده های سلول های آندومتر پاسخ نخواهند داد و خونریزی ایجاد نمی شود یا به حداقل تقلیل می یابد.در صورت قطع کامل خونریزی، می توان پروژسترون را از رژیم درمانی قطع کرد. اما اگر خانمی مایل به قاعده شدن تا این سن نباشد و خواستار قطع قاعدگی بدون عمل جراحی خارج کردن رحم یا سوزاندن آندومتر شود، می توان تجویز دارو را به گونه ای مدیریت کرد که قاعدگی به تدریج و به همان حدود سن طبیعی یائسگی محدود شود. البته بارها دیده شده که خانم ها با قطع قاعدگی احساس خلا و کمبود پیدا کرده اند که در این موارد توصیه می شود قبل از آنکه تصمیم زن اجرا شود، مشاوره روان پزشکی انجام گیرد.
هورمون درمانی احتمال ابتلا به سرطان را افزایش نمی دهد؟برخلاف باور مردم، به نظر من فواید جایگزینی هورمون استروژن در شروع یائسگی که ترشح آن کم شده یا به صورت ناقص در بدن تولید می شود از ضررش بیشتر است. در اینکه استروژن باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان پستان می شود غلو شده است. به لحاظ آماری، احتمال بروز سرطان پستان در زنان 11 درصد برآورد شده است و هورمون های استروژن تنها باعث افزایش دو درصدی این آمار می شود، یعنی 11 درصد به 13 درصد افزایش می یابد.
هرچند که این آمار هم قابل تفسیر است و به دلیل آنکه جمعیت کافی در آن مورد مطالعه قرار نگرفته اند، جای انتقاد بسیاری دارد. از طرفی حتی اگر بپذیریم که استروژن دو درصد خطر سرطان پستان را افزایش می دهد، نباید این نکته را هم فراموش کنیم که خودداری از تجویز استروژن باعث عوارض گوناگونی از جمله کاهش کیفیت زندگی می شود که در برخی موارد از ابتلا به سرطان پستان هم وخیم تر خواهد بود. البته به کسانی که هورمون درمانی می کنند توصیه می شود حتما بررسی پستان را جدی بگیرند و هر شش ماه یک بار غربالگری شوند.
هورمون درمانی را برای همه زنان یائسه تجویز می کنید؟خیر. افراد مبتلا به بیماری های مزمن از قبیل ام اس، بیماری های کبدی، زخم معده، واریس، گلوکوم (آب سیاه چشم)، و فشار خون بالا، و همچنین اشخاص معتاد و الکلی و سیگاری گزینه های خوبی برای هورمون درمانی به شمار نمی روند. این گروه پیش از اقدام به هورمون درمانی باید با پزشک مشورت کنند. حتی چه بسا هورمون برای برخی افراد سم باشد. مثلا برای کسی که سرطان دارد نباید استروژن تجویز کرد.
پیش از شروع هورمون درمانی، ابتلا به چه بیماری هایی در زنان باید بررسی شود؟ و عوارض هورمون درمانی در زنان به چه شکل هایی بروز می یابد؟پس از گرفتن شرح حال و سوابق خانوادگی و ارثی هر فرد و آگاهی از چگونگی عملکرد دستگاه های بدن، داروی متناسب با وضعیت وی تجویز می شود. مدت درمان را پزشک مدیریت می کند تا بیمار بتواند دارو را بدون عوارض تحمل و مصرف کند. همه زنان باید پیش از تجویز هورمون از نظر مواردی همچون چربی و فشار خون مورد بررسی قرار گیرند. همچنین لازم است از آنان آزمایش کبد و کلیه به عمل آید و عکس ریه گرفته شود.
توصیه می شود این افراد هر شش ماه یک بار سونوگرافی رحم، ضمایم شکم، کبد و پستان و هر دو سال یک بار ماموگرافی انجام دهند. اگر زنان دارو را منظم مصرف نکنند، عوارض هورمون درمانی به شکل لکه بینی و خونریزی تظاهر پیدا می کند. از طرف دیگر، گاهی معده هورمون ها را تحمل نمی کند و فرد دچار حالت تهوع و استفراغ و سرگیجه می شود. خوشبختانه همه این موارد چاره دارد و با تغییر نوع داروها یا تجویز داروهای کمک کننده دیگر می توان مصرف دارو را قابل تحمل کرد.
در برخی موارد هم ممکن است مصرف هورمون ها باعث ضایعات کبدی شود که آزمایش های کبدی هر شش ماه یک بار با هدف بررسی همین موارد انجام می گیرد. افزایش دو درصدی احتمال ابتلا به سرطان پستان هم چنان که ذکر شد از دیگر عوارض هورمون درمانی است.
هورمون درمانی برای زنان یائسه را می توان در هر زمانی انجام داد یا باید در فاصله اندکی پس از شروع یائسگی باشد؟در صورتی که هورمون درمانی از حدود 50 سالگی آغاز نشود، شروع آن بعد از قطع کامل قاعدگی به دلیل از بین رفتن گیرنده های استروژن در بافت های هدف توصیه نمی شود. به این جهت توصیه ما این است که از دوران قبل از یائسگی برای داشتن نظم قاعدگی از هورمون استفاده شود و این روش به گونه ای ادامه پیدا کند که هرگز زن احساس شروع یائسگی نداشته باشد.
از جمله روش های جایگزین هورمون درمانی، ذخیره بافت تخمدان فرد در سنین باروری و استفاده از هورمون های خود وی در دوران یائسگی است. لطفا در مورد این روش توضیح دهید.در صورتی که زن در سنین باروری و قبل از کاهش ذخیره تخمدان ها اقدام به ذخیره بافت تخمدان خود کند، در سال های بعد که ذخیره استروژن تخمدانش کاهش می یابد، می تواند از هورمون های طبیعی خود به جای دارو بهره گیرد. در این روش به کمک لاپاراسکوپی حدود یک سانتی متر از بافت تخمدان جدا و به چند قطعه مجزا تبدیل می شود و در شرایط انجماد و در مایع ازت با قدرت برودت منهای 197 درجه نگهداری می شود و سال ها می توان این بافت را در شرایط انجماد نگه داشت.
با توجه به مقالات ارائه شده پزشکی، هر قطعه منجمد شده تا حدود هشت سال می تواند نیاز زن را به هورمون استروژن برطرف کند و با توجه به اینکه حاوی هورمون های طبیعی خود فرد است، عوارض هورمون درمانی را ندارد. با شروع دوران یائسگی می توان بخش کوچکی از قطعه را در زیر پوست بازوی فرد کاشت و بعد از چند سال قطعه ای دیگر را جایگزین آن کرد.
منابع گیاهی مانند سویا که حاوی هورمون های زنانه هستند جایگزین سایر روش های درمانی می شوند؟داروهای گیاهی در مواردی برای کاهش علائم وازوموتور مانند سرد و گرم شدن یا تنظیم خلقیات به کار برده می شوند. هرچند مشخص شده که سویا یا گیاهانی مانند آن می توانند مقدار کمی استروژن برای بدن تامین کنند، در این مورد که بتوانند نیاز بدن را به این هورمون به طور کامل برطرف کنند اطلاعاتی در دسترس نیست.
و پرسش آخر اینکه یائسگی تنها مختص زنان است؟خیر. به یائسگی مردان آندوپوز گفته می شود. در حقیقت همان علائمی که در زنان به علت کاهش استروژن ایجاد می شود در مردان نیز با کاهش هورمون تستوسترون پدید می آید. علائمی مانند تغییرات رفتاری، عصبانیت، عرق کردن، گر گرفتن، احساس سرما، کاهش تمایلات جنسی، خستگی و به تدریج پیری زودرس، پوکی و شکستگی استخوان و حتی سرطان پستان.
