خبرگزاری مهر، گروه سیاست - سینا سنجری: مطالبات رهبر انقلاب از مسئولین کشور در سال 1396 دارای ابعاد زیادی در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. فرمایشات ایشان در ابتدای هرسال در جمع زائرین حرم مطهر رضوی در واقع ترسیم نقشه راه کشور در چشم انداز حداقل یکساله برای مردم و مسئولین است.
آنچه معظم‌له طی سال‌های اخیر در حرم رضوی بیان کرده‌اند، بیشتر حاوی نکات اقتصادی با نگاه بر معیشت مردم بوده است. ایشان در اول فرودین 1396 در جمع زائرین حضرت امام رضا(ع) با اشاره به شعار سال، با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید، اشتغال»، خلاءهای اقتصادی را برای مسئولین کشور یادآوری کردند و فرمودند: «بیکاری جوانان تحصیلکرده و مشکلات معیشتی مردم یکی از این خلاءهاست. آنچه امروز برای ما مشهود است و مقابل چشممان می‌بینیم، [این است که] خلأهای اقتصادی ما خلأهای بزرگی است. یکی مسئله بیکاری است؛ بخصوص بیکاری جوانان و بخصوص بیکاری جوانان تحصیلکرده»
ایشان همچنین نکاتی را نسبت به تنگی معیشت مردم گوشزد کردند و فرمودند:«مسئله معیشت طبقات ضعیف [مهم است]؛ ما اطلاعات را دائما دنبال می‌کنیم و از وضع مردم در بخش‌های مختلف کشور مطلع می‌شویم؛ مردم از لحاظ معیشت دچار مشکل‌اند».
50 درصد تحصیلکردها در تولید و پیشرفت کشور هیچ نقشی ندارند!
بررسی‌های پژوهشکده مرکز آمار ایران درخصوص وضعیت اشتغال افراد تحصیلکرده در سال 93 و 94 نشان می‌دهد که 17 درصد از افراد تحصیلکرده شاغل‌اند و حدود 51 درصد از این جمعیت نیز بیکار و در جستجوی شغل هستند.
در برخی آمارها نیز تعداد تحصیلکرده‌های غیرفعال 34 درصد اعلام شده است و دیگر پژوهش‌های آماری هم 5.7 میلیون نفر از 12.2 میلیون نفر جمعیت تحصیلکرده را در حوزه «اشتغال غیرفعال» عنوان می‌کنند؛ یعنی نزدیک به نیمی از کسانی که در مراکز آموزش عالی تحصیل کرده‌اند، هیچ نقشی در تولید و پیشرفت کشور ندارند.
از سوی دیگر آمارهای رسمی که مرکز آمار ایران در حوزه اشتغال ارائه داده، نشان می‌دهد که وضعیت بیکاری طی سال‌های اخیر تغییرات محسوسی درجهت بهبود پیدا نکرده است بلکه به عنوان نمونه نرخ بیکاری کل کشور در تابستان 96 در مقایسه با پاییز 95، 6 دهم درصد کاهش یافته اما درعین حال در پاییز 96، 2 دهم درصد افزایش داشته است.
دولت یازدهم؛ پیشگام در ایجاد «اشتغالات ناقص»
طبق آنچه مرکز آمار ایران از میزان تعداد افراد شاغل طی دوره چهار ساله دولت یازدهم منتشر کرده است، از تابستان سال 92 تا تابستان سال 95 رشد اشتغال خالص 858 هزار و 931 نفر بوده است که از این تعداد 524 هزار و 947 نفر دارای «اشتغال ناقص» بودند؛ یعنی کسانی که در هفته کمتر از 44 ساعت کار می‌کنند و در برخی موارد نظیر شرایط رکود کاری و فصول غیرکاری بیکار هستند. از سوی دیگر طی این 3 سال تنها 333 هزار و 984 نفر توانسته‌اند به اشتغال کامل دست یابند.
این پایش آماری نشان می‌دهد که تعداد شاغلین کشور طی سال‌های 92 تا 95 تنها 3.8 درصد رشد داشته است؛ رشدی که سهم عمده آن متعلق به کسانی است که دارای اشتغالات ناقص هستند و همواره امنیت شغلی‌شان در معرض آسیب قرار دارد.
مخاطب «بایدها» در تحقق مطالبات رهبری چه کسی است
برآیند این آمارها و عملکرد دولت یازدهم در حوزه اشتغالزایی باعث شد تا مقام معظم رهبری سال 96 را با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید-اشتغال» نامگذاری کنند. ایشان در پیام خود به مناسبت آغاز سال 1396 فرمودند: «فاصله زیادی میان کارهای انجام شده با انتظارات مردم و رهبری وجود دارد و آمارهای مثبت و منفی را باید در مجموع مشاهده کرد».
مطالبه رهبرانقلاب در ابتدای سال 96 نسبت به رفع بحران بیکاری، از جمله خواسته‌های اصلی مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم بود.
پس از شعارها و وعده‌های متعدد حسن روحانی در انتخابات 96 و دفاعیات اسحاق جهانگیری از عملکرد دولت یازدهم و در نهایت پیروزی مجدد حسن روحانی در رقابت‌های انتخاباتی، رهبر معظم انقلاب در دیداری که کارگزاران نظام در ماه مبارک رمضان با ایشان داشتند، در واکنش به اظهارت رئیس‌جمهور که می‌گفت: «حل مشکل اشتغال نیازمند کاری بزرگ و ملی است و باید برای تحقق برنامه ششم در حوزه اشتغال بیش از 900 هزار شغل در سال ایجاد شود»، فرمودند: «آقای رئیس‌جمهور در صحبتشان به مسئله‌ی اقتصاد و کارهایی که باید انجام بگیرد پرداختند. البته ایشان مواردی را ذکر کردند که باید این کار بشود، باید این کار [دیگر] بشود. مخاطب این بایدها کیست؟ خود ایشان. یعنی [مخاطب] این بایدها غیر از خود آقای دکتر روحانی و تیم کاری‌شان در دولت دوازدهم، هیچکس دیگر [نیست]».
راز گزارش دولت در ایجاد یک میلیون شغل چه بود؟!
اما در همان ایام مسئولان دولت و مرکز آمار ایران گزارشی در موضوع اشتغال منتشر کردند و مدعی ایجاد حدود یک میلیون شغل در فاصله زمستان 95 تا بهار 96 شدند.
این گزارش در نگاه اول واقعی به نظر می‌رسید اما نکته‌ای در آن وجود داشت که قاطبه افکار عمومی متوجه زوایای پنهان آن نمی‌شد؛ مرکز آمار در این گزارش اعلام کرده بود که مجموع تعداد شاغلان در دو حوزه خدمات و صنعت از زمستان 95 تا بها 96 به میزان 200 هزار نفر افزایش یافته و از سویی دیگر به تعداد شاغلین بخش کشاورزی طی این فاصله، 762 هزار نفر اضافه شده است.
این آمارها درحالی ارائه شده بود که علت افزایش تعداد شاغلان بخش کشاورزی در بهار 96 در مقایسه با زمستان 95، ورود به فصل کشاورزی بود؛ مسئله ای که رسانه‌های دولتی به آن اشاره نکردند.
راهکاری که رهبر انقلاب برای اشتغال‌آفرینی مطرح کردند
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ابتدای سال حل معضل بیکاری را به عنوان یک مطالبه مهم، در گرو «رونق تولید ملی» دانسته بودند و ضمن برشمردن فواید این مسئله تاکید کردند: «اشتغال، شکوفایی استعدادها و ابتکار جوان ها، مصرف نشدن ارز کشور برای کالاهای مصرفی، به کار افتادن پس‌اندازهای راکد، جهش صادرات، کم‌رنگ شدن مسابقه‌ی به رخ کشیدن مارک‌های خارجی، از بین رفتن یا کم شدن ناهنجاری‌های اجتماعی، ایجاد نشاط ملی و استفاده از ظرفیت‌های معدنی کشور از فواید و نتایح رونق در تولید ملی است».
طرح جامع دولت برای بحران بیکاری چه بود؟!
دولت نیز در همین راستا و برای نشان دادن عزم خود جهت تحقق مطالبه مردم و مقام معظم رهبری درخصوص اشتغال‌آفرینی، اواخر خرداد ماه 96 از ابلاغ برنامه جامع اشتغال فراگیر خبر داد. مدیرکل توسعه اشتغال وزارت کار در رابطه با این برنامه گفت: «این برنامه چهار طرح کارورزی فارغ التحصیلان دانشگاهی، طرح کاج (کارانه اشتغال جوانان) طرح تکاپو (توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار) و طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کسب و کار را شامل می‌شود».
پس از ابلاغ طرح مذکور، آمارهای دولت حاکی از بهبود نسبی فضای اشتغال داشت اما نگاهی تحلیلی به همین آمارها ثابت می‌کرد که هنوز فاصله زیادی تا نقطه عبور از بحران بیکاری وجود دارد.
آمارهایی که بیکاری 500 هزار نفر را طی سه ماه اعلام کرد!
مرکز آمار ایران اعلام کرد، تعداد افراد بیکار در نیمه اول سال 1396در مقایسه با مشابه سال گذشته آن 183هزار و 517 نفر کاهش یافته اما این درحالی بود که در این بازه یکساله، 614 هزار نفر نیز به جمعیت فعال اقتصادی اضافه شده است.
هرچند آمار و ارقام اشتغال در تابستان 96 درمقایسه با تابستان 95 امیدوار کننده گزارش شد و اشتغال خالص در این بازه یکساله 797 هزار و 157 نفر رشد داشت، اما در آمار سه ماهه بعدی 498 هزار و 619 نفر از تعداد اشتغال خالص کاسته شد و نرخ بیکاری از 11.7 درصد به 11.9 درصد افزایش یافت.
آنچه اهمیت دارد اینکه تمام این آمارها و اعداد و ارقام به یک مسئله مهم اشاره می‌کند و آن اینکه برغم همه ادعاها و وعده‌های دولتمردان درخصوص اشتغال و اجرای طرح‌های اشتغال آفرینی، هنوز معضل بیکاری به عنوان یکی از خلاءهای اقتصادی که رهبر معظم انقلاب در ابتدای سال در جمع زائران حرم رضوی به مسئولان گوشزد کردند رفع نشده است و همچنان بحران بیکاری گریبانگیر 3 میلیون و صد هزار نفر از جمعیت فعال اقتصادی کشور است.
