دکتر مهکامه میرکریمی؛ متخصص دندانپزشکی کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی
تاثیر فلوراید در جلوگیری از پوسیدگی دندان از دیرباز اثبات گردیده است.
شاید بزرگ‌ترین کمک به بهبود سلامت دندانی کودکان سر تا سر دنیا کشف و کاربرد فلوراید به عنوان یک اقدام پیشگیری از پوسیدگی باشد.
متاسفانه در روزهای اخیر با پخش شایعاتی در بعضی از صفحات مجازی مواجه هستیم که با دلایل ظاهرا موجه سعی در ممانعت والدین برای انجام فلورایدتراپی دندان‌های فرزندشان دارند.
در این مطلب به شرح عملکرد و مزایا و مضرات فلوراید خواهیم پرداخت.
فلوراید چیست؟
فلوراید یک ماده معدنی است که در طبیعت و در ساختار بسیاری از مواد غذایی مانند چای، آب، غذاهای دریایی و سبزیجات و ... وجود دارد.
همچنین این ماده در ساختار برخی بافت‌های بدن انسان مانند استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع می‌یابد.
فلوراید چگونه جذب می‌گردد؟
در صورتی که فلوراید به صورت خوراکی از منابع مختلف وارد بدن شود از مسیر معده - روده‌ای به داخل خون وارد می‌شود و سپس در استخوان‌ها و دندان‌ها انباشته می‌گردد و یا از طریق کلیه دفع می‌شود این روند جذب سیستمیک فلوراید نامیده می‌شود.
در استفاده موضعی که فلوراید صرفا بر روی دندان‌ها مالیده می‌شود مکانیسم اثر متفاوت است.
در این حالت فلوراید مانع از دست رفتن مواد معدنی سطح دندان می‌گردد و اگر شروع پوسیدگی در نقاطی از مینای دندان وجود داشته باشد فلوراید با معدنی کردن مجدد این نقاط از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری می‌کند.
همچنین فلوراید روی میکروارگانیسم‌های دهانی موثر بوده و سبب کاهش تولید اسید توسط این میکروارگانیسم‌ها می‌گردد.
هم چنین فلوراید وارد مینای دندان‌های تازه رویش یافته شده و باعث افزایش معدنی شدن (اصطلاحا بلوغ مینا) و کاهش آسیب‌پذیری نسبت به پوسیدگی می‌گردد.
پس فلوراید نه تنها در پیشگیری از ضایعه جدید پوسیدگی بر روی دندان موثر است، بلکه در توقف و یا حداقل کند کردن روند پیشروی ضایعات پوسیدگی فعال اولیه بر روی سطح دندان نقش مهمی دارد.
آیا فلورایدتراپی برای همه کودکان ضروری است؟
بله.کاربرد موضعی فلوراید در مطب دندانپزشکی برای تمامی کودکان و نوجوانان پیشنهاد می‌شود حتی اگر کودکی پوسیدگی دندان نداشته باشد فلوراید موضعی به عنوان وسیله‌ای برای افزایش مقدار فلوراید مینای دندان تازه رویش یافته و افزایش مقاومت این دندان‌ها در برابر پوسیدگی توصیه می‌شود.
آیا فلورایدتراپی فقط برای کودکان استفاده می‌شود؟
خیر این کار برای بالغین هم موثر است.
فلوراید تراپی به چه صورتی انجام می‌شود؟
این کار در مطب دندانپزشکی با انواع مختلف فلوراید که می‌تواند به صورت ژل، کف و یا موادی به نام وارنیش باشد انجام می‌گیرد.
این مواد توسط دندانپزشک بر روی دندان‌ها مالیده می‌شوند. معمولا ژل‌ها و کف‌ها با وسایل مخصوص در داخل دهان قرار داده می‌شوند و 4 دقیقه باید داخل دهان باقی بمانند ولی وارنیش‌ها با وسایلی مانند قلم مو صرفا بر روی دندان‌ها مالیده می‌شوند.
انجام این کار نیازی به بی‌حسی دندانپزشکی ندارد، برای کودک دردناک نیست و اغلب فلورایدها با طعم‌های مختلفی که برای کودک‌آزار دهنده نباشد ساخته می‌شوند.
انتخاب نوع روش فلورایدتراپی بر طبق صلاحدید دندانپزشک می‌باشد.
فلوروزیس دندانی چیست؟
در صورتی که در زمان تشکیل دندان‌ها فرد در محیطی باشد که آب آشامیدنی دارای میزان فلوراید بالاتر از حد مجاز باشد، دندان از طریق جریان خون میزان بالای فلوراید را دریافت می‌نماید و این میزان بالاتر از حد مجاز موجب تغییر ترکیب کریستال‌های مینایی می‌گردد و دندان پس از رویش دارای نمای گچی شکل بوده و یا دارای لکه‌های قهوه‌ای می‌گردد.
این نما معمولا در همه دندان‌هایی که در زمان تشکیل در معرض آب آشامیدنی با فلوراید بالا باشند دیده می‌شود و ممکن است تعدادی از دندان‌ها و یا همه دندان‌های فرد دچار این نما باشند.
فلوروزیس با فلورایدتراپی موضعی در مطب دندانپزشکی اتفاق نخواهد افتاد.
آیا ممکن است فلورایدتراپی برای کودک عوارض داشته باشد؟
خیر. فلورایدتراپی در مطب دندانپزشکی هیچگونه عارضه‌ای به همراه ندارد.
فلورایدتراپی در چه فواصلی باید انجام شود؟
معمولا بر حسب وضعیت دندان‌های کودک دندانپزشک فواصل انجام فلورایدتراپی را تعیین می‌کند. فواصل بین چهار تا شش ماه برای بیشتر کودکان مناسب می‌باشد.
آیا ممکن است فلورایدتراپی باعث مسمومیت شود؟
خیر. در فلورایدتراپی موضعی که در مطب دندانپزشکی انجام می‌شود فلوراید به میزان مشخص و با رعایت اصول خاص استفاده می‌گردد بنابراین بلع فلوراید به حداقل رسیده و هیچگونه احتمال مسمومیت وجود ندارد.
مسمومیت فلوراید در استفاده سیستمیک آن هم در صورت بلع مقادیر بسیار بالا ایجاد می‌گردد که بسیار نادر است.
مقادیر فلوراید که در هر فلوراید تراپی در دندانپزشکی استفاده می‌گردد بسیار اندک بوده و به هیچ وجه باعث مسمومیت حاد نمی‌گردد.
دهانشویه‌های حاوی فلوراید
این دهانشویه‌ها فقط برای کودکان بالای شش سال توصیه می‌گردد. اغلب این دهانشویه‌ها حاوی سدیم فلوراید هستند.
در صورت نظارت صحیح والدین در هنگام استفاده دهانشویه توسط کودک و آموزش خارج کردن کامل دهانشویه از دهان می‌تواند در پیشگیری از پوسیدگی موثر باشد.
فلوراید در خمیر دندان
خمیردندان‌ها حاوی مقادیری از فلوراید می‌باشند ولی این فلوراید به تنهایی جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودک کافی نیست و بهتر است برحسب وضعیت کودک فلورایدتراپی توسط دندانپزشک نیز انجام شود.
