در قرآن مجید آمده است: «فلینظر الانسان الی طعامه» انسان باید به غذا و خوراکش دقت کند که آیا پاک و پاکیزه است یا نه؟ به همین خاطر و به دلیل نقش مهمی که غذای پاک در روحیه و اخلاق انسان ها دارد، در دین اسلام توجه زیادی به بحث خوراکی ها و آشامیدنی ها شده و حتی در فقه کتابی تحت عنوان «اطعمه و اشربه» و «صیدو ذباحه» قرار داده شده است تا احکام حلال و حرام خوردنی ها در آن بیان شود. در ذیل به معیار تشخیص حیوانات حلال گوشت از حرام گوشت پرداخته ایم. در یک تقسیم بندی کلی، حیوانات یا قابل تذکیه اند یا نیستند. آن هایی که قابل تذکیه اند یا حلال گوشتند و یا حرام گوشت حیوانات حلال گوشت نیز تنها با تذکیه که شرایط آن مطرح شده، خوردن گوشت آن حلال می شود. بنابراین تذکیه شرط اصلی حلیت گوشت حیوانات است.
حیوانات خشکی اهلی یا وحشی که حلال گوشت اند
حیواناتی که در خشکی زندگی می کنند برخی حلال و برخی حرام گوشت هستند.فقها این گونه حیوانات را به غیر از پرندگان به دو دسته تقسیم می کنند که این حیوانات یا اهلی و یا وحشی هستند.در میان حیوانات اهلی، گاو و گوسفند و شتر بیش از همه مطرح است که به آن ها انعام ثلاثه گفته می شود. همه فقها اتفاق نظر دارند که این سه گونه حلال اند مگر این که دچار عارضه ای خارجی شوند که در آن صورت خوردن گوشت آن ها حرام است. مثل این که حیوان حلال گوشت نجاست خوار شود یا فرزند آن ها مثل بره و بزغاله از شیر خنزیر یعنی خوک تغذیه کند که در این صورت گوشت آن حرام می شود. حیوانات اهلی که در خشکی زندگی می کنند مانند انعام ثلاثه، شیر و پوست و گوشتشان حلال است.
الاغ و اسب و قاطر مکروه است
غیر از این سه گونه حیوان اهلی، سه گونه دیگر به نام های اسب و الاغ و قاطر وجود دارد که بیشتر از این سه حیوان برای حمل بار استفاده می شود و از نظر فقهای ما خوردن گوشت این سه حیوان مکروه است؛ اگر چه جزو حرام گوشت ها محسوب نمی شوند اما طبیعت انسان از این حیوانات انزجار دارد و از آن ها استفاده نمی کند. کراهت به ویژه در گوشت الاغ بیشتر است اما از نظر فقه اسلام این حیوانات حرام گوشت نیستند.پوست این حیوانات نیز اگر تذکیه شود اشکالی ندارد و می توان از آن ها استفاده کرد حتی اگر تذکیه شود گوشت آن ها پاک است، یعنی نجس نیست نه این که حلال باشد.
حیوانات وحشی حلال گوشت
دسته دوم حیوانات که وحشی هستند مثل آهو، گوزن، غزال ، بز، میش و بز کوهی، حلال گوشت هستند دلیل خاصی هم مبنی بر حلال بودنشان داریم درباره گورخر فقها اختلاف نظر دارند برخی آن را مثل الاغ مکروه و برخی هم حرام می دانند.از این حیوانات که در این دسته بندی ها قرار گیرند، بگذریم حکم حلیت یا حرمت بقیه حیوانات متفاوت است. درباره برخی از آن ها دلیل خاص مبنی بر حرام بودن داریم. به عنوان مثال دلیل خاص داریم که گرگ، روباه، پلنگ، ببر، شیر و... حرام گوشت هستند البته نجس العین نیستند.
خرگوش حرام گوشت است
خرگوش حرام گوشت است در حالی که برخی فکر می کنند خرگوش حلال گوشت یا مکروه است، روایتی وجود دارد که از آن شاید بتوان کراهت را دریافت؛ روایتی که می گوید رسول ا... از خوردن گوشت خرگوش کراهت داشتند نه این که حرام باشد در حالی که فقهای ما به این روایت عمل نکرده اند. فقهای ما اتفاق نظر دارند که گوشت خرگوش حرام است و فقهای ما می گویند این روایت را باید حمل بر تقیه کرد.
سگ و خوک نجس العین اند
حیواناتی مانند سگ و خوک که اصلا نجس العین اند یعنی اصلا قابل تذکیه نیستند در حالی که گرگ و پلنگ و روباه و...، حرام گوشت ولی قابل تذکیه اند. مثلا اگر کسی روباه را تذکیه کرد می تواند از دم روباه استفاده کند و در لباس از آن بهره ببرد. اما از هیچ یک از اجزای سگ یا خوک نمی تواند استفاده کند اگر هم به آن دست بزند، نجس است.
پرنده های شکاری حرام گوشت اند
پرنده ها به دو دسته کلی درنده(شکاری) و غیردرنده تقسیم بندی می شوند.
پرنده های شکاری پرنده هایی هستند که چنگال دارند و گوشتخوار و درنده اند مثل باز، عقاب، کرکس، مرغ ماهیخوار و...
ما دلیل خاصی داریم که چنین پرنده هایی چه صحرایی باشند مثل باز شکاری، عقاب و چه دریایی باشند .مثل مرغ ماهیخوار ،چون شکاری اند و چنگال دارند، جزو حیوانات حرام گوشت محسوب می شوند.پرنده های غیردرنده که چنگال ندارند و گوشتخوار نیستند، حلال گوشت اند.
3 معیار برای حلیت پرنده های غیردرنده
سه معیار است که پرنده های غیردرنده باید دارای آن باشند تا گوشتشان حلال باشد. گاهی پرنده هایی هستند که غیردرنده اند اما نمی دانیم آیا حلال گوشت اند یا نه. در این جا باید به معیارها رجوع کرد.
معیار اول: یکی از معیارها به نوع پرواز پرنده وابسته است.
پرواز پرنده ها به دو صورت صفی و دفی است. پرواز به صورت صفی یعنی این که پرنده ای که یکدست و ثابت پرواز می کند و بال نمی زند و مسافت طولانی را بدون این که بال بزند حرکت می کند. این نوع پرنده که مدت بال نزدن او بیش تر از زمانی است که بال می زند، حرام گوشت است. در مقابل پرنده دفیف در هنگام پرواز مدام بال می زند یعنی مدت زمان بال زدن این پرنده از مدت ثابت ایستادن بال ها بیشتر است. چنین پرنده هایی که دف آن بیش تر است و مدام بال می زنند جزو پرنده های حلال گوشت اند.
معیار دوم : پرنده های دارای سنگدان، چینه دان و خارپشت پا حلال گوشت اند
اگر پرنده ای سه علامت داشت حلال گوشت است آن سه علامت داشتن چینه دان، (کیسه ای که وقتی پرنده چیزی می خورد در آن جمع می شود مثل چینه دان مرغ) ،سنگدان و خاری است که در پشت پای پرنده قرار دارد. مثلا مرغ یا خروس این خار را پشت پای خود دارند. این خار بالاتر از انگشتان پا قرار دارد و تقریبا مثل شست دست انسان می ماند. البته لازم نیست هر سه معیار را داشته باشد اما اگر پرنده ای این سه را نداشت، حرام گوشت است.
معیار سوم: برخی از پرنده ها براساس روایات حرام گوشت اند
درباره حلیت برخی پرنده ها مثل پرستو، هدهد و شانه به سر یا مرغ سلیمان، کلاغ و انواع آن مثل زاغ، کلاغ سبز و ... برخی از فقها به دلیل روایات وارده اختلاف نظر دارند. برخی گفته اند مکروه است و برخی دیگر از فقها گفته اند: بنابر احتیاط واجب از خوردن آن ها اجتناب شود. انواع گنجشک، یا کریم (موسی کوتقی) قمری، کبوتر حلال گوشت است. برخی هم البته بلبل و قناری را مکروه می دانند.
حیوانات مسخ شده حرام گوشت اند
برخی از فقها معیاری دیگر را هم ذکر می کنند و معتقدند حیوانات یا جزو مسخ شده هایند یا جزو آن ها نیستند. به حیوانات مسخ شده مسوخ می گویند که در اقوام و ملت های گذشته برخی از افراد به دلیل گناهان مسخ شدند که درقرآن درباره بنی اسرائیل آمده است که به آن ها خطاب شد که بوزینه (میمون) شوند. به همین دلیل حیواناتی مثل میمون، شامپانزه ، عنتر، زنبور، گرگ وخوک جزو حیوانات مسخ شده اند که حرام گوشت اند. به این نکته باید اشاره کنم که برخی فکر می کنند این میمون ها همان انسان های مسخ شده اند در حالی که آن انسان های گناهکار به شکل این حیوانات در می آمدند اما بعد از سه روز می مردند. پس این طور نیست که این حیوانات آن انسان های مسخ شده باشند بلکه آن انسان ها به شکل این حیوانات درآمدند و بعد هم مردند. جالب است که در امت اسلام مسخ نداریم ممکن است خداوند عذاب بر مسلمانان نازل کند اما به احترام رسول ا... (ص) آن ها را مسخ نمی کند.
حیوانات از نظر تذکیه به سه دسته تقسیم می شوند
در صورتی گوشت حیوانات حلال گوشت ،حلال است که تذکیه شود. حیوانات از نظر تذکیه به سه دسته تقسیم می شوند؛ برخی از آن ها قابل تذکیه اند که در این صورت گوشت آن حلال و پوستشان پاک است دسته دیگری از حیوانات هستند که قابل تذکیه اند که در آن صورت گوشتشان پاک است ولی خوردن آن حلال نیست مثل گرگ .دسته سوم حیوانات نجس العین اند یعنی غیرقابل تذکیه اند مثل خوک و سگ.
تذکیه ماهی
تذکیه در حیوانات متفاوت است، مثلا در حیوانات دریایی تذکیه به این معناست که زنده از آب گرفته شود مثلا اگر کسی ماهی را زنده از آب بگیرد یا ماهی زنده از آب بیرون پرید و انسانی آن را با دست گرفت حلال است به همین دلیل اگر انسانی ماهی زنده را قورت بدهد حلال است و اشکالی ندارد اگر ماهی در آب بمیرد و بعد بیرون آورده شود، حرام است، یا اگر از آب بیرون بپرد و کسی روی آن دست نگذارد حرام است. البته تور صیادی هم در حکم دست انسان است.
شتر با نحر تذکیه می شود
تذکیه شتر به نحر آن است یعنی گودی زیر گلوی شتر باید با نیزه یا یک آلت آهنی دیگر بریده شود و خون از بدن آن خارج شود پس اگر شتر را سر ببرند حرام می شود. البته اگر بعد از نحر سر او را ببرند اشکالی ندارد گاو، گوسفند و الاغ و... با بریدن 4 رگ گردن تذکیه می شوند.تذکیه گاو و گوسفند و اسب و الاغ و قاطر و هر حیوان قابل تذکیه دیگر به این است که 4 رگ گردن او را قطع کنند؛ دراین صورت تمام اجزای حیوانات حلال گوشت حلال است و درحرام گوشت ها فقط پوست و مویشان، حلال است.
تذکیه از طریق سگ شکاری
برخی از تذکیه ها هم از طریق سگ شکاری صورت می گیرد یعنی اگر حیوان حلال گوشت وحشی را سگ وحشی با رعایت شرایط مربوطه شکار کند، گوشت آن حیوان شکار شده حلال است. در صورتی که سگ شکاری گلوی آن حیوان مثل آهو را گرفته باشد و بر اثر گاز گرفتگی حیوان مرده باشد، حلال است ولی اگر حیوان هنوز نمرده باشد و در حال دست و پا زدن باشد، فرد باید سر آن را ببرد.
شرایط حلیت جنین داخل شکم حیوانات
اگرجنین داخل شکم هنوز زنده باشد باید سر آن را برید و حلال است ولی اگر مرده باشد به شرط این که پشم و گوشت در آن روییده باشد ولو این که داخل شکم مادرش مرده حلال است چون تذکیه جنین به تذکیه مادرش است.
تخم پرنده های حلال مرده ، حلال است
تخم پرنده حلال هم اگر کامل بسته باشد و از داخل شکم پرنده مرده خارج کنیم، حلال است حتی اگر آن پرنده حرام شده باشد یعنی تذکیه نشده باشد. حیوانات به غیر از ماهی و ملخ باید رو به قبله سر بریده شود البته جایی که امکان این مسئله نیست مثل جایی که سگ شکاری این کار را می کند رو به قبله بودن مطرح نیست علاوه بر آن آلتی که سر حیوان باید با آن بریده شود باید از جنس آهن باشد پس آلیاژی مثل چاقوی استیل از نظر برخی فقها محل اشکال است.ذباح (کشنده حیوان) باید مسلمان باشد حیواناتی هم که در خارج از کشور ذبح می شوند، باید با نظارت دولت جمهوری اسلامی باشد. فرآورده های گوشتی وارداتی باید تنها از کشورهایی وارد شود که ما در آن جا، ناظران به ذبح اسلامی داشته باشیم.
منبع:http://www.khorasannews.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb