کار کردن در فصل گرم تابستان، زیر نور خورشید یا کنار کوره سوزان بسیار سخت است، اما جامعه نیازمند افراد برای رفع نیازهای گوناگون است پس بهتر است راهکاری برایشان یافت، تا هم سلامتی آنها تضمین و هم نیاز جامعه مرتفع شود.
برای رسیدن به راهکاری مناسب و آموزش بهترین اقدامات برای کارگران فعال در محیط‌های داغ و طاقت فرسا با دکتر علیرضا صفاییان، متخصص طب کار و بیماری‌های شغلی مصاحبه‌ای ترتیب دادیم. وی گرما را یکی از عوامل زیان‌آور محیط کار برای کارکنان دانست و گفت: گرما عوامل زیان‌آوری برای انسان دارد که در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شود، در صورتی که اگر دمای محیط کار مناسب باشد، نتیجه بهتر و مطلوب‌تری حاصل می‌شود.باید توجه داشت بدن برای مقابله با گرمازدگی از مکانیسم دفاعی تعریق استفاده می‌کند اما زمانی که گرما به شدت زیاد می‌شود این مکانیسم دفاعی قادر به مراقبت از بدن نخواهد بود و فرد گرمازده دچار اختلالات گوناگون و مرگبار می‌شود.
این متخصص طب کار بیان کرد: بر اثر شدت دمای هوا، پوست بدن به‌خصوص در قسمت‌هایی که دارای چین‌خوردگی است، مانند زیر بغل و کشاله ران، دچار عرق‌سوز شده و به صورت دانه‌های قرمز رنگ متورم بروز می‌کند، در این مرحله فرد باید متوجه باشد که دچار گرمازدگی شده تا برای درمان اقدام کند. در مرحله بعد که افزایش بیشتر دمای هوا را داریم، عمل تعریق بیشتر شده و بدن دچار اختلالات آب و نمک می‌شود که اگر درمان صورت نگیرد فرد با کاهش هوشیاری کوتاه‌مدت مواجه شده و از حال می‌رود، در مرحله بعدی با گرم‌تر شدن هوا، تغییرات میزان آب و نمک و کاهش آن، موجب ایجاد انقباضات ناخواسته عضلانی دردناک با عنوان «کرامپ گرمایی» خواهد شد، اگر این سطح از اختلال مداوا نشود همچنان بالارفتن درجه حرارت موجب می‌شود، فرد دچار «خستگی گرمایی» شده که این حالت با احساس تهوع، سردرد، کاهش هوشیاری و ضربان تند قلب همراه است.
در این شرایط چنانچه دمای بدن بیمار اندازه‌گیری شود اغلب از 38 درجه بالاتر است. باید آگاه بود فرد نیاز فوری به درمان دارد و با آب سرد یا یخ بدنش را سرد کرده و دمای بدنش را پایین بیاوریم، که در صورت مداوا نشدن بیمار به مرحله نهایی یعنی «حمله یا سکته گرمایی» می‌رسد، فرد هوشیاری خود را از دست داده و دچار تشنج می‌شود که درنهایت شاهد به کما رفتن بیمار خواهیم بود. دمای بدن در این حالت از 41 درجه بالاتر می‌رود، برای درمان ابتدا اورژانس را مطلع کرده، فرد را در آب و یخ غوطه‌ور می‌کنیم و مایعات را از طریق تزریق سرم به داخل رگ بیمار می‌رسانیم.
قابل ذکر است بی‌توجهی به درمان گرمازدگی می‌تواند کلیه‌ها، مغز و قلب را مورد خطر جدی و مرگ قرار دهد. این متخصص طب کار بیان کرد: نوزادان، افراد مسن و چاق، بیماران مبتلا به بیماری‌های پوستی، قلبی- عروقی، مشکلات خون، کلیوی، ریوی، سرطان، عفونت‌های داخلی و افرادی که الکل و مواد مخدر مصرف می‌کنند و حتی بیمارانی که از داروهای اعصاب و شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند باید در برابر گرما مراقبت بیشتری از خود داشته باشند زیرا گرما باعث تشدید هر کدام از بیماری‌های ذکر شده می‌شود.
دکتر علیرضا صفاییان می‌گوید: بعضی افراد مشاغلی دارند که در معرض گرمای بیشتری قرار دارند مثل کسانی که در ریخته‌گری، آشپزخانه، کارخانه و در کنار کوره مشغول به کار هستند و افرادی که در محیط باز و در فصل گرم سال فعالیت می‌کنند مانند پرسنل شرکت نفت در مناطق جنوبی، راننده‌ها، کشاورزان و...، این افراد باید تمهیداتی را در نظر بگیرند تا از عوارض گرمای هوا کاسته و دچار گرمازدگی نشوند به این صورت که زمان مواجهه با گرما را از ماندگاری دائم به صورت تناوبی تغییر دهند و هر از گاهی به محیط سرپوشیده پناه ببرند دقایقی استراحت کرده و مجدد مشغول به کار شوند این کار باعث می‌شود درجه حرارت بدن پایین بیاید و از تعریق بیش از حد جلوگیری شود.
مصرف آب و نمک به‌طور همزمان بسیار مهم است و توصیه می‌شود کارفرما محلول‌های خاصی از آب و نمک یا محلول حاوی املاح و الکترولیت‌های ضروری بدن را در اختیار این افراد قرار دهد. این متخصص در رابطه با نوع پوشش افراد بیان کرد: آن دسته از افرادی که در محیط باز مشغول به‌کار هستند باید از لباس نخی، گشاد با رنگ روشن (سفید) و پوشیده استفاده کنند، به طوری که هوا در لباس آنها جریان داشته باشد و رنگ روشن آن از جذب گرما جلوگیری کند و گروه دیگر که در معرض گرمای کوره و ماشین‌آلات قرار دارند باید از لباس‌هایی استفاده کنند که گرما را به بدنشان منتقل نکند.
وی افزود: در محیط کار این کارکنان باید از تهویه‌های مناسب، سیستم‌های خنک‌کننده و اتوماسیون، استفاده شود تا از گرمای هوا و سختی کار کاسته شود. مسئول فنی واحد طب کار اصفهان در رابطه با تغذیه این افراد می‌گوید: بهتر است تعداد دفعات غذا بیشتر از سه وعده اصلی باشد زیرا حجیم شدن معده باعث تغییر در جریان خون شده و بدن دچار مشکل می‌شود همچنین این افراد می بایست از مصرف از غذاهای چرب پرهیز کرده و کربوهیدرات و قند طبیعی در رژیم غذایی این افراد گنجانده شود. دکتر صفاییان در پایان ضمن بیان اینکه کسانی که دارای چنین شرایط کاری هستند جزو مشاغل سخت به شمار می‌روند، گفت: براساس قانون زمان رسیدن به بازنشستگی این افراد با توجه به سختی کار آنها کاهش داده می‌شود.
