همه سوال هایی که درباره سنگ کلیه دارید

سوال هایی درباره سنگ کلیه

● کار کلیه چیست؟

کلیه تصفیه خانه بدن است و حجم خون و مایعات بدن را کنترل و با ترشحات هورمونی خود ادامه حیات را در بدن ما میسر می کند. کلیه جایگاه فعال سازی ویتامین D نیز هست و از این طریق مانع پوسیدگی استخوان می شود. این قسمت از بدن همچنین هنگامی که روزه می گیرید یا برای مدت طولانی گرسنگی را تحمل می کنید به یاری کبد می شتابد و قندخون را می سازد. بنابراین حیات شما به کلیه ها یتان وابسته است. اگر می خواهید کلیه هایی سالم تا پایان عمر داشته باشید رعایت برخی موارد لازم است. «یکی از مواردی که باعث آسیب به کلیه ها می شود، مصرف مداوم و خودسرانه داروهاست.» بنابراین افراد باید از مصرف هرگونه دارویی بدون مشورت با پزشک اجتناب کنند. مصرف طولانی مدت مسکن ها بدون در نظر گرفتن جنبه های مرتبط با سلامتی می تواند کارکرد کلیه ها را با اختلال مواجه کند. مصرف مقادیر زیادی از مایعات توصیه می شود، مصرف مایعات به میزان کافی در عملکرد صحیح کلیه ها موثر است و به کارآیی بهتر آنها یاری می رساند.

● به چه دردی، درد کلیه گفته می شود؟

دردهایی که عموما در ناحیه پهلو ها و پشت احساس شود به شرط اینکه با حالت تهوع و استفراغ همراه باشد و به همراه تغییر رنگ ادرار و به رنگ قرمز در آمدن آن باشد می تواند از مشکلات کلیه باشد. این دردها معمولا به قسمت پایین شکم و مجاری ادرار کشیده شده و آنها را هم درگیر می کند به طوری که فرد در آن قسمت ها نیز احساس درد می کند. در صورتی که این دردها از مشکلات کلیه ها نباشد، این مسیر تیر کشیدن به پایین شکم و مجاری ادرار نخواهد داشت.

● چه کسانی بیشتر در خطرند؟

زنان بیشتر از مردان در معرض عفونت های ادراری هستند، به این علت که طول مجرای ادرار زنان خیلی کوتاه تر از طول مجرای ادراری مردان است، همین مساله باعث می شود تا عفونت بیشتری از بیرون به راحتی از مجرای کوتاه خود را به مثانه برساند. بنابراین زنان بیشتر در معرض عفونت های ادراری نسبت به مردان قرار دارند. در مورد دیگر بیماری ها لازم است گفته شود که یک سری دلایل ژنتیکی و ارثی وجود دارد که برخی از بیماری ها در مردان بیشتر است. به عنوان مثال انواع و اقسام سرطان های کلیه و مثانه، در مردان شایع تر است تا زنان اما زنان در معرض عفونت بیشتری نسبت به مردان هستند. سنگ های دستگاه های ادراری در مردان شایع تر است، اما بعد از سن یائسگی این خطر در زنان و مردان برابر می شود. قبل از آن به دلیل هورمون های جنسی مردانه در مردان سنگ ها شایع تر هستند.

● چه نوع موادی در کلیه حل نمی شوند؟

سنگ کلیه و مکانیسم و روش تشکیل سنگ این است که، هر ماده ای که در یک محلول حل شود، وقتی آن ماده حل شدنی از یک حدی بالاتر برود و غلظت بیشتری داشته باشد به حدی می رسد که به آن حد اشباع گفته می شود و اگر این مواد از حد اشباع بالاتر برود و گاه به حد فوق اشباع برسد، دیگر هرچه آن ماده حل شدنی را اضافه کنیم دیگر حل نمی شود بلکه رسوب می کند. این حل در ادرار هم اتفاق می افتد. موادی که در ادرار بعضی ها وجود دارد و این مواد در حد فوق اشباع هستند در محوطه ادراری رسوب می کنند و تشکیل سنگ می دهند. خوشبختانه محیط ادرار به دلیل یون های متفاوتی که دارد میزانی که بتواند مواد را در آن حل کند نسبت به آب معمولی خیلی بیشتر است. در نتیجه افراد به راحتی دچار سنگ کلیه نخواهند شد زیرا محیط ادرار محیطی است که حلالیت زیادی دارد. کسانی که در طول شبانه روز ممکن است مثلا هنگامی که در خواب هستند و مایعات کم مصرف می کنند و حجم مواد در ادرارشان به حد فوق اشباع برسد هسته سنگی را تشکیل می دهند و وقتی هسته تشکیل شد دیگر بزرگ شدن آن کار خیلی سختی نخواهد بود. بعضی دیگر به صورت ژنتیکی این مواد را ادرارشان زیاد ترشح می کند و ادرارشان از آن مواد فوق اشباع می شود و سنگ تشکیل می شود. بعضی از مردان هم به علت هورمون های مردانه ای که دارند، به علت ترشحات زیادی که دارند در معرض خطر سنگ هستند.

● بهترین نوشیدنی برای سنگ کلیه چیست؟

بعضی از سنگ ها به دلیل عفونت ایجاد می شوند که با قلیایی شدن محیط ادرار باعث بروز سنگ می شوند که این مساله در زنان بیشتر دیده می شود و زنان در این مساله بیشتر تهدید می شوند که لازمه مراقبت بیشتری است. مصرف هر چه بیشتر نوشیدنی ها به دلیل اینکه نوشیدنی ها حجم ادرار را بالا می برند که در نهایت غلظت مواد حل شدنی را کمتر می کنند بسیار مفید است و مانع ایجاد سنگ می شوند، بهترین راه حل برای جلوگیری از این بیماری آب خالص است که از همه مواد آشامیدنی بهتر است، مایعات دیگر هم اگر مواد مضر در آنها نباشد هیچ اشکالی ندارد. به عنوان مثال آب گریپ فروت به علت اکسید زیادی که دارد اصلا مفید نیست. اما دلستر و ماءالشعیر به علت اینکه مواد قندی زیادی ندارند مضر نیستند و می توان از آنها استفاده کرد.

● چه نوع کارها و فعالیت هایی در دفع سنگ کلیه موثر است؟

طناب زدن و فعالیت کردن بیشتر برای کسانی مفید است که در معرض خطر هستند یعنی ذرات سنگ تشکیل شده است و تحرک می تواند بهتر آنها را دفع کند ولی مایعات و نوشیدنی ها برای جلوگیری از سنگ مفیدتر است. پس به کسانی که در مرحله سنگ ریزه هستند یا اصلا سنگ ریزه هم ندارند تحرک و ورزش بسیار توصیه می شود چرا که ورزش بهترین راه حل برای پیشگیری از این مساله است، خصوصا در افرادی که مستعد در این مساله هستند.

● کدام افراد بیشتر در خطرند؟

زنان بعد از ازدواج بیشتر در معرض عفونت قرار دارند، قبل از ازدواج هم استخر و امثال آن هیچ تاثیری بر عفونت در دختران ندارد و توصیه می شود زنان بعد از ازدواج و خصوصا در نزدیک شدن به زمان یائسگی از مایعات زیادی استفاده کنند و اگر به دلیل پوکی استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان قرص کلسیم مصرف می کنند حتما بین غذا آن را مصرف کنند و بعد از مصرف، مایعات فراوانی بنوشند. بعضی از افراد عادت دارند که ادرار خود را نگه می دارند و در لحظه آخر مثانه خود را تخلیه می کنند که این مساله باعث به وجود آمدن سنگ کلیه نمی شود اما اخلال در ادرار مشکل ساز خواهد شد. افرادی که نمی توانند به راحتی ادرار خود را تخلیه کنند، مخصوصا زنانی که بعد از یائسگی به علت کم شدن هورمون ها و تنگی مجرا، ادرار به صورت باریک و سخت تخلیه می شود یا در سن های جوان تر که ادعا می کنند به سختی ادرار می کنند به علت اینکه ادرار به مجرا می آید اما خوب تخلیه نمی شود، ممکن است مقداری از میکروب ها را به مثانه برگرداند و باعث عفونت شود.

● آیا مصرف آنتی بیوتیک ها برای کلیه ها خطرناک است؟

اگر فردی دو کلیه سالم داشته باشد در برابر مشکلات مقاوم خواهد بود و کمتر دچار مشکل خواهد شد اما کسانی که اختلال در کلیه دارند در معرض خطر بیشتری هستند و بستگی به این دارد که میزان مقاومت کلیه در چه حد باشد، اما اینکه مصرف برخی از داروها ممکن است کلیه را دچار مشکل کند بسیار نادر است و در مواقعی چنین اتفاقی می افتد که دارو در حد بالا در فرد مصرف شود. اما در حد معمول هیچ مشکلی را به وجود نمی آورد. و در برخی موارد بعضی از آنتی بیوتیک ها کلیه را دچار مشکل خواهد کرد، در صورتی که کلیه دچار اختلال باشد در این صورت این داروها روی کلیه اثرات منفی خواهد گذاشت و کلیه را دچار مشکل خواهد کرد که در نهایت باید با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد فهرستی از داروها وجود دارد که پزشک از شما می خواهد آنها را با دقت و در بعضی موارد اصلا مصرف نشود.

● کیست کلیه چیست و آیا راه درمانی دارد؟

کیست کلیه انواع مختلفی دارد: نوع اول کیست ساده نام دارد که اکثرا در افراد مسن بیشتر دیده می شود که اصطلاحا گفته می شود هر فردی که موهایش رو به سفیدی می رود، کیست هم در کلیه به وجود می آید که البته بیماری خطرناکی نیست و در صورتی که وضعیتی مثل درد یا عفونت برای بیمار ایجاد نکند و به کلیه فشار نیاورد، اصلا احتیاجی به درمان ندارد. بعضی دیگر از کیست ها، کیست های ساده ای نیستند و ممکن است در داخل کیست خونریزی اتفاق بیفتد یا غده ای ایجاد شود که در این صورت این کیست ها احتیاج به درمان دارند. اکثر کیست ها، کیست ساده هستند و احتیاجی به درمان ندارند و بیشتر در سنین 40 یا 50 سال برای افراد اتفاق می افتد.

● آیا سونوگرافی در تشخیص سنگ بهتر است؟

سنگ ها در بدو به وجود آمدن کوچک هستند و به تدریج با جمع شدن املاح بزرگ تر می شوند و باید دانست که سنگریزه ها با چه نوع آزمایشی تشخیص داده می شوند، اگر با انجام دادن سونوگرافی مشخص شود که در کلیه سنگریزه وجود دارد معمولا در سونوگرافی تا اندازه های چهار یا پنج میلی متر خیلی اهمیت ندارد چون ممکن است مقاطع رگ و رسوب کلسیم در جداره رگ را به عنوان سنگ گزینش کند، بنابراین اگر سونوگرافی وجود سنگ را در کلیه مشخص کند که سنگی در حد پنج میلی متری در کلیه وجود دارد درمانی در این زمینه لازم نیست، مگر اینکه بیمار علایمی را داشته باشد، علایمی مانند خونریزی در ادرار به همراه سوزش و درد و در غیر این صورت آن سنگریزه ها هیچ اهمیتی ندارند و بیشتر سنگ هایی ملاک هستند که با عکس دیده شوند یا در سی تی اسکن گزارش شود که بیمار در کلیه خود دارای سنگ است.

● ممکن است که سنگ کلیه ها بدون درد باشند؟

سنگ ها در دو دسته دارای علامت هستند: یک دسته اینکه بیمار بسیار اذیت می شود که شامل درد، سوزش ادرار، تهوع و گاه استفراغ است. بیماری که این علامت ها را در خود می بیند، معمولا بیمار خوش شانسی خواهد بود به دلیل اینکه با دیدن این علایم به پزشک مراجعه کرده و اقدامات لازم برای درمان خود را شروع خواهد کرد، ولی دسته دیگر آنهایی هستند که بیمار خیلی متوجه بیماری و علایمی نخواهد شد که معمولا سنگ های بزرگ که تمام کلیه را در بر می گیرند و در برخی موارد باعث بسته شدن کامل مجرا می شود، متاسفانه درد قابل توجهی را ایجاد نخواهند کرد و بیمار فقط یک احساس سنگینی معمولی در پهلوی خود خواهد داشت و این سنگ ها بسیار خطرناک تر از سنگ های دسته اول خواهند بود برای اینکه در این صورت بیمار به علت اینکه درد شدیدی را احساس نمی کند، بنابراین برای درمان خود به پزشک نیز مراجعه نخواهد کرد و در نتیجه انسداد این سنگ موجب از بین رفتن کلیه خواهد شد و در زمانی که فرد دچار نارسایی کلیه شود به پزشک مراجعه خواهد کرد.

● آیا سابقه فامیلی در این مساله مهم است؟

توصیه می شود، افراد نسبت به کلیه های خود حساس باشند و اگر دردی یا سنگینی در پهلوی خود احساس کردند حتما به پزشک مراجعه کند به خصوص کسانی که این مساله در سابقه خانوادگی آنها وجود دارد. زیرا کسانی که در خانواده خود افرادی را دارند که مبتلا به سنگ کلیه هستند، احتمال بسیاری وجود دارد که برای آنها نیز به این مساله دچار شوند. سنگ می تواند هم درد ایجاد کند و هم می تواند نارسایی کلیه ایجاد کند و این مساله بستگی به این دارد که بیمار به موقع و قبل از ایجاد مساله به پزشک مراجعه کند. سابقه شخص و خانواده در این مساله بسیار مهم و حایز اهمیت است.

● آیا می توان از بروز سنگ جلوگیری کرد؟

مساله مهم این است که اگر فردی دچار سنگ کلیه شد از سنگ سازی های بعدی کلیه بتواند جلوگیری کند. در بعضی مواقع بعضی از سنگ ها وقتی دفع می شوند بیش از 50 درصد تا پنج سال آینده مجددا به این مساله مبتلا خواهند شد و کلیه دوباره کار سنگ سازی خود را آغاز خواهد کرد. بهتر است این افراد سالانه کلیه های خود را چک کنند و با سونوگرافی های مختلف مراقب آن باشند تا ببینند سنگی به وجود آمده است یا خیر و اگر کسی سابقه بیش از دو بار سنگ سازی کلیه را دارد حتما باید غیر از خارج کردن سنگ برای درمان و پیشگیری از سنگ های بعدی اقدام کند. که به دلیل همین امر، مرکزی در بیمارستان لبافی نژاد افتتاح شده است که در آن کلیه افرادی که مکررا سنگ سازی می کند را با انجام آزمایشات پیچیده ای که تقریبا انجام آن در کمتر جایی ممکن است، علت سنگ سازی را پیدا کرده و در صورت لازم برای پیشگیری از درست شدن سنگ های بعدی درمان های خاص را انجام می دهند.

نسیم چراغلو

روزنامه شرق