علی اصغر خدادوست؛ چشم‌پزشک نابغه شیرازی

روزنامه هفت صبح: خبر کوتاه بود و تلخ: «دکتر علی اصغر خدادوست، پزشک فوق تخصص و جراح چشم در سن 82 سالگی درگذشت.» شاید برخی ها او را نشناسند اما دکتر خدادوست یکی از مشهورترین چهره های پزشکی شیراز محسوب می شود که محبوبیت فراوانی در این شهر دارد. مانند بیمارستان «نمازی» که در آن مشغول به فعالیت بود و یکی از ستون های مهم کشور در علم پزشکی محسوب می شود. فعالیت های این پزشک چه بود و بیمارستان «نمازی» چه نقشی در پیشرفت علم پزشکی کشور داشت؟

1. در سال 1333 در آزمون ورودی دانشکده پزشکی شیراز شرکت کرد و با درجه ممتاز بین داوطلبان پذیرفته و در این دانشکده مشغول به تحصیل شد. پس از یک سال گذراندن دوره دستیاری چشم و گوش و حلق و بینی در بیمارستان نمازی دانشگاه شیراز در سال 1341 از طرف دولت برای گذراندن دوره تخصصی در ایالات متحده انتخاب شد.

2. به عنوان نخستین خارجی در بخش چشم پزشکی دانشگاه جانز هاپکینز (Johns Hopkins) در سال 1341 پذیرفته و دوران سه ساله دستیاری را به عنوان بهترین دستیار مرکز چشم پزشکی ویلمر شناخته شد. پس از پایان این دوران، یک سال به عنوان مربی و یک سال به عنوان استادیار در بخش چشم پزشکی همان دانشگاه مشغول به کار شد و در سال 1347 به رغم پیشنهاد خواست دانشگاه جان هاپکینز عازم ایران شد و در بخش چشم پزشکی دانشگاه شیراز به عنوان استاد مشغول فعالیت شد.

3. یک سال پس از ورودش به شیراز رییس بخش چشم پزشکی دانشگاه جانز هاپکینز به شیراز آمد و یک قرارداد مبادله دستیار میان بخش های چشم پزشکی این دو دانشگاه امضا رسید. هر سال یک نفر از دستیاران بخش چشم پزشکی شیراز برای فراگیری تکمیل دانش های پایه به دانشگاه جانز هاپکینز اعزام می شد و هر سال چهار دستیار متناوب از دانشگاه یاد شده برای فراگیری دانش های بالینی و تجربه عملی و تجربه در اعمال جراحی به شیراز می آمدند.

4. در مدتی که دکتر خدادوست به عنوان استاد و رییس بخش مشغول فعالیت بود یکی از معتبرترین مراکز چشم پزشکی را با وجود امکانات محدودی که در اختیار داشت در شیراز به راه انداخت. همکاران جوان او مانند دکتر فریور، دکتر امین لاری، دکتر اشرف زاده، دکتر روزی طلب و مرحوم دکتر ستاش به او کمک کردند.

5. مدت کوتاهی نگذشت که بهترین فارغ التحصیلان دانشکده پزشکی شیراز و سایر دانشکده ها به بخش چشم دانشگاه شیراز می رفتند. بهترین آنها برای یک سال گذراندن دوره در آمریکا انتخاب می شدند و اکثرشان بعد از بازگشت به عنوان کادر آموزشی در بخش مشغول می شدند.

6. در سال 1346 برای نخستین مرتبه اولین پیوند موفقیت آمیز قرنیه توسط این جراح در ایران انجام شد.

7. از سال 1347 تا 1359 دکتر خدادوست هر دو سال یک بار به عنوان استاد مدعو، 6 ماه را در بخش چشم دانشگاه «جانز هاپکینز» برای ادامه برنامه های تحقیقاتی می گذارند و در این دوران چندین مرتبه به عنوان مدرس در کشورهای متعددی از جمله چین، ترکیه، سوریه، عمان، پرو، اکوادور و ایتالیا دعوت شد.

8. او در سال 1361 به عنوان استاد و رییس بخش چشم دانشگاه سیسیل انتخاب شد و در سال 1371 مرکز چشم پزشکی کنتیکت در شهر نیوهیون را بنیان گذاشت و به عنوان سرپرست آن مشغول به کار شد.

9. مرکز تخصصی چشم پزشکی در شیراز به نام دکتر خدادوست بود که چشم پزشکان متعددی در آن مشغول به خدمت و تربیت دستیاران هستند.

10. دکتر خدادوست درباره ماجرایی که او را به فکر ساخت بیمارستان چشم پزشکی انداخت، گفته بود: «در دانشگاه های زیادی درس داده بودم و دلم می خواست امکانات و کلینیک اینجا مثل آمریکا بشود. روز اول که به آمریکا رفتم و آن وسایل را دیدم و با وسایل خودمان مقایسه کردم، به خودم گفتم ما چه گناهی داریم؟ ما باید بهتر از این ها باشیم. تحصیل را که تمام کردم، گفتند بیا ساختمان قدیمی هتل دربند تهران را به اتاق عمل درمانگاه تبدیل کن. ساختمان جدیدش را هم به بخش مدیریت اختصاص دادیم. سران سه قوه امضا کردند و 35 میلیون تومان هم گذاشتند.

ما نقشه ساختمان را به دانشگاه هاپکینز بردیم و 7-6 هزار دلار هم از جیب خودمان دادیم. دلم می خواست بیمارستان ما بهترین مرکز چشم پزشکی خاورمیانه شود، اما آنطور که دلم می خواست نشد. البته تا همان مقدار هم کمک بزرگی به گسترش چشم پزشکی در کشورمان کرد. ما بهترین وسایل را به ایران آوردیم. بخش خصوصی و دولتی هم گفتند داریم عقب می افتیم، آنها هم تلاش کردند. اساسا اگر دانشجویان و همکاران بخواهند پیشرفت کنند، باید رقابت سالم به وجود بیاید.»

11. او در یکی از خاطراتش گفته بود: «در نهایت آن چه که برایم مهم است، این است که رییس بخش چشم پزشکی دانشگاه هاپکینز که بهترین چشم پزشک های دنیا از زیر دستش بیرون آمده اند، در اولین صفحه خاطراتش، که از طرف آکادمی چشم پزشکی آمریکا منتشر شده، نوشته است «علی اصغر خدادوست بهترین رزیدنتی است که در تمامی عمرم تربیت کرده ام.» یک زمانی هم رییس بخش چشم پزشکی دانشگاه «ییل» در مجله ای نوشته بود که «دکتر خدادوست بهترین جراح پیوند قرنیه در دنیاست.» این جور وقت ها من به عنوان یک ایرانی، درست همان احساسی را دارم که برنده یک مسابقه المپیک بالای سکوی افتخار می ایستد و سرود ملی کشورش را می شنود و پرچم کشورش به اهتزاز در می آید و حضار هم واقعا آن افتخار را نه معلق به خودشان، بلکه متعلق به مملکت و تمامی هموطنان شان می دانند.»

12. دکتر خدادوست بارها توسط شخصیت های برجسته چشم پزشکی آمریکا به عنوان بهترین جراح پیوند قرنیه در دنیا معرفی شده تا آنجا که در پیوندهای قرنیه روی مکانیسم دفع پیوند به نام او (Khodadoust line) نامگذاری شده است.

13. دکتر خدادوست بامداد روز 19 اسفند بر اثر عارضه قلبی در سن 82 سالگی در بیمارستان پریسپترین واقع در شهر نیویورک کشور آمریکا درگذشت.

داستان بیمارستان نمازی شیراز

محمد نمازی

بدون شک بیمارستان نمازی شیراز یکی از قطب های پزشکی ایران محسوب می شود که حتی بیماران کشورهای اطراف ایران نیز برای درمان به این بیمارستان می آیند. دو بخش پیوند اعضا و چشم پزشکی این بیمارستان از همه مشهورتر است. این بیمارستان را «محمد نمازی» در سال 1334 تاسیس کرد. او یکی از تجار ثروتمند شیراز محسوب می شد که سفرهای خارجی زیادی داشت. بعد از جنگ جهانی دوم و اوضاع نابسامان شیراز او با الگوبرداری از کشورهای پیشرفته تصمیم می گیرد در این شهر آب لوله کشی راه اندازی کند و به این ترتیب شیراز به عنوان اولین شهر دارای آب لوله کشی ایران شناخته می شود، پس از مدتی نیز بیمارستان نمازی را راه اندازی کرد.

این بیمارستان در باغی به مساحت 25 هکتار و زیربنای 7500 مترمربع و 300 تخت احداث شد. در آن زمان، بیمارستان نمازی، مجهزترین بمیارستان خاورمیانه محسوب می شد. در سال 1351 نمازی تصمیم به توسعه بیمارستان گرفت اما در بیستم فروردین ماه آن سال درگذشت. با این وجود توسعه بیمارستان نمازی ادامه پیدا کرد و همچنان نیز یکی از مراکز مهم درمانی کشور و خاورمیانه محسوب می شود. نکته جالب اینجاست که خانواده نمازی ها همچنان خبرساز هستند. در سال 1392 و در حاشیه توافق ژنو، نام دختر و پسر نمازی زیاد شنیده می شود. در آن سال رسانه های آمریکا خبر دادند سفیر انگلیس در واشنگتن در مقاله ای خواهان آن شده بود که از تشدید تحریم ها علیه ایران خودداری شود و برای کاربرد دیپلماسی تلاش زیادی کرده است.

این مقاله از سفیر انگلیس در نگاه اول شاید به نظر می رسید اما نگاهی به زندگی شخصی سفیر این ابهام را تا حدودی رفع می کند. سفیر وقت حکومت سلطنتی ملکه الیزابت در آمریکا، پیتر وست ماکوت بود که همسر ایرانی او سوزان نمازی، دختر محمد نمازی بود. در آن زمان حتی گفته می شود همسر جو بایدن معاون باراک اوباما نیز دوستی نزدیکی با سوزی نمازی دارد. از سوی دیگر خبرهای مختلفی منتشر می شد که حسن نمازی پسر محمد نمازی نیز جزو سیاستمداران آمریکایی است که از بیل کلینتون حمایت های زیادی می کرد و در زمان باراک اوباما نیز گفته می شود یکی از مشاوران او بوده است.