زمانی اعتیاد به مواد مخدر خلاصه می شد در تریاک و هروئین. همان سال هایی که سریال «آینه عبرت» از تلویزیون پخش می شد، ترک اعتیاد مساوی بود با بستن یک معتاد به تخت و حبس کردن او در یک اتاق و صدای داد و فریادی که نباید به آن اعتنا کرد. از آن سال ها 20 سالی می گذرد و الگوی مصرف تغییر کرده و دیگر از تریاک و هروئین به عنوان موادمخدر سنتی یاد می شود.
حالا دیگر اعتیاد را یک بیماری می نامند که باید درمان شود و متخصصان درمان های علمی، دارویی و غیردارویی انجام می دهند. با افزایش تعداد معتادان در کشور، افرادی سودجو تبلیغات دروغینی در مورد ترک اعتیاد ارائه می کنند. مبلغان این قرص ها و کپسول هایی که بیشتر در ماهواره و اینترنت و مجله ها دیده می شود، وعده های فریبنده ای به معتادان می دهند و ادعا می کنند با مصرف آنها می توانند اعتیادشان را در کوتاه ترین زمان ترک کند.
در گفت و گو با دکتر سعید صفاتیان، معاون سابق پیشگیری و درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر و مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد و روان شناسی ایرسا و دکتر محمدرضا قدیرزاده، درمانگر اعتیاد و کارشناس سازمان پزشکی قانونی و مدیر مرکز درمان سوءمصرف جوانان، عملکرد این قرص ها را بررسی کرده و نگاهی به روش های ترک اعتیاد انداخته است.
پشت پرده تبلیغات داروهای ترک اعتیاد
قرص ترک اعتیاد تای هندی، دراگون، امپراطور، پرفکت، آلفا، بست، سوپر پلامپ، سناتور، پودر گیاهی همراه با شربت اشتهاآور و کپسول تقویت بدن و...
در معرفی همه این قرص ها بیان شده، با مصرف آنها ترک اعتیاد بدون نیاز به استراحت، بدون خماری و نشئگی انجام می شود، فرد معتاد در مدت زمان کوتاه بدون اینکه حتی اطرافیانش متوجه شوند، می تواند ترک کند و علاوه بر آن، ادعا می شود مجوز از FDA و سازمان های معتبر جهانی دارند. حتی در ترکیب هایش نیز فقط چند ماده گیاهی بی خطر ذکر شده است. جالب است بدانید مرکز تحقیقات پزشکی قانونی چند نمونه از این قرص ها را آزمایش کرده است.
دکتر محمدرضا قدیرزاده، کارشناس مرکز تحقیقات پزشکی قانونی درمورد نتایج این تحقیق توضیح می دهد: «قرص پرفکت از استامینوفن کدئین، کارفنیل آمین، ترامادول، کافئین، بایپریدین، دیکلوفناک، فنوباربیتال، آمی تریپتلین و فلوکستین تشکیل شده و قرص آلفا، حاوی ترامادول، تایمول و دیازپام است.
قرص بست نیز همانند قرص آلفا از ترامادول، تایمول و بایپریدین ساخته شده است. در قرص «سوپر پلامپ» از کافئین، «دیکلوفناک» و تئوبرومین استفاده شده است. در مجموع می توان گفت در تمام داروهایی که در ماهواره و اینترنت تبلیغ می شوند، 3 نوع ماده اصلی وجود دارد؛ ترامادول، دیفنو کسیلات و داروهای بنزودیازپین ها مانند دیازپام.
توجه داشته باشید در این 3 گروه داروها مصرف خودسرانه و بدون تجویز پزشک باعث اعتیاد می شود ولی افراد سودجو این داروها را با مقادیر متفاوت و نامشخص با هم مخلوط می کنند که ترکیب این داروها عوارض متعددی در پی دارد. شاید فردی که برای ترک تریاک از این داروها استفاده کند، مصرف تریاکش کمتر شود اما به چند ماده مخدر دیگر اعتیاد پیدا می کند.
در تبلیغ این قرص ها گفته شده ترک اعتیاد تضمینی و در یک دوره کوتاه مدت یک ماهه، در حالی که بسیاری از مصرف کنندگان آنها حتی با وجود مصرف یک ساله، هنوز اعتیادشان را ترک نکرده اند. علتش این است که فرد به چند ماده دیگر اعتیاد پیدا کرده و ترک یک ماده بسیار راحت تر از چند ماده مخدر است بنابراین این ادعا نیز صحت ندارد.
دومین ادعای سازندگان این تبلیغات، گیاهی بودن محصولشان است اما آزمایش ها نشان می دهد بخش عمده مواد تشکیل دهنده این قرص ها شیمیایی است و از چند داروی گیاهی بی اثر در ترک اعتیاد مانند گرد زیره، زردچوبه و گشنیز به عنوان اسانس در این قرص ها استفاده شده است.
در واقع سازندگان این قرص ها به دلیل باور مردم مبنی بر اینکه داروهای گیاهی بدون عوارض هستند، ادعا می کنند قرصشان گیاهی است، درحالی که این ادعا نیز دروغ است. گفتن درمورد تایید FDA یا سایر مراجع پذیرفته شده در دنیا، ترفند دیگری برای جلب اعتماد مخاطبان در داروهای ترک اعتیاد است. باید توجه داشته باشید هرگز این داروها مورد تایید FDA نیستند و اصلا در خارج از کشور تولید نمی شوند. ما مطمئن هستیم این داروها در آشپزخانه های زیرزمینی حواشی شهرها و به وسیله افراد غیرمتخصص ساخته می شوند.
علاوه بر آن، روی بسته بندی آنها، تاریخ تولید، انقضا و شماره سریال و پروانه ساخت وجود ندارد. تقویت کنندگی یکی دیگر از ادعاهایی است که در تبلیغات این داروها بیان می شود، اما در حقیقت بیشتر آنها کپسول تقویتی ویتامین E هستند که در بازار وجود دارد و نمی تواند باعث تقویت بدن فرد معتاد شوند، بنابراین این ادعا نیز صحت ندارد.
مهم تر اینکه اگر قرار بود تمام افراد معتاد تنها در یک دوره یک ماهه با خوردن یک کپسول ترک کنند و درمان شوند، کشورهای پیشرفته حتما از این داروها استفاده می کردند و دیگر این همه معتاد وجود نداشت.»
دکتر سعید صفائیان نیز درمورد قرص ها توضیح می دهد: «6-5 سالی است که قرص ها و کپسول های ترک اعتیاد در ماهواره و اینترنت تبلیغ می شوند ولی هیچ کدام باعث ترک اعتیاد نخواهند شد. در ساخت این داروها از 10 تا 12 مدل داروی شیمیایی و حتی صنعتی استفاده می شود. درست مثل اینکه یک فرد به داروخانه مراجعه کند و 20 استامینوفن کدئین، دیفنوکسیلات و دیازپام بخرد و یکجا بخورد.
قیمت این قرص ها هم 60 تا 70 هزار تومان است درحالی که با 5 هزار تومان می توان این داروها را تهیه کرد. تحقیقاتی که چند سال گذشته در ستاد مبارزه با موادمخدر انجام شد، مشخص کرد بخش اعظم این قرص ها از دیفنوکسیلات که یک داروی ضداسهال است و داروهای خواب آورند. این قرص ها به شدت روی سیستم کبدی بدن تاثیر می گذارند و به شدت خواب آور هستند و حالت نشئگی به فرد می دهند.
بسیاری از مراجعان به مراکز ترک اعتیاد اظهار می کنند از این قرص ها استفاده کرده و چندبار به دلیل عوارض کبدی، مجبور به بستری در بیمارستان شده اند و نتوانسته اند اعتیادشان را ترک کنند. در هیچ کجای دنیا چنین چیزی پذیرفته شده نیست که فردی با خوردن چنین قرص هایی بتواند اعتیادش را کنار بگذارد و هیچ عوارضی هم نداشته باشد.
درمان های مجاز ترک اعتیاد شامل درمان های دارویی و غیردارویی است که همگی باید تحت نظر کادر درمانی انجام شوند. داروهای مجاز و مورد تایید وزارت بهداشت که برای ترک اعتیاد موادمخدر (به جز موارد روان گردان) استفاده می شوند شامل متادون، بوپرنورفین، نانوکسان و شربت ترک اعتیاد هستند. دکتر قدیرزاده توضیح می دهد: «روش های دارویی ترک اعتیاد برای افرادی که چندبار ترک کرده اند، اما دوباره به سمت مواد مخدر رفته اند، وضعیت نابسامان شغلی، اجتماعی و خانوادگی دارند، معتادان تزریقی، مصرف بالای مواد یا مصرف توأمان چند ماده مخدر دارند، مبتلا به بیماری های روانی و زنان باردار مناسب هستند.
این افراد می توانند به کلینیک های ترک اعتیاد که از سازمان بهزیستی یا وزارت بهداشت مجوز دارند، مراجعه کنند و تحت نظر متخصصان این مراکز، ترک کنند. متخصصان دوز داروها را طوری تنظیم می کنند که کمترین علایم خماری در فرد معتاد به وجود آید. درمان های غیردارویی نیز برای افرادی مناسب هستند که انگیزه و اراده قوی دارند.
ترک های متعدد نداشته باشند. از حمایت های خانوادگی خوبی برخوردار باشند و واقعا تصمیم به ترک اعتیاد گرفته باشند.» در درمان های غیردارویی فرد به یک مرکز اقامتی (کمپ های مجاز) مراجعه می کند و درمان های اجتماع محور (TC)، درمان گروهی NA یا 12 قدمی برایش انجام می شود. درمان اجتماع محور، بهترین درمان ها غیردارویی و حتی برای افرادی که شیشه و کراک مصرف می کنند، مناسب است.
دکتر صفاتیان درمورد درمان های مجاز و مورد تایید می گوید: «در حال حاضر داروی متادون در دنیا به عنوان انتخاب اول برای ترک اعتیاد به خصوص اعتیاد به هروئین شناخته شده است. متادون به صورت قرص های 40، 20 و 5 میلی گرم و شربت وجود دارد و تاکنون 150 هزار نفر در ایران با آن درمان شده اند، اما نکته بسیار مهم این است که متادون حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شود، چون پزشک باید تعیین کند شروع مصرف با چه دوزی باشد و کم کم مقدار آن را کاهش دهد.
داروی برپرنورفین نیز برای افرادی مناسب است که هروئین را کم مصرف می کنند و اعتیاد سنگین ندارند یا به تریاک معتادند. نانوکسان داروی دیگری است که بیشتر برای سم زدایی (آمپول) با روش خاصی تجویز می شود. مصرف کپسول نانوکان همزمان با سم زدایی مصرف شود.
شرب تریاک نیز چند ماهی است با هماهنگی معاونت درمان وارد بازار شده و در مراکز درمانی وجود دارد. این روش بیشتر برای معتادانی به کار می رود که نمی توانند از متادون استفاده کنند.
شربت تریاک یک روش درمانی مختص کشور خودمان است.» سم زدایی به دو روش دارویی و غیردارویی انجام می شود. دکتر قدیرزاده روش سم زدایی را این گونه شرح می دهد: «در روش غیردارویی سم زدایی، فرد معتاد به مدت یک هفته تا 10 روز در یک مکان بسته قرار می گیرد و در حقیقت ترک، فیزیکی است.
در سم زدایی، علایم فیزیکی بدن درد و مشکلات گوارزشی هم دیده می شود اما روش دارویی، دوز داروهای متادون و بوپرونورفین به گونه ای تنظیم می شود که علایم فیزیکی کمتر شود.»
توجه به نکته های ترک اعتیاد
- اعتیاد یک بیماری زیستی، روان شناختی و اجتماعی است و نمی توان فقط آن را با درمان دارویی کنار گذاشت. اگر می خواهید اعتیاد خود را ترک کنید، همه این مشکلات باید حل شود.
- تمام روش های درمانی باید زیر نظر کادر تخصصی، آموزش دیده و پزشک دوره دیده، روان شناس و مددکار اجتماعی انجام شوند.
- روش های درمان دارویی ترک اعتیاد را هرگز بدون مشورت پزشک انجام ندهید.
- اولین اقدام برای ترک اعتیاد، مراجعه به مراکز درمانی است. گاهی والدین با مراکز ترک تماس می گیرند و می گویند می خواهند فرزندشان را با دارو ترک دهند. این کار درست نیست. هرگز خودسرانه روش ترک خود یا اطرافیانتان را انتخاب نکنید. پزشک با توجه به نوع مصرف، شرایط فیزیکی و شخصیت بیمار تشخیص می دهد چه نوع درمانی برای او مناسب است.
- باید بدانید ماده اصلی همه داروهای تبلیغاتی ترک اعتیاد، «ترامادول» است که یکی از مهم ترین عوارض سوءمصرف آن تشنج است.
- روش های ترک اعتیادی که در این گزارش بیان شده، برای موادمخدر است. برای مواد روان گردان، درمان دارویی نداریم و فرد معتاد به مواد روان گردان به درمان های روان شناختی نیاز دارد.
منبع: هفته نامه سلامت
