امام باقر علیه السلام : اگر به مصیبتی در خودت یا مالت یا فرزندت دچار شدی ، مصیبت فقدان پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم را به یاد آور که مردم هرگز به مصیبتی همانند آن دچار نشده‌اند
--------------------------------------------------------------------------------
چه چیزی زندگی ما و اوقاتمان را تلخ می کند ؟ حتما پاسخ می دهید سختی ها ،با این همه مشکل معلوم است که زندگی تلخ می شود. البته که مشکل وجود دارد ما قبول داریم اما نباید آن ها را بزرگ کنیم و تصور کنیم دنیا به آخر رسیده است،دنیا ذاتش آمیخته با سختی است اما باید حواسمان باشد که سختی ها گذرا هستند و کوچک و توانایی بشر خیلی زیاد است نباید با پرو بال دادن بی جهت به مشکلاتمان آن ها را غیر قابل تحمل جلوه دهیم .
چطور می توان سختی ها را تحمل کرد ؟
کوچک کردن سختی ها
یکی از عوامل موفّقیت در زندگی ، برخورداری از «هنر کوچک‌سازی» سختی‌هاست . نخست باید سختی‌ها را کوچک کرد و سپس آنها را تحمّل نمود. این کار ، موجب تحمّل‌پذیری بیشتر سختی‌ها می‌گردد. اصل کوچک‌سازی ، نقش مهمّی در کاهش تنیدگی‌ها دارد . برای کوچک کردن سختی‌ها از روش‌های متعدّدی می‌توان استفاده کرد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
1- یادآوری سختی‌های بزرگ‌تر
فشار زیاد یک حادثه را می‌توان از راه مقایسه نمودن آن با سختی‌های بزرگ‌تر، کاهش داد . توجّه به سختی‌ها و مصیبت‌های بزرگ‌تر، اندازه سختی وارد شده را کوچک می‌کند و همین امر ، موجب کاهش تنیدگی و فشار روانی می‌گردد .
وقتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به شهادت رسید و این خبر را به امام حسین علیه‌السلام دادند ، حضرت ، در ابتدا آن را بزرگ‌ترین مصیبت دانست و سپس عظمت مصیبت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم را یاد کرد و آرام‌تر گردید.4 مقایسه مصیبت بزرگ‌تر و یادآوری آن ، موجب کوچک شدن گرفتاری‌های انسان می‌گردد
کسی خدمت امام صادق علیه‌السلام رسید و عرض کرد : مرا به چیزی سفارش کنید . حضرت در خلال توصیه‌های خود به وی فرمود:
«وإذا اُصِبتَ بِمُصیبَةٍ فَاذکر مُصابَک به رسول اللّه‌ِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فَإِنَّ النّاسَ لَم یُصابوا به مثله أبَدا ولَن یُصابوا به مثله أبَدا.» 1 ؛ و هر گاه به مصیبتی گرفتار شدی ، مصیبت [فقدان] پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم را به یاد آور که مردم به مصیبتی همانند آن ، دچار نشده‌اند و به مصیبتی همانند آن ، گرفتار نخواهند شد .
مصیبت فقدان پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله بزرگ‌ترین مصیبت‌هاست . پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم خود در این به اره می‌فرماید: مَن اُصیبَ بِمُصیبَةٍ فَلیَذکر مُصیبَتَهُ فِیَّ فَإِنَّها أعظَمُ المَصائِبِ . 2 ؛هر کس به مصیبتی گرفتار شد ، مصیبت فقدان مرا به یاد آورد ؛ چرا که بزرگ‌ترین مصیبت‌هاست .
امام علی علیه‌السلام خود می‌گوید که ما با همین روش ، خود را آرام می‌سازیم و مصیبت‌ها را تحمّل‌پذیر می‌کنیم:
إنّا وَطَّنّا أنفُسَنا أن نَصبِرَ عَلی کلِّ مُصیبَةٍ بَعدَ مُصابِنا به رسول اللّه‌ِ صلی‌الله‌علیه‌وآلهفَإِنَّها أعظَمُ المُصیبَةِ . 3 ؛ ما نفس خود را بر این حالت قرار داده‌ایم که بعد از مصیبت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم بر هر مصیبتی بردبار باشیم ؛ چرا که آن ، بزرگ‌ترین مصیبت‌هاست .
وقتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به شهادت رسید و این خبر را به امام حسین علیه‌السلام دادند ، حضرت ، در ابتدا آن را بزرگ‌ترین مصیبت دانست و سپس عظمت مصیبت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم را یاد کرد و آرام‌تر گردید.4 مقایسه مصیبت بزرگ‌تر و یادآوری آن ، موجب کوچک شدن گرفتاری‌های انسان می‌گردد و بدین‌سان ، قابل تحمّل
می‌گردد . پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم درباره نقش این مقایسه و یادآوری می‌فرماید:
مَن عَظُمَت عِندَهُ مُصیبَةٌ فَلیَذکر مُصیبَتَهُ بی فَإِنَّها سَتَهونُ عَلَیهِ . 5
نزد هر کس مصیبتی بزرگ دانسته شد ، مصیبت مرا به یاد آورَد که موجب کوچک شدن مصیبت او می‌گردد .
این مقایسه ، به مصیبت فقدان ، اختصاص ندارد ؛ در هر مصیبتی می‌توان به این مقایسه دست زد و فشار سختی‌ها را کاهش داد . امام باقر علیه‌السلام در این به اره می‌فرماید:
إن اُصِبتَ بِمُصیبَةٍ فی نَفسِک أو فی مالِک أو فی وَلَدِک ، فَاذکر مُصابَک به رسول اللّه‌ِ صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم فَإِنَّ الخَلائِقَ لَم یُصابوا به مثله قَطُّ . 6
اگر به مصیبتی در خودت یا مالت یا فرزندت دچار شدی ، مصیبت فقدان پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم را به یاد آور که مردم هرگز به مصیبتی همانند آن دچار نشده‌اند .
پس اگر به زندگی خود علاقه‌مند هستید ، فعّالانه در پی یافتن روش‌هایی برای کاهش تنیدگی و کوچک‌سازی مصیبت‌ها باشید که یکی از آنها یادآوری سختی‌های بزرگ‌تر است.
2 . توزیع تنیدگی بر گذر زمان
هنگام ورود سختی و بلا ، برخی افراد ، ناخوشایندی حال را به گذشته و آینده خود نیز تعمیم می‌دهند . این افراد ، تمام ناخوشایندی‌های گذشته را زنده می‌کنند و به هیچ نقطه مثبت آن نمی‌اندیشند و همه «گذشته» را با مقیاس «حال» می‌سنجند . نسبت به آینده ، هیچ افق روشنی تصوّر نمی‌کنند و همه آینده را پر از رنج و بدبختی می‌پندارند . سپس اندوه همه گذشته و حال و آینده را بر زمان حال ، بار می‌کنند . در این حالت ، احساس تلخ گذشته تمام شده و آینده نیامده ، بر زمان حال ، بار می‌شود و بدیهی است چنین فشار سنگین روانی‌ای ، خردکننده و شکننده خواهد بود.
اینْ در حالی است که اندوه هر روز ، مخصوص همان روز است . اندوه گذشته ، زمان آن به سر آمده و شایسته نیست که دوباره آن را زنده کنیم .
برای هر حادثه ، یک دوره فشار روانی طبیعی است ؛ اما اگر این دوره ، بارها و بارها تکرار شود ، غیر طبیعی و غیر قابل تحمّل است .
نسبت به آینده نیز همین گونه است : اولاً نباید همه آینده را با عینک حال ، تاریک و تلخ دانست . درست است که بخشی از سختی‌های وارد شده ، در زمان آینده نیز ادامه می‌یابند ، اما نباید فراموش کرد که در همه آینده ، تداوم نمی‌یابند . حوادث ، پایان‌پذیرند و همه آینده را اشغال نمی‌کنند . ثانیا چه دلیلی دارد که تلخی تداوم حادثه در آینده را هم اکنون تجربه کنیم؟ اگر چه ممکن است بخشی از آینده نیز همانند حال ، ناخوشایند باشد ، اما هیچ دلیلی ندارد که ناخوشی آن را هم اکنون تجربه کرده ، بر خود تحمیل کنیم . اندوه هر زمان را در زمان خودش تجربه خواهیم کرد ، نه در زمان حال.
این دنیا بردبار باشید که ساعتی بیش نیست . آنچه را که گذشته ، نه رنج آن را درمی‌یابی و نه سرور آن را ، و آنچه را نیامده ، نمی‌دانی که چیست؟ همانا دنیا همین ساعتی است که اکنون در آن هستی
بنابراین ، نه به گذشته بیندیشید و نه به آینده .
یکی از علل ناکامی‌ها و نارضایتی‌ها این است که همه اندوه و رنج حوادث ناخوشایند را بر زمان حال ، وارد می‌سازیم ؛ اما اگر رنج یک حادثه ناخوشایند و حتّی یک مصیبت بزرگ را بر گذر زمان توزیع کنیم ، تحمّل‌پذیر خواهد بود .
واقعیّت ، این است که زندگی جز لحظه حال نیست . زندگی ، نه گذشته است و نه آینده ؛ بلکه لحظه حال است.
امام علی علیه‌السلام در این به اره می‌فرماید:
أولا تَری أنَّ الدُّنیا ساعَةٌ بَینَ ساعَتَینِ ؛ ساعَةٍ مَضَت وساعَةٍ بَقِیتَ وساعَةٍ أنتَ فیها . 7آیا نمی‌بینی که دنیا ساعتی بین دو ساعت است ؛ ساعتی که گذشت و ساعتی که نیامده و ساعتی که تو اکنون در آن هستی .
بر اساس همین اصل، امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:
اِصبِروا عَلَی الدُّنیا فَإنَّما هِیَ ساعَةٌ فَما مَضی مِنهُ فَلا تَجِدُ لَهُ ألَما ولا سُرورا وما لَم یَجِئ فَلا تَدری ما هُوَ ؟ وإنَّما هِیَ ساعَتُک الَّتی أنتَ فیها . 8
بر این دنیا بردبار باشید که ساعتی بیش نیست . آنچه را که گذشته ، نه رنج آن را درمی‌یابی و نه سرور آن را ، و آنچه را نیامده ، نمی‌دانی که چیست؟ همانا دنیا همین ساعتی است که اکنون در آن هستی .
همان گونه که شما کار یک ماه و یک سال و یک عمر خود را لحظه به لحظه انجام می‌دهید ، رنج مصیبت‌ها و گرفتاری‌ها را نیز لحظه به لحظه تحمّل کنید . تمام توان خود را برای تحمّل لحظه حال به کار ببندید و به آینده نیندیشید .
ممکن است درآمد کمی داشته باشید و از این بابت ، رنج ببرید . اگر می‌خواهید این دوره را به خوبی پشت سر بگذارید ، رنج و نگرانی آن را بر گذر زمان توزیع کنید . امام علی علیه‌السلام در این به اره می‌فرماید:
لا تُدخِل عَلَیک الیَومَ هَمَّ غَدٍ ، یَکفِی الیَومَ هَمُّهُ وغَدا داخِلٌ عَلَیک بِشُغُلِهِ ، إنَّک إن حَمَلتَ عَلَی الیَومِ هَمَّ غَدٍ زِدتَ فی حُزنِک وتَعَبِک . 9؛ غم فردا را امروز بر خود وارد نساز ؛ اندوه امروز برای امروز ، کافی است و فردا با دلْ مشغولی‌های خود فرا می‌رسد . تو اگر اندوه فردا را بر امروزْ بار کنی ، حزن و رنج خود را افزوده‌ای.
گاهی ممکن است اندوه فردایی را داشته باشیم که اصلاً وجود نخواهد داشت . ما چه می‌دانیم که فردا جزوِ عمر ما هست یا نه؟ امام علی علیه‌السلام می‌فرماید:
لا تُحَمِّل عَلی یَومِک هَمَّ سَنَتِک ، کفاک کلَّ یَومٍ ما قُدِّرَ لَک فیهِ ، فَإِن تَکنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِک فَإِنَّ اللّه‌َ سُبحانَهُ سَیَأتیک فی کلِّ غَدٍ به جدید ما قُسِمَ لَک وإن لَم تَکنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِک فَما هَمُّک به ما لَیسَ لَک ؟ 10
اندوه سال خود را بر امروز خود وارد نساز که در هر روز ، آنچه برای تو مقدر شده ، کافی است . پس اگر فردا از عمر تو باشد ، خداوند سبحان در هر فردایی ، روزیِ جدید تو را به تو خواهد رساند و اگر از عمر تو نباشد ، چرا نسبت به چیزی اندوهگین می‌شوی که مال تو نیست ؟
3 . آنچه بود و رفت ، مثل آنچه نبود
گاهی چیزی را از دست می‌دهیم و بی‌تاب می‌شویم و گاهی به خاطر آنچه می‌خواسته‌ایم و به دست نیاورده‌ایم ، بی‌تاب می‌شویم . از دست دادن داشته‌ها و به دست نیاوردن خواسته‌ها، هر دو از اموری هستند که موجب تنیدگی و فشار روانی می‌گردند . ما در زمان حال قرار داریم و در زمان حال ، یا چیزهایی داشته‌ایم و از دست داده‌ایم و یا چیزهایی می‌خواسته‌ایم و به دست نیاورده‌ایم. با این دو حالت چه باید کرد؟
غم فردا را امروز بر خود وارد نساز ؛ اندوه امروز برای امروز ، کافی است و فردا با دلْ مشغولی‌های خود فرا می‌رسد . تو اگر اندوه فردا را بر امروزْ بار کنی ، حزن و رنج خود را افزوده‌ای
این دو مسئله را می‌توان از هم جدا نمود و از هر یک ، برای تسکین دیگری استفاده کرد . تصوّر کنید که چیزی را از دست داده‌اید و اکنون فاقد آن هستید و به خاطر آن ، غمگین و ناراحت هستید . اکنون به چیز دیگری نمی‌اندیشید ؛ مسئله تنش‌زای شما از دست دادن چیزی است که داشته‌اید. در این وضعیت می‌توانید به این بیندیشید که خیلی چیزهای دیگری را هم ندارید . اگر بنا باشد برای «نداشتن»، ناراحت شوید ، خیلی چیزهای دیگر هم هست که ندارید و نسبت به آنها اکنون ناراحت نیستید . پس وضعیت ناراحت‌کننده حال را با حالتی مقایسه کنید که ناراحت‌کننده نیست ؛ یعنی چیزهای بسیاری که نداریم و از بابت آن ناراحت نیستیم . امام علی علیه‌السلام همین روش را به فرزندش امام حسن علیه‌السلام آموزش می‌دهد و می‌فرماید :
إن کنتَ جازِعا عَلی ما تَفَلَّتَ مِن یَدَیک ، فَاجزَع عَلی کلِّ ما لَم یَصِل إلَیک
. 11
اگر به داشتن آن در سابق و انس و علاقه‌ای که به آن داشته‌ایم، نیندیشیم ، مصیبت فقدان در حد دیگر چیزهایی که نداریم ، تنزّل خواهد کرد و فشار روانی آن کاهش می‌یابد . پس اگر چیزی را از دست دادید ، فکر کنید که آن را نداشته‌اید.
4 . آنچه به دست نیامد ، مثل آنچه بود و رفت
امام علی علیه‌السلام در ادامه نامه خود به فرزندش به همین مطلب اشاره کرده ، می‌فرماید:
وَاستَدَلِّ عَلی ما لَم یَکن به ما قَد کانَ فَإِنَّ الاُمورَ أشباهٌ . 12 و بر آنچه به دست نیامد ، به وسیله آنچه بود [و رفت] استدلال کن ؛ چرا که امور ، شبیه یکدیگرند .
خیلی از چیزهایی را هم که داشته‌ایم از دست داده‌ایم و اکنون نداریم . پس نباید به خاطر به دست نیاوردن چیزی ناراحت شویم که اگر به دست آید ، سرنوشتی مثل آنچه داشته‌ایم ، می‌داشت .
با بکار گیری این رهنمودهای ارزشمند می توانیم سختی هایمان را کوچک کنیم تا به اندازه یک حبه قند در بیاید و آن را در لیوانی از شربت امید حل کنیم و سر بکشیم و راحت زندگی کنیم ،زندگی ای شیرین تر از عسل .
پی‌نوشت‌ها:
1 - الکافی، ج8 ، ص168 ؛ الأمالی ، طوسی ، ص681 ، ح1448 ؛ الأمالی ، مفید، ص194 .
2 - قرب الإسناد، ص45 ؛ مسکن الفؤاد، ص119 ؛ بحار الأنوار، ج82 ، ص73 .
3 - الأمالی ، مفید، ص79 ؛ بحار الأنوار، ج82 ، ص130 ؛ مستدرک الوسائل ، ج2 ، ص404 .
4 - مرحوم کلینی چنین نقل می‌کند : «لما اصیب امیر المؤمنین علیه‌السلام نعی الحسن إلی الحسین علیهماالسلام و هو بالمدائن ، فلما قرأ الکتاب قال : یا لها من مصیبة ما أعظمها ، مع ان رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله قال : من اصیب منکم بمصیبة فلیذکر مصابه بی‌فانه لن یصاب بمصیبة أعظم منها ، و صدق صلی‌الله‌علیه‌وآله» (الکافی ، ج3 ، ص220 ، ح 3) .
5 - بحار الأنوار ، ج82 ، ص84 ، ح26 ؛ وسائل الشیعة ، ج3، ص268 .
6 - الکافی ، ج3 ، ص220 ح2 ؛ الأمالی ، طوسی، ص681 ؛ الأمالی ، مفید، ص194 .
7 - التمحیص، ص16 ؛ بحار الأنوار، ج73، ص112.
8 - الکافی ، ج2 ، ص454 ، ح4 .
9 - التمحیص، ص16 ؛ بحار الأنوار ، ج73 ، ص113 ، ح109 .
10- غرر الحکم ، ح9192 ؛ عیون الحکم والمواع1 ص520 ؛ ر. ک: نهج البلاغة، حکمت 379 .
11- نهج البلاغة ، نامه 31 ؛ غررالحکم، ح5628 ؛ تحف العقول، ص82 .
12- نهج البلاغة، نامه 31 ؛ تحف العقول، ص82 .
منبع:کتاب رضایت از زندگی عباس پسندیده
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb