تالاب میقان ؛ نمایی زیبا و تماشایی از زیستگاه پرندگان

تالاب میقان که به آن کویر میقان نیز گفته می شود. از دلایل نامگذاری آن تبخیر زیاد آب در تالاب می باشد  شاید برای شما  نیز سوال پیش بیاید که چرا به آن کویر می گویند چون تصویر که ما از کویر داریم معمولا یک جای خشک و بیابانی و بدون آب است با شن ماسه، ولی توجه داشته باشید که نهادن نام کویر برای تالاب میقان اراک به معنای بیابان نیست چرا که در فرهنگ ایرانی  واژه کویر بجای پلایا به کار برده شده است. این تالاب در  گذشته به نام نمکزار فراهان نیز شهرت داشت در واژه شناسی تالاب میقان، میقان معنای خوش باور(زود باور) که در زبان عامیانه یعنی هر چیزی را می شنود باور می کند.در گذشته و در برخی از متون قدیمی برجای مانده، تالاب میقان  اراک را تالاب چغاناوور می نا میدند ، و در زبان پرنده شناسی این متون آن را توزلوگل می نامند. که از دلایل نامگذاری ان در متون پرنده شناسی به توزلوگل  جابجایی ذرات نمک و همچنین خاک رس توسط باد در فصل گرم سال بوداست.توزلوگل به معنای آبگیری است که دارای گرد و خاک می باشد.اگر سری به متون قدیمب مربوز تالاب میقان اراک سر بزنید میتوجه میوشید در متون قدیمی تالاب را چغاناوور می نامیدند همچنین درمتون قدیمی پرنده شناسی به آن توزلوگل می گفتند که به معنای آبگیر دارای گرد و خاک می باشد و از دلایل نام گذاری آن جابجایی ذرات نمک و خاک رس توسط باد در فصل گرم است.تالاب میقان دراستان مرکزی و در ا5 کیلومتری شهر اراک قرار دارد مکانی زیبا برای گردشگران است تالاب میقان  اراک از لحاظ گردشگری یکی از مهمترین مرکز پرنده گردی و  طبیعت گردانی و زیست محیطی کشور است. این تالاب بزرگترین منبع سولفات سدیم در کشور می باشد و شرکت املاح معدنی کشور حق برداشت از معادن این تالاب را از مراجع ذینفع کسب کرده است کویر میقان ازلحاظ فیزیکی  تلطیف هوای اراک را عهده دار می باشد تا آب های روان این شهر وارد کویر بشوند.

تالاب میقان:

کویر میقان دارای ویژگی بوم شناسی مخصوص خود است که از آن جمله می توان به مهاجرت  پرندگان به این منطقه  که در لابلای آن ها گونه های نادر و حمایت شده نیز وجود دارند اشاره کرد توجه داشته باشیددر تالاب میقان اراک درنا جمعیت زیاید دارند و بیشتر تالاب از این پرندگان است.  پوشش گیاهی تالاب میقان اراک نیز بیشتر از گیاهان هالوفیت و شورپسند است که به همین جهت یکی از ذخیره گاههای  مهم گیاهان شور کشور محسوب می شود در کویر تالاب علاوه بر پرندگان آرتمیا و انواع مختلف جلبک های شور و انواع پستانداران و ... وجود دارد. تالاب میقان اراک در پست ترین نقطه دشت فراهان و منطقه اراک واقع شده است.تالاب میقان شامل مجموعه ای از دشت های آبرفتی، کویر و یک دریاچه فصلی است که پرندگان مهاجر و بومی در فصول مختلف سال در آنجا زندگی می کنند. کوه تخت زرد در نزدیکی تالاب قرار دارد این کوه که در 10 کیلومتری جنوب شرقی تالاب واقع شده که ارتفاع این کوه در حدود 2269 متر است همچنین در وسط کویر میقان سه جزیره وجود دارد که بزرگترین جزیره آن 500 متر است.

مشخصات و ارتفاع تالاب

این تالاب در دریاچه در منطقه فراهان سفلی قرار گرفته است به همین دلیل به دریاچه کویر میقان نیز شهرت دارد وسعت تالاب میقان  اراک در حدود 25000 هکتار است که شامل سه جزیره در وسط دریاچه و قسمت های دشتی و کویری اطراف می شود. ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد 1700 متر است از نظر دیرینه شناسی قدمت کویر میقان به دوره پالئوسن باز می گردد در این دوره از تاریخ بر اثر فشار صفحه عربستان منطقه دچار فرورفتگی شده و ارتفاعات اراک و آشتیان به موزرات آن بالا آمد که در آن زمان به دلیل حرکت تکتونیکی اطراف شکل گرفته است. خاک این منطقه از مارن و رس تشکیل شده و به همین دلیل در هوای مرطوب و بارانی نرم می شود و زمانی رطوبت هوا کم می شود قدرت تبخیر آن افزایش پیدا می کند.

ویژگی اقلیمی منطقه کویر میقان:

باتوجه به آب وهوای تالاب میقان میزان بارندگی سالانه تالاب میقان  اراک در حدود354 و میزان تبخیر 446/1  میلی متر است . توجه داشته باشید که آب و هوای گرم خشک مدیترانه ای تالاب میقان اراک باعث شده تا میزان تبخیر چهار برابر بیشتر از میزان بارندگی سالانه باشد. اختلاف دمای سالانه بالایی دارد که در برخی مواقع به 69 درجه سانتیگراد نیز می رسد.دخالت های بی رویه انسان در این منطقه طی 27 سال گذشته سبب شده که میزان دمای تالاب یک درجه افزایش پیدا کند کمترین دمای  ثبت شده تالاب 33 درجه زیر صفر بوده و بیشترین آن 44 درجه بالای صفر است. به دلیل قرارگیری شهر در نزدیکی تالاب بخار آب برخاسته از سطح تالاب سبب تلطیف هوا، افزایش بخار و مه و تاثیر مثبت بر کاهش انتقال ریزگردها می شود و از طرفی دیگر به دلیل قرار گرفتن فرودگاه در این منطقه بسیاری از پروازها در زمستان لغو می شود.

منابع تامین آب تالاب:

منابع تامین آب تالاب از رودخانه های قره کهریز و فراهان و شراب ، پساب تصفیه فاضلاب و شراب و همچنین بارش های جوی تشکیل می دهد. میزان  پساب ورودی فاضلاب به تالاب سالانه در حدود 31 میلیون متر مکعب است توجه داشته باشید که این تالاب در فصول بارش پر آب و در فصول خشک سال به شکل باتلاق و نمکزار در می آید توجه داشته باشید که نمک های موجود در تالاب باعث ضد عفونی شدن آب های وارده شده به منطقه می شود در سال های اخیر سطح سفرهای آب های زیر زمینی منطقه 13 متر افت داشته که همین عامل  خطر شور شدن آب های زیر زمینی و آسیب های محیطی راچندین برابر می کند.

گیاهان منطقه کویر میقان:

گونه های اصلی گیاهان منطقه در سه نوع هستند که عبارتند از گونه خانواده های  گون ، گندمیان و شاهی است. در این منطقه حدود 50 گونه گیاهی که با محیط شور سازگار هستند وجود دارد. در کل این منطقه ذخیره گاه مناسبی برای گیاهان هالوفیت می باشد. توجه داشته باشید که پوشش گیاهی در اطراف حاشیه ای تالاب بسیار صعیف است و تنها درقسمت هایی از شمال غرب و جزایر میانی که سفره زیرمینی آب بالاست گونه های گیاهی آتریپلکس و قره داغ وجود دارد که آن ها نیز به علت تبخیر و تعرق گیاهان سطح، ایستایی آن ها پایین می آید و گونه های آن برای دستیابی به آب برای ریشه ها به پایین می آید و همچو چتری تپه را می پوشاند. این گیاهان همراه با رشدکردن از حرکت ذرات ماسه ای جلوگیری می کند و همین سبب تشکیل نبکا در منطقه کویری می گردد که گاها ارتفاع این نبکاها به 5/1 تا 5/2 متر می سرد.

گونه های گیاهی

همانطور که گفته شد بر اثر شوری آب حاصل از پساب فاضلاب شوری خاک قسمت جنوب غربی تالاب بر اثر شسته شدن نمک سطحی کاهش پیدا کرده و پوشش گیاهی متراکی از گیاهان آویارسلام را به وجود می آورد که زیبایی خاصی به منطقه بخشیده است که همین موضوع بوم سازگان این قسمت از تالاب را دگرگون کرده است. 16 خانواده از گونه های مختلف گیاهی منطقه بصورت یک ساله و چند ساله هستند و معمولا از نظر رویش به صورت بوته ای و علفی دریچه ای و درختی در قالب 14 نوع گیاهی یافت می شوند از جمله گیاهان منطقه می توان به اسفناج باقی، سیاه شور، شور مرغ، بتنه، جگن، گوریک، شور سراجه و قره داغ اشاره کرد.

ویژگی های بوم شناختی منطقه تالاب میقان اراک :

این منطقه درسال 1387 بدلیل اینکه زیست  بوم شکننده بود به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد. با توجه به ویژگی های زیست شناختی این تالاب شاخص های لازم و کافی را برای پیوستنش به تالاب های بین المللی و همچنین منطقه حفاظت شده پرندگان و مهاجر را داراست.تالاب میقان زیست گاه پرندگان مهاجری بسیار منجمله سیبری است این تالاب کویری به تنهایی در حدود 27 درصد پرندگان کل کشو و 68 درصد پرندگان  استان مرکزی را دارا می باشد  که از آن مقدار 27 گونه آن آسیب پذیر و نایات و تحت حمایت هستند یکی از پرندگان تالاب درناهای خاکستری می باشد که سالانه در حدود 10 هزار قطعه از ان ها در تالاب میقان ساکن می شوند. این تالاب اصلی ترین مکان پرندگان مهاجر می باشد چرا که زیست گاههای دیگر از بین رفته اند پرندگان بسیاری در تالاب میقان شناسایی شده اند که در مجموع 50 هزار قطعه پرنده آبزی و کنار آبزی شامل 136 گونه می باشند که در فصول مختلف سال در تالاب کویری ساکن می شوند که می توان به پرندگان سرخمائی و انقوت شاره کرد.

زیبایی های منطقه تالاب

شنیدن صدای جیک جیک و آواز پرندگان در این منطقه حس زیبایی را به گردشگرانی که برای بازدید به این منطقه سفر می کنند را القا می کند. جمعیت پرنده درنای معمولی این منطقه  نسبت به سایر زیستگاهای این پرنده قابل توجه است از این رو میتوان اظهار کرد که تالاب میقان اراک یک زیستگاه مهم برای درنای معمولی است و براساس سرشماری که در سال 1387 انجام شد حدود 11 هزار قطعه درنای معمولی و 10 هزار قطعه خوتکا و 50 هزار قطعه فلامینگو در این منطقه وجود دارد همچنین در این تالاب یک نوع جلبک تک سلولی به نام دو نالیلا وجود دارد این جلبک به دلیل جذب بتاکاروتن در سلول های خود در آب های های شور باعث تغییر رنگ آب تالاب به نارنجی مایل به قرمز می شود توجه داشته باشید که این نوع جلبک مقاوم ترین گونه نسبت به شوری آب است. گفته می شود از اصلی ترین دلیل افزایش گونه های جانوری در تالاب میقان  اراک وجود آرتمیا در تالاب می باشد آرتمیا  در طول دوره تولید مثل خود در اثر شرایط افزایش غلظت املاح آب تغییر درجه حرارت  و همچنین تغییر میزان اکسیژن بر اثر شوک تا 40 تخم را در آب رها می سازد و در این مرحله تم ها تا مرحله گاسترولار رشد می نمایند آرتمیا غذایی برای پرندگان می باشد و این گونه جانوری 20 روز عمر می کند آرتمیا تالاب میقان از نوع بکرزا است که این نوع گونه جانوری از جلبک های تک سلولی تغذیه می کند .

جانوران و موجودات زنده

درتالاب جانوران بسیاری منجمله گرگ روباه، مار ، و پرندگانی  همچو عقاب و ........ قابل رویت است که زیبایی خاصی را به منطقه بخشیده است دیدن هزار پرنده زیبا باعث می شود که شما یک روز زیبا را پشت سر بگذارید   تالاب میقان اراک همچون کاسه ای سر بسته است که بیش از 5 هزار متر مربع از آبهای ریزشی و پایشی اراک به داخل آن میریزد.زیبایی فوق العاده این منطقه چشم هر بینده ای را به ویژه در هنگام غروب به شکوه و وجد می آورد.

قدمت کویر میقان

به عقیده بسیاری از کارشناسان کویر میقان دارای پیشینه دو هزار ساله می باشد. همانطور که گفته شد زیست گاه مهم پرندگان مهاجر در مرکز کشور است توجه داشته باشید که کویر میقان از جمله حلقه های بوم شناسی  حوضه آبریز دشت اراک است و تمامی آب های حاصل از بارش های جوی و آب های سطحی به داخل آن می ریزد . از دلایل ایجاد تالاب میقان اراک :زمین شناسان مععتقد هستن که افتادگی بزرگی زون ایران مرکزی  و زون سندج –سیرجان در راستای شمال غرب به جنوب شرق که درامتداد گسل سراسرری زاگرس است سبب ایجاد این تالاب شده است

اقتصاد و گردشگری:

میزان ذخیره ماده معدنی آن 133 میلیون تن با عیار 88/33درصد است که از این ماده معدنی در تولید  انواع شوینده خمیر دندان و پاک کننده نساجی و شیشه  استفاده می شود.  این کویر با حدود 60 درصد منابع سولفات ایران بزرگترین منبع سولفات سدیم در جهان می باشد. که در بیش از 147 متر مربع از کویر و معدن سولفا سدیم با ظرفیت 47 میلیون تن وجود دارداگر شب قصد ماندن در تالاب را دارید باید در روستاهای اطراف تالاب  شب را سپری کنید .تالاب میقان اراک دارای مجموعه ارزشمندی است که اگر در کنار یکدیگر قرار بگیرد مجموعه زبیای  از طبیعت گردی را بوجود می آورد همچنین گردشگری روستایی و تماشای پرندگان در این منطقه نیز زیبای خاصی را بوجود می آورد وجود گونه های مختلفی گیاهی و جانوری سبب می شد که چشم هر بیننده ای میخکوب این همه زیبایی شود.موقعیت: در استان مرکزی و در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک وجنوب غربی داوود آباد و مجاورت روستای راهزن و ده نمک و طرمزد قرارگرفته است.