کتاب های مناسب هر سن برای کودکان

کتاب‌های مناسب هر گروه سنی را بشناسید

گروه‌های سنی کودک و نوجوان:

یک رده‌بندی خاص، برای تفکیک میان آثار مختلف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. بر پایهٔ این رده‌بندی، کلیهٔ کتابهایی که در این سازمان برای کودکان به چاپ می‌رسند، بر اساس حجم کتاب و تعداد صفحات، میزان نقاشیها، نوع مطلب، و معیارهایی از این قبیل، به شش گروه مختلف تفکیک می‌شوند. شش گروه بدین شرح است:با دلگرم همراه باشید.

گروه الف: سالهای قبل از دبستان.
گروه ب: سالهای آغاز دبستان (کلاس‌های اول، دوم و سوم).
گروه ج: سالهای پایان دبستان (کلاس‌های چهارم، پنجم و ششم).
گروه د: دورهٔ اول متوسطه (کلاس‌های هفتم، هشتم و نهم)
گروه هـ: دورهٔ دوم متوسطه (کلاس‌های دهم، یازدهم و دوازدهم)

گفتنی است که این طبقه‌بندی اندکی دچار تغییر و اصلاح شده‌است.

گروه الف: آمادگی و سال اول دبستان
گروه ب: سالهای دوم و سوم دبستان
گروه ج: سال‌های چهارم، پنجم و ششم دبستان
گروه د: هفتم و هشتم و نهم راهنمایی
گروه هـ: دهم و یازدهم و دوازدهم دبیرستان

هر کتابی که کانون چاپ کند، رو و پشت جلدش نوشته شده که متعلق به کدام گروه سنی است. بدین ترتیب، مربیان کانون ـ هر گاه خودشان هم کتاب را نخوانده باشند ـ می‌توانند به سادگی دریابند که این کتابها هر یک برای چه مخاطبی مناسب، و قابل توصیه است. نیز، مسئولان و برنامه ریزان کانون هم می‌توانند برآوردی از کار خویش به دست دهند که هر سال، برای هر گروه سنی، چه آثاری منتشر کرده، و چه نیازهایی را تأمین کرده‌اند.

این طبقه‌بندی بعدها توسط ناشران دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفت و البته، گهگاه نیز نقد شد.گرچه گاه کلی گویانه گفته‌اند این طبقه‌بندی بر اساس اصول روان‌شناسی کودکان صورت گرفته‌است، ظاهراً تا کنون مطالعهٔ دقیقی دربارهٔ اسباب و علل توجه به این طبقه‌بندی، یا کشوری که این شیوه از آن اقتباس شده، و مبنای نظری تفکیک کتابها صورت نگرفته‌است.

از نوزادی تا 12 سالگی کتاب کودکان باید همپای آنها رشد کند. برای انتخاب کتاب، متناسب با سن کودک، روی این پله ها حرکت کنید.

کتاب خوانی بچه ها

خوراک فکری کودک باید همپای رشد جسمی او تغییر کند تا به موقع، خوراک مناسب در اختیار روان او نیز قرار گیرد بنابراین باید متناسب با سن کودک انتخاب شود تا او بتواند آنچه را در اختیارش قرار می گیرد خوب دریافت و هضم و جذب ذهنش کند. برای انتخاب کتاب، متناسب با سن کودک، روی این پله ها حرکت کنید.

تولد تا 2 سالگی

کتاب های انتخاب شده برای این رده سنی باید دارای این ویژگی ها باشد:

جذابیت

کتاب های ویژه این رده سنی باید از نظر اندازه بزرگ بوده و برای طراحی جلد و صفحه های آن از رنگ های شاد و تصویرهای بزرگ و رنگی برخوردار باشد. داستان یا توضیح کوتاه زیر هر تصویر باید ساده، جذاب و گویا باشد.

دوام

کتاب های ویژه این رده سنی باید به لحاظ ساختاری نیز بادوام باشند و از طرفی باعث آسیب به کودک نیز نشوند. به همین دلیل انواع پلاستیکی، مقوایی، پارچه ای و بعضی انواع قابل شست و شو، بهترین گزینه برای کتاب های این رده سنی هستند. اندازه آنها نیز بهتر است کوچک باشد تا کودک بتواند آنها را بردارد.

تصویرمحور

این رده سنی، دوران جذابیت رنگ هاست. بنابراین باید تصویرهای کتاب به لحاظ بصری توجه کودک را جلب کند. البته این تصاویر نباید ترسناک بوده و در ذهن ناخودآگاه کودک اثر نامناسبی بگذارد.

ریتم

اگر این تصویرها با ترانه های ساده ای همراه باشند، بسیار عالی است. سن فراگیری ریتم و موسیقی از همین سن است. بنابراین ریتمیک بودن متن تصویرها ویژگی بسیار مهمی است.

2 تا 5 سالگی

این دوره، همان دوره پیش دبستانی است. مرحله ای که کودکان برای آموزش جدی، آماده می شوند. کتاب های ویژه این رده سنی باید این ویژگی ها را داشته باشد؛

جذابیت

تصویرها بهتر است تصویرسازی باشند. علاوه بر اینکه باید رنگی، گویا و درگیر کننده ذهن کودک باشند.
تا سن دو سالگی، دوران جذابیت رنگ هاست. بنابراین باید تصویرهای کتاب به لحاظ بصری توجه کودک را جلب کند. البته این تصاویر نباید ترسناک بوده و در ذهن ناخودآگاه کودک اثر نامناسبی بگذارد.

سادگی

داستان کتاب باید ساده، جذاب و شاد باشد. از نظر حجم باید مقدار آن گم باشد به شکلی که در یک بار مطالعه کتاب داستان تمام شود. به این ترتیب پیوستگی روند داستان در ذهن کودک باقی مانده و می تواند خط داستانی را دنبال کند. این کار به مهارت نوشتن او در دوره بزرگسالی کمک خواهد کرد.

آموزش

این کتاب ها باید مفاهیم اولیه مانند حجم، اندازه، شکل، رنگ، اعداد، حیوانات، اسامی گل و گیاه، حروف الفبای زبان مادری یا زبان دوم را به کودک یاد بدهد. نقش آموزشی آن کتاب ها بسیار مهم است.

ریتم

کلمه های انتخاب شده برای روایت داستان کودکان این رده سنی باید در عین سادگی از اوا و ریتم خوبی هم برخوردار باشد. به این دلیل که کودکان در این سن، کلمه ها و تلفظ آنها را یاد می گیرند.

پرسشگری

داستان ها باید به شکلی انتخاب شوند که پرسش هایی در ذهن کودک ایجاد کرده و او را به تفکر وادارد. با دریافت پاسخ این سوال ها، کودک با دنیای اطرافش بیشتر آشنا می شود.

همذات پنداری

کودک باید بتواند با نقش اول داستان، همذات پنداری کند. این شخصیت و رفتارهای او می تواند الگوی غیرمستقیمی برای آموزش رفتارها به کودک باشد.

6 تا 11 سالگی

در این رده سنی، کودکان بزرگ ترین مهارت زندگی شان یعنی خواندن و نوشتن را می آموزند. بنابراین کتاب هایی که برای کودکان این رده سنی انتخاب می شود، باید این مهارت را به بهترین شکل تقویت کرده و باعث دلزدگی بچه ها نیز نشود. کتاب های انتخاب شده برای این رده سنی باید این ویژگی ها را داشته باشد.

سادگی

اولین نکته ای که باید برای انتخاب کتاب کودکان این رده سنی مد نظر قرار گیرد، سادگی و روانی متن است. به این ترتیب کودکان به مطالعه تشویق می شوند اما اگر متن سنگین و غیرقابل درک باشد. نتیجه عکس به دنبال خواهد داشت.

تشویق کننده

تصویرسازی، انتخاب رنگ ها، کادربندی کتاب، صفحه آرایی، طراحی جلد باید به شکلی باشد که ضمن همخوانی با سن کودک، او را به خواندن تشویق کند.

پرسشگری

از آنجایی که کودک در این مرحله نیز در حال آموزش مفاهیم دیگری است، بنابراین باید مطالعه این کتاب ها نیز پرسش هایی را متناسب با سن کودک در ذهن او برانگیزد. موضوع کتاب ها باید ذهن کودک را بیدار کرده و او را به پرسش وادارد.

کوتاه و مفید

از این سن، کودکان می توانند داستان های دنباله دار را نیز مطالعه کنند به این شرط که داستان هر بخش در ضمن پیوستگی با کل کتاب، در همان یک فصل تمام شده و ابتدا و انتهاب داستان برای کودک مشخص باشد.

شعر و ترانه

از این سن، کودکان به تدریج تفاوت بین نظم و نثر را متوجه می شوند. بنابراین بهترین زمان برای در اختیار قرار دادن کتاب های شعر و ترانه کودکان همین زمان است اما در انتخاب دقت کنید. مفهوم این ترانه ها باید ساده باشد و از آوای مناسب برخوردار باشند.

12 سالگی به بعد

این سن، مرز بین کودکی و بزرگسالی است. از این زمان به بعد، به تدریج خود بچه ها باید برای خرید کتاب اقدام کنند. بنابراین ضمن اینکه به آنها کمک می کنید که چه کتابی انتخاب کنند، کتاب هایی با این ویژگی ها را در اختیارشان قرار دهید.

انتخاب بر اساس علاقه

از این سن تقریباً علاقه فرزندتان به ژانری از کتاب مشخص شده است. بنابراین می توانید خرید کتاب های مورد علاقه او را در اولویت قرار دهید. به این ترتیب به فکر او نیز جهت دهی خواهید کرد. البته این به معنی توقف در خرید دیگر ژانرهای ادبیات نیست.

رمان به میان می آید

اگر تا به حال باید داستان های کوتاه و ساده را برای مطالعه فرزندتان انتخاب می کردید حالا می توانید او را با خواندن رمان های مناسب سنش، به دنیای جدیدی ببرید. از این سن بچه ها می توانند داستان دنباله دار را مطالعه کرده و تعدد شخصیت های کتاب آنها را اذیت نمی کند.

پای علم را به میان بیاورند

اگر تا به حال کتاب های مرجع برای مطالعه فرزندتان انتخاب نکرده اید اکنون وقت معرفی این کتاب هاست. کودکان از این سن می توانند مفاهیم علمی را بهتر درک کرده و به مطالعه کتاب های مرجع بپردازند.

تنوع را از دست ندهید

مطالعه زندگی نامه، شاهکارهای ادبیات جهان ویژه رده سنی آنها، رمان های تاریخی، اساطیری و افسانه ها باید از همین سن آغاز شود. ترانه و شعر نیز ژانر دیگری از ادبیات است که باز هم در ا ین دوره می تواند به شکل جدی تر دنبال شود.

منبع:ویکی پدیا،تبیان

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی