شیطان و ائمه اطهار

شیطان و حضرت علی(ع)
ابن بابویه(ره) در علل الشرایع به سند صحیح نقل می کند: ابلیس بر جمعی از اشقیا گذر کرد که نسبت به حضرت امیرالمؤمنین(ع) حرف ناشایست می زدند، بانگ بر ایشان زد که «تبّاً لکم» یعنی خسران دنیا و زیان آخرت نصیب شما باد! من دوازده هزار سال در بین جنّ بندگی خدا را کردم، و بعد از انقراض آن قوم از تنهایی به خداوند شکوه کردم، تا مرا به آسمان دنیا برد و مدتی در آنجا به عبادت حق تعالی مشغول بودم و در میان ملائکه به سر می بردم و در آن اثنا دیدم که نوری مشعشع بر ملائکه ظاهر شد و همه بر آن سجده کرده و در حیرت بودند، که آیا این نور از کدام ملک مقرّب و یا نبیّ مرسل است. در همین حال از جانب خداوند ندا رسید: ما هذا نور ملک مقرّب و لا نبیّ مرسل هذا نور طینه علی بن ابی طالب(ع)
یعنی این نور، نور ملک مقرب و نبی مرسل نیست بلکه این نورِ طینت علی بن ابی طالب(ع) است. پس وای بر شما که او را به زشتی نام می برید. ابن بابویه در کتاب استحسان از روات اهل سنّت از ابن عباس نقل نموده که رسول خدا(ص) با علی بن ابی طالب(ع) در برابر خانه کعبه نشسته بودند و من در خدمت ایشان بودم که شخصی به جثه و صورت فیل، از طرف رکن یمانی پیدا شد، وقتی که چشم رسول خدا به او افتاد فرمود: لعنت بر تو باد!
علی(ع) عرض کرد: یا رسول الله! این کیست؟ فرمود: آیا او را نمی شناسی او ابلیس لعین است، پس علی(ع) جست و خرطوم و پیشانی او را گرفت و او را بر زمین زد و گفت: یا رسول الله! اجازه می دهی این لعین را بکشم؟ رسول خدا فرمود: آیا نمی دانی تا به روز موعود به او مهلت داده شده، پس حضرت او را رها کرد. چون ابلیس آزاد شد عرض کرد: یا علی، بشارت دهم تو را که مرا بر تو و شیعیان تو تسلّطی نیست، به خدا قسم هرکس که با تو دشمنی کند، من در نطفه او شریکم چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: (و شارکهم فی الاموال و الاولاد) یعنی شیطان در اموال و اولاد با آنها مشارکت نمود.
رسول خدا(ص) در این مورد قول ابلیس را تصدیق نموده و فرمود: راست می گوید یا علی او را رها کن تا برود، امیرالمؤمنین دست از او برداشت.(1)
کشتی گرفتن شیطان و حضرت علی(ع)
از امام محمدباقر (ع) روایت شده که: وقتی علی(ع) ابلیس را به در خانه خود به صورت پیرمردی ایستاده دید او را گرفته بر زمین زد و بر سینه اش نشست ابلیس عرض کرد: برخیز تا تو را بشارتی دهم. آن حضرت برخاست و فرمود: آن بشارت کدام است؟ آن ملعون گفت که: چون روز قیامت شود فرزندت امام حسن(ع) به طرف راست عرش می ایستد و فرزند دیگرت امام حسین(ع) به طرف چپ و برات آزادی از آتش جهنم را به شیعیان تو می دهند پس عرض کرد که: می خواهم یکبار دیگر با تو کشتی بگیرم، پس حضرت دوباره او را بر زمین زد. باز گفت: برخیز تا تو را بشارتی دیگر دهم. حضرت برخاست و فرمود: آن بشارت کدام است؟ گفت: چون خدا آدم را آفرید و ذریّه او را مانند ذر بیرون آورد میثاق محمّد(ص) و تو را از بنی آدم گرفت، من دوستان تو را می شناسم و دشمنان تو را نیز می شناسم. پس عرض کرد: یا علی! می خواهم یک بار دیگر با تو کشتی بگیرم. حضرت این دفعه نیز او را بر زمین زد. شیطان باز عرض کرد: برخیز تا تو را بشارتی دهم. فرمود: آن بشارت چیست؟ گفت: هیچ کس تو را دشمن نمی دارد الا آنکه من او را فریب داده و او را گمراه کنم.(2)
شیطان و امام زمان(ع)
در روایت آمده که: ابلیس با وجود مقدس امام زمان (عج) نیز مقابله خواهد کرد. وقتی امام زمان (روحی له الفداء) ظهور نمایند، منادی، ندا خواهد داد که: «هذا بقیه الله فاتّبعوه» یعنی این شخص، بقیه الله است از او اطاعت کنید. در مقابل این منادی الهی، شیطان نیز بالای سر سفیانی که از دشمنان امام زمان(عج) است ندا می دهد که این شخص یعنی سفیانی بقیه الله است و مردم را به تبعیت از او دعوت می کند و از قدرت شیطانی خود به او هم می دهد.(3)
اسحاق بن عمّار گوید:
روزی محضر شریف امام جعفر صادق(ع) شرفیاب شدم و پیرامون آیه شریفه قرآن (ربِّ فانظرنی الی یوم یبعثون، قال انّک من المنظرین، الی یوم الوقت المعلوم)(4) سؤال کردم که آخرین روز مهلت حیات شیطان چه زمانی است؟
حضرت فرمود: آیا فکر می کنی تا قیامت و صحرای محشر باشد؟! خیر چنین نیست، بلکه منظور روز ظهور و قیام قائم آل محمد(ص) می باشد؛ چون امام زمان(عج) ظاهر گردد و قیام کند، وارد مسجد کوفه خواهد شد و شیطان در مقابل حضرت دو زانو می نشیند و می گوید: وای از این روز که چه روز سختی است. پس از آن امام زمان(ع) از موهای جلو سر او می گیرد و گردنش را می زند و او را به قتل می رساند. بنابراین، مهلت شیطان تا آن روزی خواهد بود که به دست پر توان حضرت صاحب الزمان(عج) به هلاکت ابدی خواهد رسید.(5)
دعای امام سجاد(ع) در رهایی از شرّ شیطان
اللّهم انّا نعوذ بک من نزغات الشّیطان الرّجیم و مکائده و من الثقه بامانیِّه و مواعیده و غروره و مصائده و ان یطمع نفسه فی اضلالنا عن طاعتک و امتهاننا بمعصیتک او ان یحسن عندنا ما حسّن لنا و ان یثقل علینا ما کرّه الینا اللّهمّ اخساه عنّا بعبادتک و اکبته بدؤبنا فی محبّتک و اجعل بیننا و بینه ستراً لا یهتکه و ردماً مصمتاً لا یفتقه اللّهمّ صلّ علی محمّدٍ و اله و اشغله عنّا ببعض اعدائک و اعصمنا منه بحسن رعایتک و اکفنا ختره و ولّنا ظهره و اقطع عنّا اثره اللّهمّ صلّ علی محمّد و اله و امتعنا من الهدی بمثل ضلالته و زوّدنا من التّقوی ضدّ غوایته و اسلک بنا من التّقی خلاف سبیله من الرّدی اللّهمّ لا تجعل له فی قلوبنا مدخلاً و لا توطننّ له فیما لدینا منزلاً اللّهمّ و ما سوّل لنا من باطلٍ فعربفناه و اذا عرّفتناه فقناه و بصرنا ما نکائده به و الهمنا ما نعدّه له و ایقظنا عن سنه الغفله بالرّکون الیه و احسن بتوفیقک عوننا علیه اللّهمّ و اشرب قلوبنا انکار عمله و الطف لنا فی نقض حیله اللّهمّ صلّ علی محمّد و اله و حوّل سلطانه عنّا و اقطع رجاءه منّا و ادراه عن الولوع بنا اللّهمّ صلّ علی محمّد و اله و اجعل اباءنا و امّهاتنا و اولادنا و اهالینا و ذوی ارحامنا و قراباتنا و جیراننا من المؤمنین و المؤمنات منه فی حرزٍ حارز و حصن حافظ و کهف مانع و البسهم منه جنناً و اقیه و اعطهم علیه اسلحه ماضیه اللّهمّ و اعم بذلک من شهد لک بالرّبوبیه و اخلص لک بالوحدانیّه و عاداه لک بحقیقه العبودیّه و استظهر بک علیه فی معرفه العلوم الرّبانیّه اللّهمّ احلل ما عقد و افتق ما رتق و افسخ ما دبّر و ثبِّطه اذا عزم و انقض ما ابرم اللّهمّ و اهزم جنده و ابطل کیده و اهدم کهفه و ارغم انفه اللّهمّ اجعلنا فی نظم اعدائه و اعزلنا عن عداد اولیائه لا نطیع له اذا استهوانا و لا نستجیب له اذا دعانا نامر بمناواته من اطاع امرنا و نعظ عن متابعته من اتَّبع زجرنا اللّهمّ صل علی محمّد خاتم النّبیین و سیّد المرسلین و علی اهل بیته الطّیبین الطّاهرین و اعذنا و اهالینا و اخواننا و جمیع المؤمنین و المؤمنات ممّا استعذنا منه و اجرنا ممّا استجرنا بک من خوفه و اسمع لنا ما دعونا به و اعطنا ما اغفلناه و احفظ لنا ما نسیناه و صیّرنا بذلک فی درجات الصّالحین و مراتب المؤمنین آمین ربَّ العالمین»(6)
«ای آفریدگار بزرگ! از شیطان رجیم که ما را به سوی لغزش و سقوط و وسوسه دعوت می کند و به هوای گمراهی ما حیله ها به کار می برد و نیرنگ می زند، به درگاه تو پناه می آوریم.
پروردگارا! اهریمن ناپاک در گوش ما سخنهای فریبنده گوید و در چشم ما چشم اندازهای فریبنده به جلوه درآورد.
اسرار بسیار ورزد که ما به وعده ها و نویدهایش اعتماد کنیم و به آنچه گوید و نماید ایمان آوریم.
پروردگارا! این دیو نابکار دام های جور واجور و رنگارنگ در راه ما بگذارد. این دیو نابکار فکرهای ابلهانه، غرور و خودبینی را در مغز ما فرو بَرد تا خودبین و مغرورمان بدارد.
این دیو نابکار به خویشتن وعده می دهد که دمار از روزگار ما برآورد.
خواه و ناخواه جان ما را از صراط مستقیم، از راهی که به رحمت بی انتهای تو منتهی شود بازگرداند و به دنبال خویش به بیغوله ها و بیراهه ها سقوطمان دهد.
اغرا کند و اغوا کند و عشق طاعت و شرف عبادت تو را از چشم و دل ما بردارد و در عوض، لذت گناه را در کاممان صد چندان نماید. و بدین ترتیب معصیت را شیرین و ساده و سبک جلوه دهد و عبادت را تلخ و ناگوار و منفور بنمایاند و بالأخره از جوار برکت و مرحمت تو دورمان سازد.
پروردگارا! این دیو نابکار را همچون سگی که در برابر سنگ و عصا رانده شود از محراب عبادتمان بران، و خورشید عشق خویش را در دلمان آنچنان بدرخشان که چشم ناپاک بین شیطان کور شود و از کنارمان دور گردد.
پروردگارا! میان ما و این عنصر خبیث پرده ای فرو آویز که هرگز پاره نشود و گوهر ایمان و عبادت ما را در پناه حصاری استوار جای ده که هرگز فرو نریزد.
پروردگارا! به روح مقدس محمد و آل محمد رحمت فرست وآنچنان کن که شیطان مطرود و دور از ما گردد و همواره با دشمنان تو همدم و همنشین باشد و هیچگاه از ما یاد نیاورد. و آنچنان کن که در پرده های عصمت آسمانی از اضلال و اغوای وی ایمن بیارامیم و در قلعه عصمت و عفت از انحطاط و انحراف به دور مانیم و مقدّر فرمای که شیطان همیشه پشت به ما و روی با دشمنان ما بدارد و افسون های خانمان براندازش در دل و جان ما باطل و بیهوده ماند.
پروردگارا! به روان نازنین محمد و آل محمد رحمت فرست و از پرتو مشعل هدایت ظلمات ضلالت را درهم بشکن و آنچنان که گمراهان از گناهان خویش لذت می برند کام ما را نیز از لذت صلاح و پارسایی سرشار ساز و بازار توشه تقوای ما را از وعده های شیطان بی نیاز دار و راه ما را که به جانب سداد و ثواب کشیده شده از راه او که منتهی به کفر و الحاد گردد برکنار دار.
پروردگارا! شیطان را در دل ما جای مبخش و در خانه ما را به روی سپاه وی مگشای.
پروردگارا! پرده از فضایح و قبایح ابلیس برانداز، چنانچه به هدف منحوس و ملعون وی پی ببریم و از وسوسه ها و دغدغه هایش بگریزیم.
به چشم و گوش ما فروغ آسمانی بخش که درست ببینیم و درست بشنویم.
دشمن خویش را بشناسیم و از مکائد و حیله هایش برحذر بمانیم. به قلب ما الهام فرمای که راه بدو ندهد و از خواب غفلت بیدارمان دار تا کار ما به شقاوت و مذلت نیفتد. به ما کمک کن تا با وی بجنگیم.
پروردگارا! تو می توانی که ما را در قلعه متین و حرز مبین خود جای بخشی و به جان ما جوشنی بپوشان که تیرهای جانگداز شیطان را باز گرداند و به دست ما حربه ای دهی که دمار از لشکر شیطان برآورد.
پروردگارا! مرا و کسان مرا در آن جوشن نجات بخش از طعنه های شیطان ایمن دار و با آن حربه های آسمانی چیرگی ما را بر لشکر شیطان مسلّم فرمای.
پروردگارا! همان کسانی را از گذشتگان و آیندگان که به یگانگی تو ایمان دارند و با اخلاص و صمیمیت به طاعت و عبادت تو برمی خیزند و در دوستی تو شیطان را دشمن می دارند، از شرّ شیطان به دور دار.
پروردگارا! این قوم بندگان تو باشند که جز در پناه تو نتوانند از وسوسه های نفس ایمن بمانند و جز دست تو یاری دیگری ندارند که شیاطین را از ساحت عصمت و ایمان خویش برانند.
پس چنان کن که دست توانای تو از کمان غیب به حمایتشان پیش آید و با فروغ معارف آسمانی ظلمات جهل و غفلت در محیط حیاتشان از هم بشکافد.
بار پروردگارا! آن گره ها را که با انگشت شیطان فرو بسته شد بگشای و دوخته هایش را از هم بشکاف و تدبیرش را فرو بگسل و اساس عزمش را به هم بریز و حصار فسادش را فرو بشکن.
پروردگارا! جمعش را پریشان ساز و نقشه هایش را بر آب انداز و پناهگاهش را ویران کن و بینی اش را به خاک مذلت فرو مال.
پروردگارا! ما را در صف دشمنان شیطان بنشان و روا مدار خدایا که نام ما در جریده دوستان نگون بختش نگاشته شود. چنان که در برابر وسوسه ها و فریب های وی استوار بمانیم و هرگز به دلبری ها و فریبندگی های وی دل نسپاریم و هرگز دعوتش را لبیک اجابت نگوییم.
به زبان ما توان بخش تا بر ضد شیطان سخن گوییم و دیگران را از وساوس وی برحذر داریم و بکوشیم که همگان به جنگ او برخیزند و پشت به پشت هم داده بر وی بستیزند.
پروردگارا! بر محمد خاتم پیامبران و سرور رسولان و بر اهل بیت طیب و طاهرش سلام و صلوات و درود فرست و ما را و اهل و عیال و فرزندان و برادران ما را و جمیع مؤمنین را از آنچه پرهیز جسته ایم در جوار عظمت و قدرت خویش پناه ده و از آن مهالک و مشکلاتی که می ترسیم ایمن دار.
پروردگارا! دعای ما را بشنو و حاجت ما را برآور و آن سخن هایی که از قلب ما به زبان ما نیامده نگفته بدان. و آن درخواست هایی که فراموش کردیم ناخواسته به اجابت مقرون دار و کرامت فرما و ما را با بندگان صالح و پرهیزگارت در ملکوت مقدس خود همسایه گردان و در ردیف پرهیزگاران و پارسایان قرار ده؛ آمین یا رب العالمین»
شکایت امام سجاد(ع) به خداوند از دشمنی های شیطان
امام سجاد(ع) در مناجات دوم از مناجات خمس عشره یعنی مناجات شاکین از دست دشمن های شیطان به خداوند شکایت می کند و می فرماید:
«الهی اشکو الیک عدوّاً یضلّنی و شیطاناً یغوینی قد ملأ بالوسواس صدری و احاطت هواجسه بقلبی یعاضدلی الهوی و یزین لی حبّ الدّنیا و یحول بینی و بین الطّاعه و الزّلفی الهی الیک اشکو قلباً قاسیاً مع الوسواس متقلّباً و بالرِّین و بالطّبع متلبّساً و عیناً عن البکاء من خوفک جامدهً و الی ما یسرّنا طامحهً»
پروردگارا! شکایت می کنم به تو از دشمنی که گمراهم می کند. و شکایت می کنم به تو از شیطانی که مرا به بیراهه می کشاند. سینه ام را از وسوسه و تشویش پر کرده است. هوسهایش به دلم احاطه کرده و گرداگرد قلبم را گرفته است. او از خواهش ها و هواهای نفسانی ام حمایت و پشتیبانی می کند. و دوستی دنیا را برایم زینت و آرایش می دهد. و بین من و بین عبادت و اطاعت و فرمانبرداری و نزدیکی به تو حایل و مانع می شود.
همچنین خدایا! شکایت می کنم به تو از قلب و دل سیاه و دود گرفته ام که با وسوسه ها و تیرگی ها متغیّر و دگرگون گردیده و از چشمی که در خوف تو خشک و جامد است اما در آنچه که خودش خوشش آید بسیار اشک ریز و خروشان است.

پی‌نوشت‌ها:
 

1-حدیقه الشیعه، ص 435؛ دانستنی هایی درباره جن، ص 95.
2-ریاض الحکایات، ص 15.
3-سفینه البحار، باب بلس.
4-سوره حجر، آیه 36- 38.
5-تفسیر عیاشی، ج2، ص 242، ح14؛ بحارالانوار ج63، ص 254، ح116؛ چهل داستان از امام زمان(ع)، ص80.
6- صحیفه سجادیه، دعای 17.
 

منبع:قنبری، حیدر؛ (1389) داستان های شگفت انگیزی از شیطان، قم، انتشارات تهذیب، چاپ ششم.