گفت‌و‌گو با علیرضا خمسه‌ای که پیر نمی‌شود

هفته نامه همشهری جوان - سعیده نیک اختر: در زنجان در یک خانواده پرجمعیت، متولد و بعدا به خاطر شغل پدر که کارمند اداره برق بود، راهی تهران شد. 39 سال پیش در دانشگاه شهید بهشتی، سراغ روان شناسی رفت. انرژی ای در خودش سراغ داشت که او را به سمت بازیگری در آن طرف مرز کشاند. خمسه، دو سال سخت را در آتلیه های بازیگری فرانسه به فراگیری پانتومیم گذراند. انقلاب که شد، درسش را نیمه کاره رها کرد و به کشورش برگشت.

 

سال 60 در «مرگ یزدگرد» بیضایی جلوی دوربین رفت. همان اتفاق برایش کافی بود تا از سال 61 تا الان جلوی دوربین باشد. در دهه 60 بیشترین وقتش را در تلویزیون گذراند. بعد از مسابقه «هفت خوان» و «حواستو جمع کن» و چند تله تئاتر تلویزیونی، این مسابقه هوشیار و بیدار بود که هر جمعه ما را پای تلویزیون می نشاند. خمسه در کنار زنده یاد محسن یوسف بیک لحظات خوشی را برای ما رقم زد. سال 67 در «روز باشکوه» عیاری بازی کرد که مورد استقبال قرار گرفت و فروش خوبی داشت. بعد از آن تقریبا همه نقش هایی که به او محول می شد، کمدی و طنز بود.

 

 

سال 72 «من زمین را دوست دارم» هم در ادامه همین ژانر اتفاق افتاد و با موفقیت در گیشه رو به رو شد. جالب است که بهترین بازی و تنها سیمرغش برای فیلم اجتماعی تلخی مثل «بیست» در جشنواره فجر بیست و هفتم بود. شاید عجیب باشد که خمسه از هنرمندان پرانرژی و فعالی است که طی این 36 سال تقریبا هر سال یک برنامه تلویزیونی و یک فعالیت سینمایی داشته. گفت و گوی زیر برای این کوتاه است که به صورت مجازی و تلگرامی انجام شد، چون خمسه، این روزها خارج است. با این حال، سر فرصت به سوالاتمان جواب داد و وعده داد بعد از پخش پایتخت پنج در نوروز 97، گفت و گویی مفصل با اما انجام دهد.

نسبت به تولد چه حسی دارید؟ مثل زمان تولد فرزندانتان.

هیچ حسی زیباتر از حس تولد نیست؛ چه تولد خودت که نویدبخش زندگی است و کشف هستی و درک لذت ها و رنج های آن و چه تولد فرزندان خود که استمرار جهان هستی است با این امید که از مجموعه رنج های آدمی کاسته شود.

برای سالروز تولد همسرتان چه می کنید؟

به غیر از خودکشی هر کار دیگری انجام می دهم.

در طول زندگی پرفراز و نشیب شما، موقعیتی پیش آمده که فکر کنید دوباره متولد شده اید؟

من همواره در معرض تولد تازه هستم. هر روز که سر از بالین بر می دارم، احساس نوزایی میکنم. هر صبح به خورشید سلامی دوباره می کنم و آرزو می کنم امروز روزی رها از ظلم و تیرگی و سرشار از شادی و صلح و امنیت باشد. نه تنها برای خودم که برای مجموعه هستی.

 
اگر دوباره متولد می شدید، باز هم بازیگر می شدید؟

من هر بار که به دنیا آمده ام، بازیگری را برگزیده ام. نه برای این که از بازیگری ناگزیر بوده ام بلکه برای ظرفیت گسترده این شغل جهت زیستن متنوع.

 

 

 فیلم بیست

فرق بازی بازیگران با بقیه مردم در این است که ما بازی می کنیم تا حقیقتی را آشکار کنیم ولی دیگران بازی کنند تا حقیقتی را پنهان کنند. چنانچه بازیگری برعکس این قضیه عمل کند، بازیگر نیست دیگری است.

جوان ها دوست دارند بدانند راز موفقیت و شادابی و جوانی علیرضا خمسه چیست؟

هیچ رازی در بین نیست جز این که به قول سهراب سپهری:
زندگی راز بزرگی است که در ما جاریست
زندگی درک همین اکنون است
زندگی شوق رسیدن به همان فرداییست که نخواهد آمد

یک توصیه عملی به جوان ترها بکنید که به آرزوهایشان برسند.

آرزو می کنم جوان ها به رویاهایشان جدی تر نگاه کنند و اجازه ندهند چیزی بین آن ها و آرزوهایشان فاصله بیندازد. یکی از محاسن بازیگری رویا دیدن با چشمان باز است. به این معنا که همه آنچه را که در آینده طلب می کنید، به چشم جان ببینید.

در کار طنز تازگی بسیار مهم است. فکر می کنید رمز تازگی و استمرار کار شما در طنز  چیست؟ چه می شود که هنوز خمسه یکی از بهترین چهره های طنز ماست؟

همزیستی با مردم سرزمین خود و شریک غم و شادی آنان بودن و به عبارت دیگر، معاصر بودن با مخاطب، کلید حضور در عرصه طنز است.

شما جزء بازیگرانی هستید که مدام بین طنز و جدی در تردد هستید و سیمرغ را برای نقشی تلخ و جدی گرفتید. چه شد که در یک نقش گیر نکردید و همه چیز را تجربه می کنید؟

طنز و جد یا به عبارت دیگر کمدی و تراژدی دو روی یک سکه هستند. بازیگران باتجربه معمولا در هر دو عرصه حضور تاثیرگذار دارند. این توفیق به من هم چهره نشان داد که امکان تجربه در این دو زمینه را پیدا کنم.

نگاهی به نقاط طلایی بازیگری خمسه

 

 

 

بازیگر محبوب و دوست داشتنی سینما و تلویزیون کشورمان؛ سال های فراوانی برای ما خاطره ساخته است. ما را پای تلویزیون میخکوب کرده است و مجبورمان کرده برای دیدنش به سینما برویم. این نگاهی به مسیر زندگی هنری اوست.

 

 

 

 

بیضایی دو سال قبل نمایشنامه مرگ یزدگرد را نوشته و آن را روی صحنه برده بود. از آن جا که مهدی هاشمی معلم بازیگری خمسه بود، او را به بیضایی پیشنهاد داد. با این که در متن نمایشنامه سربازی وجود نداشت، بیضایی به خاطر حضور خمسه، آن نقش را به فیلمش اضافه کرد.

هوشیار و بیدار؛ 1365

 

 

 

خمسه با دهانی کش آمده و روحیه ای خونسرد و بی خیال، بیدار ماجرا بود و محسن یوسف بیک، عصبی و پراسترس، نقش هوشیار مسابقه را بازی می کرد؛ مسابقه ای که ظهرهای جمعه از سال 65 تا 67 ما بچه های دهه 60 را سرگرم می کرد. خمسه در خاطراتش می گوید تا سال ها در کوچه و خیابان، من و آقای یوسف بیک را، هوشیار و بیدار صدا می زدند.

روز باشکوه؛ 1367

 

 

 

عیاری بعد از ساخت چهار فیلم اجتماعی تلخ با تم رئالیستی، تصمیم گرفت به سراغ سینمای کمدی برود. روز باشکوه داستان گل آقا، قهرمان ملی دوچرخه سواری در آسیاست که در دوره قبل از انقلاب می گذرد. گل آقا بعد از کسب مدال به موطنش برگشته و با استقبال اهالی رو به رو می شود. همان زمان قرار است یکی از اعضای خانواده سلطنتی وارد شهر شود. فرماندار می خواهد برای استقبال از درباری ها، از محبوبیت گل آقا استفاده کند که گل آقا نمی پذیرد.

آپارتمان شماره 13؛ 1369

 

 

 

خمسه برای این فیلم برنده جایزه بهترین بازیگر فیلم مرد از جشنواره پیونگ یانگ شد. ماشاءالله ایرانمنش از کرمان راهی پایتخت می شود تا ارث پدری اش، آپارتمان شماره 12 را بفروشد و کارگاه تراشکاری کارفرمای خود را در زادگاهش خریداری و با دختر محبوبش ازدواج کند اما آپارتمان به دلیل وجود ساکنان مجتمع که آدم های بدقلقی هستند، فروش نمی رود.

ماموریت  آقای شادی؛ 1371

 

 

 

این فیلم باعث ازدواج خمسه و همسرش شد. خمسه چهل ساله بود که در این فیلم بازی کرد. همسرش که همسایه شان بود، برای نشان دادن کسی که دوستش داشت، خانواده اش را مجبور کرده بود، 15 بار این فیلم را پشت سر هم ببینند! طوری که هر بار بعد از تمام شدن فیلم، دوباره بلیت می خریدند و فیلم را از نو می دیدند.

من زمین را دوست دارم؛ 1372

 

 

 

ابوالحسن داوودی در پنجمین فیلمش سراغ ژانر فانتزی و کمدی رفت. پیمان قاسم خانی فیلمنامه را نوشت و پای موجودات فضایی را به زمین باز کرد. بهزاد خداویسی در نقش خسرو، راننده تاکسی است که خپیت این موجود فضایی را می بیند و همراه با او درگیر مسائل متعددی می شود.

بشین، پاشو، بخند؛ 1376

 

 

 

مجموعه ای ورزشی و آموزشی برای بچه ها بود که برای اولین بار به این شکل اجرا می شد. تمام کارهای این مجموعه از نویسندگی تا کارگردانی و اجرا توسط خود خمسه انجام شد. این شکل از برنامه که شکل درستی از هیجان و تخلیه انرژی برای بچه ها بود، بعدها کمتر در تلویزیون دیده شد؛ برنامه ای که هم جوان ها با آن همراه شدند و هم بچه ها.

یک مشت پر عقاب؛ 1384

 

 

 

این سریال، اولین همکاری خمسه با اصغر هاشمی بود و جدا از این، خمسه نقشی کاملا جدی داشت که خیلی هم مورد توجه بیننده ها قرار گرفت. خمسه نقش یک سرکار استوار آذری زبان در یک پادگان قبل از انقلاب به نام شه پرست را بازی می کرد که طبق صلاحدید ضرغامی، مدیر وقت سازمان صدا و سیما، مجبور شدند بخش های زیادی را سانسور و بخش هایی را هم دوبله کنند. سر همین سریال بود که احمد آقالو بازیگر صاحبنام فوت کرد و ادامه نقشش را پرویز پورحسینی بازی کرد.

مرد هزار چهره؛ 1386

 

 

 

بیننده های تلویزیون خیلی این کار را دوست داشتند. اول به خاطر مهران مدیری که خیلی طرفدار دارد و تنها همکاری خمسه با مدیری بود که با استقبال جدی تماشاگران رو به رو شد. خیلی ها فکر کردند این همکاری باید جنبه طنز داشته باشد که این طور نبود. دوم این که خمسه این نقش را به خاطر جدید بودنش دوست داشت و تا مدت ها خبرنگارها نقش پدرخوانده را در این سریال، نقش عجیب و ماندگار خمسه می دانستند.

مهمانان ویژه؛ 1390

 

 

 

تنها همکاری خمسه با جواد رضویان بود و نتیجه خوبی هم داشت. راننده مینی بوسی از آغشت ایده بسیار جالبی بود که به خمسه می آمد. فقط بدشانسی این بود که این کار برخورد کرد به اوایل بحران مالی صدا و سیما و پول به موقع نرسید و این کار برای نوروز آماده نشد. با این که سکانس ها در اردیبهشت سال بعد گرفته شد ولی یکدستی کار از بین نرفت و کار خیلی خوب جمع و جور شد و شیرینی اش از بین نرفت. این کار جزء کارهای موفق شبکه تهران محسوب می شود که چند بار بازپخش شد.

سلام بر فرشتگان؛ 1390

 

 

 

داستان این فیلم درباره دختربچه ای به نام شادی است که برای زنده نگه داشتن مادربزرگ بیمار خود دست به کارهای عجیبی می زند. این فیلم که خمسه در آن نقش جالبی داشت، برنده جوایز متعددی مثل بهترین فیلم در جشنواره کودک و نوجوان شد. خمسه در این فیلم نوازنده ترک زبانی است که به گویش محلی به آن سازاندا جزء گروه عاشیقلار می گویند. یکی از ویژگی های مشخص بازی خمسه گویش به زبان های محلی در بهترین نوع خود است که در این نقش هم زبان ترکی که ریشه وراثتی هم دارد، به نقشش بسیار آمده است.

پایتخت 1 تا 5؛ 1390- 1396

 

 

 

بابا پنجعلی، تا الان آخرین نقش ماندگار خمسه در ذهن مخاطب عام بوده است. به دلیل این که شخصیت متفاوتی از خمسه را دیده بودند. در قسمت اول بسیاری شگفت زده شده بودند که باور کنند یا نکنند که خمسه شخصیت پیرمرد مازنی هشتاد ساله را بازی کرده و آلزایمر دارد. به خاطر این که با خود خمسه خیلی تفاوت دارد. بابا پنجعلی خیلی کم صحبت می کند و شخصیت چندان گویایی نیست. با این حال تبدیل شد به شخصیتی دوست داشتنی موثر و شیرینی. خیلی از مردم این روزها خمسه را با اسم بابا پنجعلی صدا می زنند.