صافی کف پا یا پس پلانوس را چگونه درمان کنیم؟

مقدمه ای در مورد صافی کف پا

اگر زمانی که فرد ایستاده است، پا دارای قوس طبیعی نباشد، آن فرد دارای صافی کف پا می باشد.

عارضه‌ای است که در آن بیماران فاقد قوس های استاندارد درکف پا هستند. به طور کلی، وقتی شما دارای پای صاف خواهید بود که قوس داخل پا صاف باشد و کف پا کاملا با سطح زمین در تماس باشد.

اگر قوس کف پا تنها در هنگام ایستادن از بین برود و هنگام برداشتن پا از زمین دوباره برگردد،از نوع صافی کف پای قابل انعطاف خواهد بود. اگر این قوس نه در هنگام تماس کف پا با زمین وجود داشته باشد و نه در هنگام برداشتن آن از زمین، از نوع صافی کف پای سخت خواهد بود.‌

صافی کف پا چیست ؟

هنگامی که یک کودک مبتلا به صافی کف پا می‌ایستد، قوس کف پایش ناپدید می‌شود. اما در هنگام نشستن یا زمانی که کودک روی نوک پنجه‌هایش می‌ایستد، قوس کف پا دوباره ظاهر می‌شود.

معمولاً والدین یا سایر اعضا خانواده نگران این هستند که مبادا پایین بودن غیرطبیعی ارتفاع قوس کف پای کودک یا عدم وجود آن منجر به ایجاد بدشکلی یا معلولیت‌های دائمی در او شود، که البته در اغلب موارد این نگرانی‌ها بی‌مورد است.

اکثر کودکان با قوس بسیار کمی در کف پاهایشان به دنیا می‌آیند. همزمان که آن‌ها رشد کرده و شروع به راه رفتن می‌کنند، بافت‌های نرم موجود در کف پایشان هم سفت می‌شوند، که این باعث می‌شود قوس کف پا به تدریج شکل بگیرد.

اغلب کودکان مبتلا به صافی کف پا تا 5 سالگی یا سنین بالاتر صاحب قوس کف پا نمی‌شوند.

تداوم صافی کف پا تا دوران بلوغ می‌تواند منجر به بروز درد کف پا شود. اگر صافی کف پای کودک باعث ایجاد درد شد باید در این مورد با پزشک مشورت کنید.

مشکلات مختلفی وجود دارد که می‌توانند باعث شوند یک فرد بالغ دچار صافی کف پای اکتسابی (AAFD) شود؛ این وضعیت علاوه بر از بین بردن قوس کف پا، باعث می‌شود که پنجه پا رو به بیرون بچرخد. لازم به ذکر است که صافی کف پا به التهاب آرنگ کف پا (پلانتار فاسیا)، خار پاشنه، متاتارسالژیا (درد جلو پا)، درد جلوی ساق پا و دیگر صدمه‌های ناشی از پیچ خوردن پا می‌انجامد که در نهایت باعث درد بیشتر پا و حتی ستون فقرات می‌شود.

صافی کف پا، به هر دلیلی که به وجود آمده باشد، در اکثر موارد با استفاده از ارتزها و بریس‌ها قابل درمان است.

تاندون ها، مفاصل پا را به هم متصل می کنند. حال اگر تاندون ها سست گردند، موجب صافی کف پا می گردد.

البته صافی کف پا در نوزادان و کودکی که تازه به راه افتاده، طبیعی است. هنگامی که بچه بزرگ تر می شود (2 تا 3 ساله)، تاندون ها سفت تر می شوند و به شکل قوس در می آیند.

در دوران نوجوانی، بیشتر افراد دارای قوس طبیعی در کف پا می باشند. اما برخی هم دچار صافی کف پا می گردند.

صدمات بدنی، بیماری ها و افزایش سن ممکن است به تاندون ها صدمه وارد کرده و موجب صافی کف پا گردد. این نوع پای صاف، ممکن است فقط در یک پا ایجاد شود.

ندرتا، صافی کف پا در کودکان درد دارد. در این حالت، دو یا تعداد بیشتری از استخوان های پا رشد کرده و به هم متصل می شوند. این وضعیت را " پیوستگی قوزک پا" می نامند.

گاهی، صافی کف پا به علت مشکلات موجود در زانو و قوزک به وجود می آید. این مشکلات بر قوزک پا فشار وارد می کنند و قوزک را به سمت داخل برمی گردانند و موجب عدم تراز پاها می شوند.

علائم و نشانه های صافی کف پا

علائم این عارضه گوناگون‌اند و معمولاً به شدت آن بستگی دارند. برخی از توزیع نامساوی وزن بدن رنج می‌برند و پاشنه کفش‌شان، اغلب یک لنگه‌ی آن، سریع‌تر از حالت عادی پاره می‌شود. رایج‌ترین علائم صافی کف پا عبارت‌اند از:

• درد مچ پا (قسمت داخلی)، که گاهی با تورم نیز همراه است.
• درد پا به طور کلیدرد کف پا در قسمت قوسی شکل
• درد عضله ساق پازانو درد
• درد مفصل ران
• درد پشت و کمر
• درد قسمت پایین پاافراد دارای کف پای صاف از خشکی یک یا هر دو پا رنج می‌برند.
• کف یک یا هر دو پا ممکن است هنگام قرار گرفتن روی زمین کاملاً صاف شود یا قوس اندکی داشته باشد.
• کفش‌ها به شیوه متفاوتی ساییده می‌شوند.

دلایل صافی کف پا در کودکان

اکثر کودکان بین 1 تا 5 سال دچار صافی کف پا هستند،که البته این بخشی از فرایند رشد طبیعی پاهای آن‌ها است، و بیش از 95% از این کودکان در حین رشد صاحب قوس کف پایی طبیعی می‌شوند. اما 5% دیگر همچنان به صافی کف پا مبتلا خواهند بود. در اکثر موارد علت صافی کف پا، سست بودن اتصالات مفصلی میان استخوان‌های مچ پا است. در این وضعیت رباط‌هایی که استخوان‌ها را در کنار هم نگه می‌دارند شل بوده و هنگامی که کودک وزنش روی پایش قرار می‌دهد کشیده می‌شوند.

دلایل صافی کف پا در بزرگسالان

بسیاری از عارضه‌ها و بیماری‌ها می‌توانند باعث بروز صافی کف پای دردناک در بزرگسالان شوند.

اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی (PTTD)

تاندون تیبیال خلفی یکی از مهمترین تاندون‌های پا است. این تاندون از عضله‌ای در پشت ساق پا شروع می‌شود، از سمت داخل ساق پا به پایین ادامه می‌یابد و استخوان‌ها را به داخل مچ پا متصل می‌کند.

وظیفه اصلی این تاندون بالا نگه داشتن قوس کف پا و حمایت از مچ پا در هنگام راه رفتن است. اگر این تاندون ملتهب یا پاره شود، قوس کف پا به آرامی از میان می‌رود.

احتمال بروز مشکلات تاندون تیبیال خلفی در افراد بالاتر از 40 سال بیشتر از افراد دیگر است. سایر عوامل خطرزا برای این تاندون نیز عبارتند از چاقی مفرط، دیابت و فشار خون بالا. ابتلا به صافی کف پا از دوره کودکی احتمال پارگی تاندون تیبیال خلفی را افزایش می‌دهد.

به علاوه، افرادی که ورزش‌های پرفشار و پربرخوردی مانند بسکتبال، تنیس یا فوتبال را انجام می‌دهد، ممکن است به خاطر استفاده مکرر از این تاندون با پارگی آن مواجه شوند.

آرتریت

آرتریت‌های التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، می‌توانند باعث بروز صافی کف پای دردناک شوند. این نوع از آرتریت علاوه بر غضروف موجود در مفاصل به رباط‌هایی که از مچ پا حمایت می‌کنند نیز حمله می‌کند. آرتریت التهابی نه تنها باعث درد می‌شود، بلکه باعث تغییر شکل مچ پا و صاف شدن کف پا نیز می‌شود.

آرتریت می‌تواند ناحیه پشت یا وسط مچ پا را درگیر کند، که هر دو حالت باعث افتادگی قوس کف پا می‌شود.

آسیب

وارد شدن آسیب به رباط‌های مچ پا می‌تواند باعث از بین رفتن هماهنگی و تناسب بین آن‌ها شود. رباط‌ها از استخوان‌ها حمایت کرده و مانع حرکت کنترل نشده آن‌ها می‌شوند. اگر رباط‌ها پاره شوند، کف پا صاف و دردناک می‌شود.

علاوه بر آسیب دیدن رباط‌ها، شکستگی‌ها و در رفتگی استخوان‌ها نیز می‌توانند منجر به صافی میدفوت شوند (میدفوت قسمتی از پا است که بین پاشنه و مچ پا از یک طرف و استخوان‌های کف پا (متاتارس‌ها) از طرف دیگر قرار گرفته است).

کلاپس دیابتی (پای شارکو)

گاهی اوقات در مبتلایان به دیابت یا افراد مبتلا به برخی مشکلات عصبیِ محدود کننده احساس درد در مچ پا، استخوان‌ها و مفاصل تشکیل دهنده قوس کف پا متلاشی یا دچار کلاپس می‌شوند.

عموماً این نوع از کلاپس قوس کف پا نسبت به عوارض مشاهده شده در بیمارانی که درد موجود در مچ پاهای خود را به طور طبیعی احساس می‌کنند شدیدتر است، زیرا در اینجا بیماران در هنگام تخریب قوس کف پای خود دردی احساس نمی‌کنند.

در این وضعیت، علاوه بر آنکه رباط‌ها نمی‌توانند استخوان‌ها را در جای خود نگه دارند، گاهی اوقات خود استخوان هم، بدون اینکه بیمار دردی احساس کند، می‌شکنند و متلاشی می‌شوند. این شرایط باعث ایجاد بدشکلی شدیدی در مچ پا می‌شود که اصلاح آن با عمل جراحی کار بسیار دشواری خواهد بود. استفاده از بریس یا کفش‌های مخصوص بهترین روش برای مقابله با این مشکل است.

عوارض صافی کف پا

صافی کف پا می‌تواند منجر به بروز عوارضی نظیر بروز التهاب در رباط‌های کف پا، التهاب زردپی آشیل و زردپی ماهیچه پشتی استخوان درشت نی، شکستگی‌های فشاری در اندام تحتانی وایجاد بافت‌های مرده پوستی نابجا شود. از آنجایی که صافی کف پا برروی نحوه قرار گیری سایر استخوان‌های بدن نیز اثر می‌گذارد می‌تواند منجر به بروز درد در مچ پا، زانوها و لگن شود.

عواملی که باعث افزایش صافی کف پا می شود

• چاقی
• دیابت
• فشار خون بالا
• ضربه یا جراحت در پا و یا قوزک پا
• آرتریت روماتوئید
• افزایش سن
• ورزش بیش از حد

عمودی بودن مادرزادی استخوان تالوس (قاپ) پا

در این عارضه هیچ قوسی در کف پا وجود ندارد، چون استخوان‌های پا به نحو مناسبی تراز و منظم نیستند. در بعضی موارد به جای قوس طبیعی قوسی معکوس (کف پای گهواره‌ای) وجود دارد.

عمودی بودن مادرزادی استخوان تالوس (قاپ) عارضه‌ای نادر است که همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید از همان بدو تولد وجود دارد. این عارضه غالباً مرتبط با اختلال‌هایی ژنتیکی مانند سندرم دان یا دیگر اختلال‌های مادرزادی دانسته می‌شود.

علت بروز صافی کف پا به دلیل این مشکل در قریب به نیمی از موارد مشخص نیست.

پیوستگی قوزک پا (کف پای صاف انقباضی نازک نی)

در این عارضه ارثی، دو یا چند استخوان به گونه‌ای به یکدیگر متصل می‌گردند که انعطاف‌پذیری پا مختل می‌شود و قوس طبیعی از بین می‌رود. این عارضه نادر غالباً بر چند نسل یک خانواده اثر می‌گذارد.

در رفتگی کناری ساب‌تالار یا صافی اکتسابی کف پا

این عارضه در فردی رخ می‌دهد که قوس کف پای‌اش در ابتدا طبیعی بوده است.

هنگام دررفتگی کناری ساب‌تالار، استخوان تالوس (قاپ) قرار گرفته درون قوس کف پا از جا درمی‌آید. استخوان تالوس در رفته از جای خود به بیرون می‌لغزد و به سمت پایین و کنار می‌افتد و قوس را از بین می‌برد.

این اتفاق معمولاً به یک‌باره و ناگهانی و به دلیل وارد شدن صدمه‌هایی با شدت بالا هنگام سقوط از بلندی، تصادف وسایل نقلیه موتوری یا ورزش کردن رخ می‌دهد و احتمالاً همراه با شکستگی یا آسیب‌های دیگر خواهد بود.

درمان صافی کف پا

درمان با فیزیوتراپی

فیزیوتراپ متخصصی است که در زمینه پیاده‌سازی مداخله‌ها آموزش دیده است.

روش های معمول درمان صافی کف پا با فیزیوتراپی عبارتند از:

تکنیک درمان دستی (کایروپراکتیک)

فیزیوتراپیست در این روش از ماساژ بافت، ماساژ عمیق سایشی، کشش با دست و متحرک‌سازی مفصل برای بازیابی قابلیت و دامنه حرکتی پاها و تاندون‌ها بهره می‌گیرد.

درمان صافی کف پا با ورزش درمانی

این روش شامل تمرین‌های مقاومتی و کششی می‌شود که به منظور بازیابی دامنه حرکتی و تقویت پا و عضله آسیب دیده انجام می‌شوند.

بازآموزی عصبی عضلانی (NMR)

به منظور درمان صافی کف پا برای بازیابی تعادل، بازآموزی پایین تنه و بهبود مکانیک و نحوه‌ی حرکت آن (برای مثال دویدن، پریدن، با پا ضربه زدن یا گام برداشتن) در فعالیت روزانه.

روش های دیگر

روش هایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی، یخ، لیزر سرد و ... برای کاهش التهاب پا و تاندون و درمان درد کف پا .
برنامه ورزش های اصلاحی خانگی: شامل تمرین‌های کششی، مقاومتی و پایداری، آموزش شیوه صحیح انجام وظایف روزمره و ارتقاء برنامه به سطح عملکردی پیشرفته‌تر.

پزشک برای درمان صافی کف پا علاوه بر فیزیوتراپی توصیه می‌کند که روش‌های زیر نیز مورد استفاده قرار بگیرند:

استراحت و یخ

مسکن برای کاهش ناراحتی و ممکن ساختن انجام بدون درد تمرین‌های توصیه شده
درمان جراحی صافی کف پا برای اصلاح آسیب‌شناسی اصلی یا دلیل کف پای صاف می باشد.
ارتزها، کفی طبی یا کفش‌های مخصوص
باندپیچی برای حمایت از ساختارهای آسیب دیده

مزایای درمان صافی کف پا با فیزیوتراپی عبارتند از:

• بهبود حالت و وضعیت پا
• بهبود الگوی راه رفتن
• کاهش بی دست و پایی
• کاهش درد و احتمال ابتلا به مشکلات ثانویه مفصل

کفش و کفی طبی

اگرچه احتمالاً از فواید ارتزها (وسایل تعدیل کننده قوس کف پا که درون کفش قرار می‌گیرند مانند کفی طبی) آگاه هستید، نکته منفی کفی طبی این است که آنها فقط هنگام کفش به پا داشتن مفید هستند، از طرفی کفش‌های شیک و مد روز زیادی را نمی‌توانید پیدا کنید که بتوان ارتوز را با آنها استفاده کرد.

دیگر نکته منفی این است که ارتزها حمایت کننده منفعل هستند، یعنی این که چیزی به جز عضله، قوس ناقص کف پا را در حالت صحیح نگه می‌دارد. هر چند استفاده از ارتز در کوتاه مدت مفید است، اما گزارش‌های مطلوبی از استفاده بلندمدت آن به دست نرسیده است.

پس راهکار درمان صافی کف پا چیست؟

بدن انسان بر طبق اصل عرضه و تقاضا کار می‌کند. با فشار آوردن به عضله‌ها برای مثال هنگام ورزش کردن باعث می‌شوید تا عضله‌های بدن قوی‌تر شوند. متأسفانه عکس این مطلب نیز صحیح است. چنانچه عضله‌ها را تحریک نکنید، آنها بیش از پیش ضعیف خواهند شد.

به بیان ساده‌تر چون ارتزها کاری را انجام می‌دهند که عضله‌های پا باید به عهده بگیرند، این عضله‌ها به تدریج و به مرور زمان ضعیف‌تر از پیش می‌شوند. نتیجه نهایی این فرایند ضعیف شدن بیشتر عضله‌های پا، صافی کف پا یا چرخش بیش از حد رو به داخل پا است.

لازم به ذکر است که صافی کف پا به التهاب آرنگ کف پا (پلانتار فاسیا)، خار پاشنه، متاتارسالژیا (درد جلو پا)، درد جلوی ساق پا و دیگر صدمه‌های ناشی از پیچ خوردن پا می‌انجامد که در نهایت باعث درد بیشتر پا و حتی ستون فقرات می‌شود. تمرین‌های فعال، نرمش ها و حرکات اصلاحی حالت پا مثالی از روش بسیار مناسب کوتاه مدت و بلند مدت بازیابی کنترل کامل پا و درد ناشی از این عارضه به شمار می‌آید.

فیزیوتراپیست پس از ارزیابی وضعیت عضله‌های پا تمرین‌های درجه‌بندی شده‌ای را متناسب با مرحله‌ی بیماری صافی کف پا تجویز می‌کند. پس از تکمیل یک سطح از تمرین‌ها می‌توان بدون بروز آسیب و به نحوی ایمن تمرین‌های سطح بعد را انجام داد. بیمار طی مدتی کوتاه واقعاً قدرت کنترل کردن عضله‌های قوس کف پا را بازمی‌یابد.

ورزش و حرکات اصلاحی برای درمان صافی کف پا

فیزیوتراپیست احتمالاً انجام ورزش ها و حرکت‌های اصلاحی صافی کف پای زیر را پیشنهاد خواهد داد:

تمرین اول: جمع کردن حوله

حوله را روی کف زمین پهن کنید. سپس حوله را فقط با کمک انگشتان پای آسیب دیده به سمت خود جمع کنید. میزان مقاومت را می‌توان با قرار دادن وزنه‌ای روی انتهای حوله افزایش داد. این تمرین را 20 بار تکرار کنید. این تمرین یکی از ورزش های اصلاحی صافی کف پا می باشد.

تمرین دوم: ضربه زدن با انگشت

تمام انگشتان پا را از روی کف زمین، حین نگه داشتن پاشنه روی کف، بلند کنید، تنها با انگشت شست آهسته به زمین بزنید و چهار انگشت دیگر را در هوا نگه دارید. سپس چند بار آهسته با چهار انگشت به زمین ضربه بزنید و این بار انگشت شست را در هوا نگه دارید. در ابتدا 10 بار ضربه بزنید و به تدریج تعداد ضربه‌ها را به 50 عدد برسانید.

تمرین سوم: کشش عضله ساق پا

روبروی دیوار بایستید، یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار دهید و پای عقب را ثابت نگه دارید. آنقدر رو به جلو فشار بیاورید تا در عضله ساق پا احساس کشش کنید، اما در این کار آنقدر زیاده‌روی نکنید تا باعث بروز درد بشوید. این حالت را 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را سه بار برای هر پا انجام دهید، این حرکت اصلاحی صافی کف پا را با مشورت فیزیوتراپ انجام دهید.

تمرین چهارم: کشش تاندون آشیل

روبه‌روی دیوار بایستید و یک پا را جلوتر از پای دیگر بگذارید. زانوی عقب را به تدریج خم کنید تا جایی که در تاندون آشیل احساس کشش کنید، اما آنقدر زیاده‌روی نکنید تا باعث بروز درد شوید. این حالت را 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را 3 بار برای هر پا انجام دهید.

پزشک مربوط به درمان صافی کف پا

نام و نام خانوادگی: علیرضا مقتدری اصفهانی

آدرس: اصفهان ، خیابان شمس آبادی ، چهارراه قصر مجتمع پزشکی قصر نور واحد 305
تلفن : 2240068 0311

گرد آوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی