بیماری سل (پیشگیری و درمان)

آیا بیماری سل بیماری مسری یا واگیر زاست؟

برای آگاهی بیشتر با بیماری سل با دلگرم همراه باشید.

سل یک عفونت باکتریایی است که معمولا ریه‌ها را درگیر می‌کند که در این صورت به آن "سل ریوی" گفته می‌شود. ممکن است سایر نقاط بدن نیز توسط باکتری سل درگیر شوند.

از جمله گره‌های لنفاوی،‌ کلیه‌ها، مغز، استخوانها، مفاصل و سایر نقاط بدن که در این صورت به آن "سل خارج ریوی" گفته می‌شود. هر ساله تعدادی از افراد به این بیماری دچار می‌شوند.

بهتر است بدانید که سل یک بیماری عفونی واگیر می باشد. بیماری سل از سال های بسیار دور وجود داشته و افراد بسیار معروفی نیز در دنیا به این بیماری دچار شده اند.در واقع این بیماری از سالهای دور در کشور ما شناخته شده بود.

در گذشته به اشتباه تصور می شده است که نفرین کسی و یا شدت غم و غصه علت اصلی مبتلا شدن به بیماری سل امی باشد .در کتاب های غربی این بیماری توبرکولوز (Tuberculosis) و به اختصار «تی بی» (TB) خوانده می شود.بهتر است بدانید که بیماری سل یکی از با اهمیت ترین بیماریهای عفونی قرن حاضر است که توانائی درگیر نمودن کلیه ارگان های بدن را دارد ولی ریه ها بیشتر به سل مبتلا می شوند و مستعد تر هستند .

گفتنی است که از سال 1982 همه پزشکان دنیا عقیده داشتند که این بیماری تا سال 2000 کنترل و بحث آن فقط محدود به کتب پزشکی خواهد بود، ولی این امید ده سال بیشتر طول نکشید ، به طوری که در سال 1993 این بیماری از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک فوریت جهانی اعـــــلام می شود.در واقع بروز 10 میلیون مورد جدید سل و درمان تنها دو سوم از آنها که متأسفانه در بیش از 50 درصد موارد درمان ناقص بوده ، عمق فاجعه را در این سالها متاسفانه نشان می دهد.

عامل بیماری سل چیست ؟

میکروبی میله ای شکل (شبیه مداد) و بسیار کوچک به اندازه 000003/0 متر وارد بدن شما شده که تنها توسط میکروسکوپ دیده می شود. به این میکروب میله ای شکل «باسیل سل» می گویند . باسیل سل چون بسیار کوچک می باشد ، به راحتی در هوا شناور می ماند . چون عامل این بیماری میکروب می باشد ، لذا ممکن است این بیماری از شما به افراد سالم منتقل گردد.

سل چگونه از بیمار به فرد سالم منتقل می شود ؟

میکروب سل به صورت ذرات ریز وارد هوا شده و نظیر سرماخوردگی منتقل می شود . این ذرات در صورتی که مبتلا به سل ریوی باشید توسط سرفه ،عطسه ، صحبت ، خنده و یا فریاد شما ، ایجاد و در هوا پخش می شوند . یک سرفه می تواند 3000 ذره میکروبی وارد هوا نماید و 5 دقیقه صحبت کردن نیز همین تعداد ذره تولید می کند و عطسه نیز تعداد بیشتر ایجاد می نماید.

این ذرات میکروبی چون بسیار کوچک هستند ، در هوای موجود در هر فضای بسته برای مدت طولانی می توانند به طور معلق باقی بمانند. میکروب سل در خلط کاملاً خشک شده و یا در گرد و غبار معلق پس از 8 تا 10 روز از بین می رود. این میکروب در خاک سرد و سایه دار حداقل 6 ماه زنده مانده و در خلط در حال پوسیدن و تجزیه ، هفته ها و ماهها مقاومت دارد. لذا هوای اطاق آلوده شده به میکروب سل توسط شما ، می تواند حتی در زمان غیاب شما نیز موجب انتقال بیماری گردد.

زمانی که فرد سالم در هوای آلوده به این ذرات میکروبی تنفس کند، میکروب سل را وارد ریه خود کرده و این میکروب خود را در عرض 48 ساعت به نقاط مختلف بدن می رساند. ولی بعد از آن بدن دفاع کرده و اجازه گسترش و فعالیت را به میکروب سل نمی دهد.

جهت انتقال بیماری سل ، تماس های طولانی و ورود تعداد زیاد میکروب سل نیاز است .انتقال میکروب سل از شما به اطرافیان بستگی به سه عامل واگیر بودن بیماری سل شما ، محیطی که تماس در آن اتفاق می افتد و مدت زمان تماس دارد. بهترین راه برای توقف انتقال، دوری شما از اطرافیان و شروع درمان دارویی می باشد.

شروع درمان دارویی در کاهش انتقال بیماری بسیار موثر می باشد به طوری که واگیری بیماری سل شما را سریعاً بعد از دوهفته از شروع درمان حتی در صورت مثبت بودن آزمایش خلط شما کاهش داده و در طول زمان مصرف دارو ادامه خواهد داد.

افرادی که به مدت طولانی در تماس نزدیک با بیماران مسلول واگیر می باشند بیشترین میزان خطر ابتلاء به سل را دارا هستند.

تماس نزدیک بیمار معمولاً با اعضای خانواده، هم اطاقی ، دوستان و همکاران رخ می دهد. این افراد به دلیل تماس با میکروسکوپ سل، در معرض خطر ابتلاء به عفونت سل می باشند.
مکان های پرازدحام ، کوچک ، سربسته ، کم نور ، بدون تهویه مناسب و مرطوب بهترین شرایط را برای تسهیل انتقال عفونت ایجاد می کنند.

تابش مستقیم آفتاب در عرض 5 دقیقه باسیل سل را از بین می برد. لذا در کشورهای گرمسیر تماس مستقیم اشعه آفتاب روش مناسبی برای از بین بردن میکروب سل است . به همین دلیل گسترش و سرایت بیماری بیشتر در خانه ها یا کلبه های تاریک اتفاق می افتد.

چه افرادی بیشتر امکان دارد به سل مبتلا شوند؟

جالب است بدانید که گروهی ازافراد جامعه نسبت به دیگران بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سل قرار دارند .این گروه از افراد را می توان به دودسته تقسیم کرد، یک گروه افرادی هستند که بیشتر در معرض تماس با میکروب و گرفتن عفونت سل هستند و گروه دیگر افرادی را شامل میشوند که دچـــار عفونت شده اند و شانس بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری دارند.

گروه اول شامل این افراد هستند:

• فردی که در تماس نزدیک و مستمر با بیمار مبتلا به سل ریوی واگیر قرار دارد
• بیشتر جوامع کم درآمد با خدمات بهداشتی ضعیف به این بیماری مبتلا می شوند.
• اغلب اشخاص متولد شده در مناطقی از جهان که بیماری سل رایج می باشد.

معمولا افرادی که به مدت طولانی در مراکز خاص نگهداری می شوند (نظیرزندان ها و آسایشگاه های سالمندان ، پناهگاهها و ...)

البته افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی

• در واقع گروههای دیگری از افراد جامعه که شیوع بالای بیماری سل دارند (نظیر کارگران مهاجر از کشورهای با شیوع بالا یا افراد بی خانمان)
• بیشتر افرادی که تماس شغلی با بیماران مبتلا به سل دارند.

گروه دوم شامل این افراد هستند:

• در واقع افراد مبتلا به عفونت HIV (ایدز).
• اغلب افرادی که در دوسال اخیر مبتلا به عفونت سل شده اند.
• البته افرادی که معتاد به مواد مخدر تزریقی هستند.
• گفتنی است که افرادی که سابقه درمان ناکافی سل دارند.

افرادی که در موقعیت های خاص طبی نظیر موارد زیر هستند :

• دیابت (بیماری قند)- بیماری سیلیکوز
• درمان طولانی با داروهای کورتن
• مصرف داروهای پیوند اعضاء (کاهنده سیستم ایمنی)
• داشتن سرطان سر و گردن
• داشتن سرطان خون و غدد لنفاوی
• داشتن نارسائی مزمن کلیوی
• پائین بودن وزن بدن (10% یا بیشتر زیر میزان ایده آل)
• عفونت HIV(ایدز)، معتادان به مواد مخدر تزریقی ، عفونت در دو سال اخیر با میکروب سل
• افراد مبتلا به دیابت (بیماری قند) 2 تا 4 برابر افراد عادی مستعد به پیشرفت عفونت ســـل می باشند. به ویژه بیماران دیابتی وابسته به انسولین که به خوبی کنترل نمی شوند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
• در سل ریوی اغلب خلط ایجاد می شود. اگر در آزمایش میکروسکوپی خلط بیمار میکروب سل مشاهده شد به آن سل ریوی خلط مثبت و اگر
• میکروب سل مشاهده نشود به آن سل ریوی خلط منفی می گویند .

بیماری سل چه علائمی دارد؟

علائم سل فعال شامل:

بی علامتی به این معنی که برخی از افراد مبتلا علامتی ندارند، سرفه به مدت سه هفته یا بیشتر، درد قفسه سینه، سرفه خون آلود یا خلط خونی، خستگی یا ضعف، کاهش وزن، کاهش اشتها،‌ تب خفیف، لرز و تعریق شبانه، هستند.

علائم چه زمانی پدیدار می‌شوند؟

بیشتر افرادی که به باکتری سل آلوده می‌شوند مبتلا به سل فعال نمی‌شوند. اما ممکن است سل فعال، 3-2 ماه تا حداکثر یکسال پس از آلودگی ایجاد شود. خطر ایجاد بیماری فعال با گذشت زمان کمتر می‌شود.

چه زمانی و تا کی فرد بیمار ناقل سل است؟

سل فعال، تا زمانی که فرد درمان مناسب را برای چند هفته دریافت نکند، مسری و واگیردار است. اما فرد مبتلا به سل نهفته تا زمانی که بیماری در وی آشکار نشود و باکتری در خلط وجود نداشته باشد ناقل بیماری نیست.

درمان سل چیست؟

افراد مبتلا به سل نهفته بهتر است برای درمان پیشگیرانه ارزیابی شوند. این درمان معمولا شامل مصرف داروهای ضد سل برای چند ماه است. اما افرادی که سل فعال دارند باید حتما دوره درمانی شش ماهه یا بیشتر را داشته باشند و حداقل چهار داروی ضد سل دریافت کنند و داروها بر اساس بررسیهای آزمایشگاهی تغییر داده شوند. طرح دقیق درمانی توسط پزشک تنظیم می‌شود و فرد بیمار باید مستقیما تحت نظر مراقبین بهداشتی داروها را مصرف کند تا کاملا درمان شود.

اگر سل درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر سل درمان نشود بیماری به افراد زیادی منتقل می‌شود. به علاوه فرد درمان نشده ممکن است شدیدا بیمار شود و یا بمیرد.

برای جلوگیری از انتقال سل چه می‌توان کرد؟

نکته‌ی اساسی برای جلوگیری از انتقال سل این است که بیماران دهان و بینی را هنگام سرفه و عطسه بپوشانند و داروهای درمان کننده‌ی سل را دقیق مصرف کنند و دوره‌ی درمان را حتما کامل کنند.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی