«غسل می کنم قربة الی الله»

در این مقاله می خواهیم به کیفیت انجام غسل ترتیبی که معروف ترین و در دسترس ترین شکل غسل است، بپردازیم.

غسل ترتیبی
 

در این غسل همان گونه که از نامش پیداست، ترتیب و حساب و کتاب مشخصی وجود دارد و این طور نیست که مانند غسل ارتماسی بتوانیم شیرجه بزنیم درون آب و خلاص! بلکه باید به طور مشخص و دقیق، مراحل و جزئیات این غسل را انجام دهیم؛ در نتیجه هر چند یادگیری و انجام این از غسل آسان و ساده است، اما نباید آن را سرسری گرفت و نسبت به جزئیات و شرایط آن بی توجه بود. در واقع در این غسل، قسمت های مختلف بدن به چند بخش تقسیم می شوند. در این غسل به ترتیب هر قسمت شسته می شود تا در طی سه مرحله، همه ی بدن شسته شود و غسل به پایان برسد. این سه بخش عبارتند از: سر و گردن؛ قسمت سمت راست بدن از زیر گردن تا نوک انگشتان پا؛ قسمت سمت چپ بدن از زیر گردن تا نوک انگشتان پا.
بر این اساس، در غسل ترتیبی بعد از نیت غسل و تعیین نوع غسلی که انجام داده می شود، ابتدا لازم است که انسان سر و گردن خود را کاملاً بشوید، بعد همه ی سمت راست بدن خود را، و آن گاه تمام سمت چپ بدن را بشوید تا غسل به پایان برسد.

ترتیب، نه موالات
 

دوستانی که از شماره های گذشته تا حال همراه ما هستند، حتماً به خاطر دارند که در مورد وضو به یک نکته ی مهم اشاره کردیم و آن مسأله ی ترتیب و موالات است. ترتیب آن است که بخش های مختلف کار باید به ترتیب و بدون پس و پیش انجام شوند و موالات آن است که علاوه بر این، بین اجزای عمل هم فاصله ایجاد نشود و بعد از قسمت اول، سریع قسمت دوم انجام شود.
در مورد وضو گفتیم که رعایت ترتیب و موالات لازم است، اما غسل در این زمینه وضعیت متفاوتی دارد؛ یعنی در غسل ترتیبی، ترتیب در انجام بخش های مختلف غسل لازم است اما موالات لازم نیست؛ یعنی در انجام غسل هر چند باید اول سر و گردن، بعد سمت راست و بعد سمت چپ شسته شود، اما لازم نیست که بعد از شستن سر و گردن، سریع سمت راست را بشوییم؛ بلکه می توانیم بین این دو قسمت یا بین شستن سمت راست و سمت چپ بدن فاصله بیندازیم. برای مثال، اگر سر و گردن را شستید و از بخت بد، آب قطع شد و مجبور شدید خود را خشک کرده و نیم ساعتی بیرون از حمام انتظار وصل آب را بکشید، نباید غصه بخورید که همه ی زحمت های قبلی تان هدر رفته؛ بلکه می توانید و بلکه باید غسلی قبلی خود را ادامه دهید و بعد از ورود دوباره به حمام، از سمت راست شروع کنید. این مسأله در موارد مختلف برای انسان فایده دارد؛ به ویژه وقتی انسان مشغول دیدن فوتبال یا فیلم سینمایی است، می تواند در بین دو نیمه یا در وقت پخش تبلیغات بازرگانی قسمت های مختلف غسل را انجام دهد و از فضیلت دیدن فیلم یا مسابقه به طور کامل هم محروم نشود!!

پاکی از نجاست
 

در مورد غسل ارتماسی این نکته را توضیح دادیم که یکی از شرط های درستی غسل آن است که قبل از انجام غسل باید محل شستن یا همان سراسر بدن از هر نوع نجاست پاک باشد؛ در مورد غسل ترتیبی هم همین شرط وجود دارد با این تفاوت که در غسل ارتماسی لازم است تمام بدن قبل از آغاز غسل پاک باشد اما در غسل ترتیبی هر قسمت از بدن باید قبل از شستن همان قسمت، پاک باشد؛ یعنی پیش از شستن سر و گردن باید همان قسمت پاک باشد و اگر مثلاً گوشه ی لبمان خونی بود و پیش از شروع غسل
آن را شستیم، نیازی نیست که سایر قسمت های بدن همان موقع از نجاست پاک شود. به همین شکل وقتی سرو گردن را شستیم و خواستیم سمت راست بدن را غسل بدهیم، باید این قسمت از بدن را اگر نجس بود از نجاست پاک کنیم، ولی اشکالی ندارد که قسمتی از سمت چپ بدنمان نجس باشد؛ اما در وقت غسل دادن سمت چپ باید همه ی این قسمت از بدنمان پاک شود.

غسلی با قابلیت جبران
 

همان طور که می دانید، برای شستن بدن در وقت غسل باید آب به همه یا اعضای بدن برسد و مانعی از رسیدن آب نباشد؛ اما اگر بعد از غسل فهمیدیم که مثلاً روی قسمتی از بدنمان رنگ یا چسب چسبیده بود و آب به همان قسمت نرسید، تکلیف چیست؟ آیا باید از اول غسل را انجام دهیم؟
در جواب باید گفت: خیر. فرق غسل ترتیبی با غسل ارتماسی و حتی وضو آن است که اگر بعد از انجام کار متوجه شویم که بخشی از بدنمان شسته نشده، لازم نیست از اول غسل کنیم؛ بلکه می توانیم بر اساس قانون مشخصی، غسل قبلی را تکمیل کنیم؛ به این شکل که اگر قسمت مورد نظر که آب به آن نرسیده بود، مربوط به سمت چپ بدنمان بود، تنها شستن همان قسمت کافی است؛ یعنی اگر مثلاً آرنج دست چپمان شسته نشد، کافی است همان قسمت را به نیت غسل زیر شیر آب بگیریم و خلاص؛ هرچند، یک ساعت از بیرون آمدن ما از حمام هم گذشته باشد.
اما اگر قسمت شسته نشده مربوط به سمت راست بدنمان باشد، باید همان قسمت را بشوییم و بعد تمام سمت چپ بدن را هم بشوییم؛ زیرا شستن سمت چپ زمانی صحیح است که همه ی سمت راست شسته شده باشد و در شست و شوی قبلی هنوز تمام سمت راست شسته نشده بوده. اگر قسمت شسته نشده مربوط به سر و گردن باشد هم تکلیف روشن است؛ یعنی اول همان قسمت را می شوییم و بعد همه ی سمت راست و بعد همه ی سمت چپ را.

بی وسواس
 

نکته ی آخری که باید به آن توجه کنیم، آن است که در انجام غسل گرفتار شک و وسواس نشویم؛ زیرا منظور از غسل دادن یعنی رساندن آب به همه ی قسمت های بدن و برای این کار حتی زیر دوش رفتن هم نیاز نیست؛ بلکه می توان با چند کاسه آب هم غسل کرد و خیلی سریع و حتی در عرض دو سه دقیقه یک غسل کامل انجام داد.
رسول خدا(ص) فرمود:
براساس سنت من برای وضو یک مد( حدود 750 گرم) و برای غسل یک صاع(حدود 3 کیلوگرم) آب کافی است، اما بعد از من کسانی می آیند که این مقدار را کافی نمی دانند. این افراد برخلاف سنت من هستند؛ اما هر کس براساس سنت من عمل کند با من در بهشت خواهد بود.
منبع: نشریه انتظار نوجوان، شماره 74.