استفاده از پلاستیک به ویژه کیسه‌های پلاستیکی در کشور ما رواج زیادی دارد و خیلی‌ها بدون توجه به سرنوشتی که این پلاستیک‌ها می‌توانند برای محیط زیست رقم بزنند، آنها را در حجم بسیار بالایی در طبیعت رها می‌کنند. امروز بخش وسیعی از محیط زیست کشور درگیر همین مصیبت است. مصیبتی که هر یک از ما به نوبه خود در به‌وجود آمدن آن دخیل هستیم.
به گزارش ، روزنامه صبح نو نوشت: تاریخچه صنایع پلاستیک در ایران به سال 1337 باز می‌گردد که مطالعات اولیه برای احداث کارخانه تولید پلی وینیل کلراید در اهواز آغاز شد و امروز این صنعت به رشد قابل ملاحظه‌ای دست یافته تا جایی که ایران را در رتبه پنجم استفاده از پلاستیک در دنیا قرار داده است. سرانه استفاده از محصولات پلاستیکی در حالی در ایران بسیار بالا بوده که اغلب کشورها از دهه اخیر در مسیر کاهش استفاده از این گونه محصولات قدم برداشته‌اند.
در حالی در ایران جای خالی قوانین سختگیرانه در حوزه ممنوعیت استفاده از کیسه‌ها و مواد پلاستیکی احساس می‌شود که از مدت‌ها قبل آسیب ناشی از استفاده از این مواد با راه‌اندازی کمپین‌هایی گوشزد شده بود کما اینکه در استان اصفهان از دو سال قبل به طور داوطلبانه طرح نه به استفاده از کیسه‌های پلاستیکی اجرا شده و حتی برخی فروشندگان برای مشتریانی که با خود کیسه پارچه‌ای همراه بیاورند تخفیفات ویژه در نظر گرفته‌اند.
آقای محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه مصرف پلاستیک در ایران سه برابر بیشتر از میزان مصرف جهانی است، گفته است: «تشکل‌های زیست محیطی در راستای فرهنگسازی برای کاهش مصرف مواد پلاستیکی در کشور می‌توانند بسیار مؤثر باشند، حل ریشه‌ای مشکلات و تهدیدهای مربوط به حوزه محیط زیست کشور به وسیله سمن‌ها و تشکل‌های زیست محیطی میسر می‌شود.»
فرهنگ سازی و گران سازی
آقای حسینعلی شهریاری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ضمن هشدار درباره افزایش مصرف پلاستیک می‌گوید: «با توجه به قیمت بسیار ارزان پلاستیک در ایران متأسفانه انگیزه‌های زیادی برای مصرف آن پیدا شده است، حتی در میان دستگاه‌های اجرایی و دولتی و انقلابی و چه در مراسم‌های مذهبی و ملی به علت راحتی کار از ظروف یکبار مصرف و پلاستیکی استفاده می‌شود. به ویژه اینکه ریختن غذای گرم در این ظروف در نهایت انسان را دچار عوارض می‌کند.» او ادامه می‌دهد: «با این حال به علت ارزانی و راحت بودن استفاده از این ظروف مصرف آن رو به افزایش است، در خانواده‌های ایرانی هم به همین منوال است، در همه مراسم‌ها، در گردشگری و مسافرت هم از این ظروف استفاده می‌شود.» شهریاری با اشاره به راهکار مناسب برای کاهش مصرف پلاستیک می‌گوید: «راه کاهش مصرف پلاستیک در کشور، افزایش صادرات محصولات پتروشیمی به خارج از کشور و استفاده از مواد جایگزین مانند پاکت کاغذی است، ضمن اینکه باید با بالا بردن قیمت پلاستیک انگیزه مصرف آن از بین برود.» این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی فرهنگ سازی را هم راهی مؤثر در کاهش مصرف پلاستیک دانست و اضافه می‌کند: «در میان خانواده‌ها باید این فرهنگسازی صورت بگیرد که اگر کسی برای خرید می‌رود از کیسه‌های پارچه‌ای استفاده کند. باید جامعه را به معنای واقعی پاک کرد چراکه این پلاستیک‌ها چند صد سال زمان برای تجزیه لازم دارند که در این مدت خیلی از بخش‌های محیط زیست و سلامتی جامعه از بین خواهد رفت.»
قانونی نداریم
شهریاری در پاسخ به این سؤال که آیا در زمینه استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در کشور قانونی وجود دارد یا اینکه می‌توان قانونی وضع کرد، تأکید می‌کند: «در این زمینه قانونی نداریم که کسی را از مصرف منع کند یا در صورت مصرف او را جریمه کند، در این باره تنها می‌توان بحث قیمت گذاری و صادرات را در اختیار دولت قرار‌داد.» او می‌گوید: «الان واقعاً وضع معیشتی و اقتصادی مردم خیلی نگران کننده است و در مجلس هم سعی شده تا بار اقتصادی اضافه‌ای به دوش مردم گذاشته نشود، به عنوان مثال جلوگیری از افزایش قیمت فرآورده‌های سوختی به همین دلیل بود، الان فضا برای افزایش هزینه‌های مردم مناسب نیست.» او ادامه می‌دهد: «به ویژه اینکه الان بحث حمایت از تولید ملی مطرح شده است می‌توان با صادرات مواد پلاستیکی به این کمک کرد ضمن اینکه خیلی از کشورهای دنیا به مواد پلاستیکی نیاز دارند، از آن طرف هم می‌توانیم مواد تولید پاکت‌های کاغذی را وارد کرده و جایگزین پلاستیک کنیم.»
سرطان در کمین است
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه برگشت پلاستیک به چرخه مصرف انسانی در قالب ترکیبی با مواد غذایی و خطرات آن برای سلامتی انسان، ادامه می‌دهد: «این موضوع زمانبر است اما غیرممکن نیست چراکه پلاستیک پس از تجزیه از بین نمی‌رود و توسط حیواناتی که مصرف انسانی دارند خورده می‌شوند و به نوعی به چرخه مصرف غذایی ما می‌رسند و این می‌تواند در دراز مدت آسیب زا باشد.» او اضافه می‌کند: «استفاده از ظروف پلاستیکی برای به ویژه مصرف مواد غذایی، سلامتی انسان‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد و میزان رشد ابتلا به انواع سرطان به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارشی را افزایش می‌دهد. باید برای آگاه سازی جامعه از خطرات استفاده از پلاستیک کار کارشناسی و فرهنگی انجام شود.» شهریاری تأکید می‌کند: «باید کارهای فرهنگی و آموزشی را بیشتر از گذشته مورد توجه قرار داد، یک زمانی استفاده از کمربند ایمنی در خودرو دغدغه جامعه بود، اما با انجام کارهای فرهنگی امروز می‌بینیم که همه آن را رعایت می‌کنند، مسلماً در این بخش هم می‌توان با این اقدامات می‌توان به نتیجه رسید.»
نقش رسانه‌ها
او رسانه‌ها را عنصری تأثیرگذار در افزایش سطح آگاهی جامعه نسبت به خطرات استفاده از پلاستیک به ویژه کیسه‌های پلاستیکی دانسته و ادامه می‌دهد: «در بخش فرهنگسازی هم رسانه ملی و هم چه رسانه‌های نوشتاری می‌توانند نقش عمده‌ای را داشته باشند و مسلماً تأثیرگذار هم خواهد بود.» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «این اقدام باید مستمر بوده و دائماً تکرار شود نه اینکه در جایی رها شود. تبلیغات بسیار تأثیرگذار است، خیلی از برندهای بزرگ جهان با وجود اینکه قدمتی شاید 100 ساله هم دارند هرگز دست از تبلیغات برنمی دارند و ما هم باید در این بخش به صورت مستمر و هدفدار تبلیغات با هدف آگاهی بخشی و فرهنگ سازی داشته باشیم.»
بحران پلاستیکی
آقای علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی نیز وضعیت استفاده از پلاستیک در کشور را بسیار تأسفبار خوانده و به روزنامه صبح‌نو می‌گوید: «متأسفانه به صورت بی‌رویه‌ای در در حال استفاده از پلاستیک هستیم و برای حمل هر چیزی از این ماده استفاده می‌کنیم و به لحاظ اینکه این مواد دیر بازگشت و بی‌بازگشت به محیط زیست هستند ضمن چهره زشتی که به جنگل‌ها، مراتع و حتی زمین‌های کشاورزی می‌دهد، باعث آلودگی خاک نیز می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «ما باید سعی کنیم که بحث استفاده از ظروف و کیسه‌های پلاستیکی را به حداقل برسانیم، کیسه‌های پلاستیکی را که به بهانه حمل یک ماده غذایی به صورت بهداشتی آن را نگه دارند استفاده می‌کنند در حالی‌که می‌توان با روش‌های دیگر که به‌صرفه‌تر هم هست این کار را انجام داد.» ابراهیمی اضافه می‌کند: «در بخش بسته بندی هر نوع کالایی از شیر و ماست و پنیر گرفته تا نوشیدنی‌های مختلف نیز از ظروف پلاستیکی استفاده می‌شود در صورتی که می‌توان ظروف یکبار مصرف با مواد طبیعی نیز استفاده کرد. حتی با این موضوع هم که آب معدنی‌ها در این ظروف بسته بندی می‌شود مخالفم.»
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی با ابراز نگرانی از اوضاع موجود تأکید می‌کند: «خیلی نگرانم همان‌گونه که اجازه دادیم همه منابع آب زیرزمینی مصرف شود و به بحران آبی برسیم و دیر هم در این باره متوجه بحران شدیم، در مواجهه با ظروف پلاستیکی نیز همین
اتفاق بیفتد.»
قربانی مواد اولیه
او با بیان اینکه خود تولید ظروف پلاستیکی هم منابع زیادی را مصرف می‌کند، ادامه می‌دهد: «برای تولید ظروف پلاستیک مقدار زیادی مواد اولیه و حتی آب مصرف می‌شود تا محصولی تهیه شود.» ابراهیمی با اشاره به نقش مجلس در این موضوع اضافه می‌کند: «به نظرم الان وقت آن رسیده که مجلس با وجود قوانین کلی در این باره، آیین نامه دهد و با ورود خود مصرف کیسه‌های پلاستیکی را به حداقل برساند. می‌توان با تشویق و راهنمایی خیلی از کسبه را مجاب به استفاده از کیسه‌های کاغذی کرد یا خانواده را به سمت استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای سوق داد تا پلاستیک کمتری مصرف کنیم.» عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی مشکل دیگر را استفاده از بنرها در شهر عنوان کرده و تأکید می‌کند: «البته استفاده وسیع از بیلبوردها با بنرهایی که چند کارایی کمتر از یکسال یا 6 ماه دارند اصلاً نباید استفاده شوند چراکه اینها پلاستیک‌هایی نیستند که به طبیعت برنمی‌گردند و در این حالی‌است که در هر مراسمی چندین بنر چاپ می‌شود و باید گفت در این موضوع اصلاً وضع خوبی نداریم.»
نسل آینده
او می‌گوید: «ما به سمتی پیش می‌رویم که در آینده شاید دیگر نتوانیم از سطح زمین‌مان استفاده کنیم، از طرفی دریاها و سواحل هم به همین شکل هستند، مواد پلاستیکی بعد از اینکه آفتاب به آنها می‌تابد تازه به صورت مواد شیمیایی وارد خاک می‌شود. اگر بخواهیم همین رویه را ادامه دهیم زندگی را برای نسل‌های آینده به خطر خواهیم انداخت.» ابراهیمی در پاسخ به این سؤال که آیا وضع جریمه یا مالیات می‌تواند در کاهش مصرف پلاستیک مؤثر باشد، می‌گوید: «از دید من جریمه عامل نسبتاً خوبی برای شروع است، اما در نحوه دریافت مالیات به جهت پیچیده بودن فرآیند نتوان بهره برد. درباره واردات پلاستیک هم اعمال تعرفه شاید تأثیرگذار باشد.» او اضافه می‌کند: «به نظرم اگر خطر استفاده از پلاستیک و وضعیتی که امروز نه تنها ایران بلکه کل جهان با آن روبه‌رو هستند، بیشتر از طریق رسانه‌های مختلف با مردم در میان گذاشته شود تا سطح آگاهی جامعه نسبت به آن افزایش یابد، می‌توان امیدوار بود در سال‌های آینده میزان مصرف کاهش یابد.»
500 سال فرصت
دکتر زهرا جواهریان، مدیرکل دفتر توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست نیز درباره آثاری که رهاسازی کیسه‌های پلاستیکی در محیط زیست به روزنامه صبح‌نو می‌گوید: «مواد پلاستیک به ویژه مواد یکبار مصرف پلاستیکی که مصرف می‌شود که منشأ آنها شیمیایی است به راحتی در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و بین 300 تا 500 سال طول می‌کشد تا این پلاستیک‌ها تجزیه شوند و به طبیعت برگردند. ضمن اینکه رها کردن این کیسه در طبیعت منظر بدی را هم به‌وجود می‌آورد.» او با اشاره به روش‌های خارج کردن این پلاستیک‌ها از طبیعت ادامه می‌دهد: «یک روش سوزاندن آنهاست که باعث آلودگی هوا می‌شود، برخی از همین کیسه‌های پلاستیکی مانند کیسه‌های فریزر قابل بازیافت نیستند و روزی بالغ بر چهار میلیون قطعه از این کیسه‌ها فقط برای قرار دادن خوراکی بچه وارد مدارس می‌شود.» جواهریان اضافه می‌کند: «راه دیگر دفن زباله‌های پلاستیکی است که این کار هم باعث می‌شود تا شیرابه‌های بیشتر و آلوده شدن خاک و در نهایت آب‌های سطحی و زیرزمینی خواهد شد، هر یک متر مکعب شیرابه می‌تواند 40 متر مکعب آب را آلوده کند.»
جایگزین و نابودی
مدیرکل دفتر توسعه پایدار و اقتصاد محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: «مسلماً امروز استفاده از ظروف پلاستیکی و کیسه‌های فریزری جزئی از زندگی ما شده باشد، اما باید برای آن جایگزین معرفی شود. باید در حالت‌هایی که می‌تواند از کیسه‌های کاغذی و پارچه‌ای استفاده شود یا از ظروف و لیوان‌هایی که کیفیت بهتری دارند و قابلیت مصرف چندباره دارند، استفاده شود.» او اضافه می‌کند: «برای جایگزینی ظروف یکبار مصرف هم می‌توان از ظروف گیاهی استفاده کنیم، الان ظروفی از نشاسته ذرت و سیب زمینی تولید می‌شوند که خیلی راحت تجزیه شده و به طبیعت برمی‌گردند.» جواهریان با بیان اینکه روزی 50 هزار تن زباله خانگی در کشور تولید می‌شود، می‌گوید: «معتقدیم که تمام زباله‌ها قابل بازیافت است و اگر بخواهیم همه زباله‌های حتی قابل بازیافت را هم دفن کنیم تنها اتفاق نابودی محیط زیست و محل زندگی خودمان خواهد بود.» معضل کیسه‌های پلاستیکی به ویژه آنهایی که در طبیعت رها شده‌اند، روزی گریبان خودمان را خواهد گرفت، اینکه فکر کنیم بقیه در ریختن این زباله تجزیه‌ناپذیر مقصرند اشتباهی است که باعث شده تا در این وضعیت باشیم. خیلی از دولت‌ها برای جلوگیری از نابودی کامل محیط زیست خود دست به وضع قوانین سختگیرانه در این باره زده‌اند شاید با روند موجود در کنار تشویق برای کاهش مصرف پلاستیک وضع قوانین در کشور ما نیز بتواند کمک کننده باشد.
راهکارهایی برای استفاده کمتر از پلاستیک
راههای زیادی برای کاهش مصرف پلاستیک وجود دارد، روشهایی که با به‌کارگیری آنها می‌توان تا میزان قابل توجهی به محیط‌زیست کمک و درعین‌حال زباله پلاستیکی کمتری هم تولید کرد.
پلاستیک‌ها را بشناسید. پلاستیک مواد تشکیلدهنده بسیاری از وسایلی است که هر روز استفاده میکنید. ماشین، تلفن، کامپیوتر و هر وسیله دیگری، نشانی از پلاستیک را در خود دارند. قبل از اینکه از چیزی استفاده کنید، به مواد تشکیلدهنده آن دقت کنید.
از کیف و کیسه پارچه‌ای استفاده کنید
به همراه کیف پول و لیست خریدتان، کیف خریدتان را هم با خود ببرید. از کیف‌های نایلونی یا پلی‌استری استفاده نکنید چون آنها هم پلاستیکی هستند. کیف پارچه‌ای بهترین گزینه است.
جعبه ای بخرید
میتوانید از اجناسی که در جعبههای چوبی نگهداری می‌شوند، خرید کنید. جعبه‌ها راحت‌تر بازیافت می‌شوند و وسایل جدید با آنها ساخته می‌شود.
از کیسه کاغذی استفاده کنید
هم برای حس نوستالژی و هم برای کمک به محیط‌زیست، میتوانید از پاکت‌های کاغذی بازیافت شده استفاده کنید.
نایلون‌های پلاستیکی خودتان را ببرید
فروشگاه‌ها معمولاً خریدهایتان را درکیسه‌های نایلونی تحویل‌تان می‌دهند. بهتر است این کیسه‌ها را برای خریدهای بعدی‌تان نگه دارید و دفعه بعد، به‌جای نایلون جدید از نایلون‌های توی خانه با خودتان ببرید و از فروشنده بخواهید خریدهایتان را در این کیسه‌های نایلونی بگذارد.
از کیسه‌های قابل بازگشت استفاده کنید
بعضی فروشگاه‌ها کیسه‌های پلاستیکی دارند که قابل بازگشت به طبیعت هستند. اگر چاره‌ای جز استفاده از کیسه‌های پلاستیکی ندارید، خریدهایتان را از این فروشگاه‌ها انجام دهید.
