تاریخ پر است از «اولین ها». منظورم ابداعات، اکتشافات و نوآوری هایی است که در هر زمینه ای خلق شده اند و در زمان حال هر ملیتی با افتخار از آنچه متعلق به سرزمینش است صحبت می کند. ما هم اگر سرمنشأ خیلی از آن اولین ها را بگیریم به ایران خودمان خواهیم رسید؛ اما به جرأت می توانم بگویم که از خیلی هایشان بی خبریم؛ مثل صنعت بافندگی! یادمان ساسانیان که در زمان خود پیشرفته ترین صنعت در زمینه پارچه بافی و ریسندگی محسوب می شده است؛ بنابراین تصمیم گرفتم در ادامه مطالب گذشته، این بار دکوراسیون داخلی ساسانیان را بررسی نمایم. به این امید که اولین هایمان را بهتر و بیش تر از سایر کشورها بشناسیم.
نمونه ای از گچ بری زمان ساسانیان
نمونه ای از نقش پارچه در دوره ساسانیان
طرح و نقش برگرفته از گلیم دوره ساسانی
نقش و نگار در دوره ساسانیان
همانند دوره های، پیشین نقوش و طرح های این دوره هم شامل نقوش حیوانی، انسانی، گیاهی و هندسی است؛ اما به طور کلی می توانیم بگوییم که هنر این دوره، هنر ایرانی به سنت هخامنشیان و اشکانیان بوده که با نگاهی نوین و ابداعات تازه همراه شده است. از پارچه های زربافت، ابریشم و حریر گرفته تا تولید پارچه به شیوه‌ا ی بسیار ظریف که در بیرون از مرزهای ایران هم نفوذ کرده بود.
لک لک، درنا، قو و سیمرغ به عنوان پرنده خوش یمن و باشکوه در بسیاری از پارچه های ساسانی دید می شدند، البته خروس به عنوان نماد زندگی پس از مرگ، طاووس نشانه آسمان پرستاره و عقاب نماد اهورامزدا محسوب می شدند. از میان حیوانات نیز می‌توان قوچ مظهر پیروزی و بز به‌عنوان نیروی زندگی بر روی پارچه ها نقش می بستند.
نقوش گیاهی نزدیک به نقوش دوره ساسانیان
اگر بخواهیم نقوش گیاهی این دوره را بررسی کنیم به انار، نخل و گل سرخ می رسیم که در این میان انار نماد باروری آناهیتا و گل سرخ نماد خورشید بوده اند. رزت نام دیگری برای گل سرخ بوده و به گل هایی پرپر با گلبرگ های هلالی شکل نسبت داده می شده است.
در زمان حال شاید اشکال هندسی بهترین نمونه ها برای ایده گرفتن و احیای دوباره دکوراسیون ساسانیان باشند؛ بنابراین می توانیم مانند آن دوره از شکل های مربع، حلقوی(دایره و بیضی) لوزی هشت ضلعی تبعیت کنیم، البته ناگفته نماند که پس از مدتی نقش ترنج نیز به نقوش هندسی ساسانی افزوده شد.
مطلب پیشنهادی : رنگ و نقش هخامنشی در خانه شما، همه‌چیز فقط مجسمه نیست!
نمونه ای از مدالیون دوره ساسانی
نمونه ای از مدالیون در دوره ساسانی
نمونه ای از مدالیون دوره ساسانی
نمونه ای از مدالیون دوره ساسانی
مدالیون، امضای هنر ساسانی بر پارچه بافی ایران
مدالیون ها به عنوان مشخصه اصلی هنر ساسانیان شناخته می شدند. در آن دوره نقوش به خصوص نقوش حیوانی و گیاهی در داخل قاب قرار می گرفتند و در واقع می توان گفت مدالیون ها همان طرح ها و نقوشی هستند که به صورت قاب و حاشیه دور سایر تزئینات قرار می گرفتند. مدالیون های ساسانی چنان مورد توجه سایر کشورهای اطراف قرار گرفتند که به طور انبوهی از آن ها تقلید می شد، به طوری که نمونه های آن در شرق تا چین و در غرب تا اروپا غربی (ایتالیا، فرانسه، اسپانیا و حتی انگلستان) نیز تأثیرگذار بودند.
تنوع طرح های مدالیون بسیار زیاد بوده و نمی توان تک به تک و به صورت جداگانه معرفی شان کرد؛ اما می توان دو دسته کلی برای آن ها در نظر گرفت:
- مدالیون دایره شکل و ساده مزین به نقوش دایره ای کوچک.
- مدالیون ساده و دایره شکل تشکیل شده از باند مسطح و تخت بدون تزئین، البته هر دو دسته بعدها تکامل پیدا کرده و شامل نقوش پیچیده تر شده است.
نمونه ای از ترکیب رنگی دوره ساسانی
رنگ آمیزی در طراحی داخلی ساسانیان
سبک رنگی ساسانیان به عنوان یک سبک رنگارنگ با به کارگیری رنگ های درخشان، شفاف و خالص شناخته می شود. گاهی هم در یک طرح تقریبا هفت رنگ متفاوت به کار برده می شده است. بیش تر این رنگ ها شامل طیف آبی، قرمز، طلایی، روناسی، سبز و سفید می شوند. بر اساس بررسی های مختلف پالت های رنگی زیر در طرح های گوناگون دیده می شوند:
- زرد، سبز، آبی، سفید و خاکستری
- زمینه قرمز، نقش‌های کرم، سیاه، و سبز تیره
- سرخ، سفید و قهوه‌ای روشن
نمونه طرح پارچه برگرفته از دوره ساسانی
نمونه طرح پارچه برگرفته از دوره ساسانی
مطلب پیشنهادی : نقوش دوره اشکانیان، خانه مدرن به سبک ایرانیان قدیم!
کلام آخر
در یک بررسی کلی در مورد دکوراسیون داخلی ساسانیان می توان گفت که با توجه به نتایج به‌دست آمده، شاید بیش ترین توجه بر روی پارچه ها، آن هم به دلیل صنعت بافندگی فاخر آن زمان بوده است. تکنیک دورو، تکنیکی نو و ابداعی برای پارچه های مبلمان، پرده ها و به خصوص لباس ها به شمار می رفته است؛ به طور مثال یک طرف دارای زمینه نخودی و نقوش قهوه‌ای، و طرف دیگر برعکس این بوده است.
تمامی مطالب گفت شده برای شناخت، احیاء و به کارگیری دوباره از هنرهای اصیل ایرانی است؛ اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که تقلید جزء به جزء از معماری دوره های گذشته اگر بدون نگاه پیشروانه و ایده باشد، ارمغانی به جز تکرار نخواهد داشت. در شماره آینده همراه ما باشید تا معماری داخلی دوره های بعدی معماری ایرانی با هم بررسی کنیم.
شماره 114 ویژه نامه فروردین 1397
ویژه نامه نوروز مجله منزل با مطالبی جدید و جذاب برای شما همراهان همیشگی منتشر شده است.
منبع : مجله منزل ؛ نویسنده : گلنار صفدریان
