ویژگی ها و آداب ماه رمضان

در بین ماه های سال قمری، ماه مبارک رمضان، از قداست و جایگاه ویژه ای برخوردار است چنانکه در دعای مخصوص آن می خوانیم:« .. وهذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور...»؛ (اقبال الاعمال/24) «و رمضان، ماهی است که او را عظمت و کرامت و شرافت، و فضیلت دادی، نسبت به ماه های دیگر.»
رسول خدا (ص) می فرماید:« اگر کسی در این ماه، یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد» (امالی صدوق/93) از امام صادق (ع)نیز نقل شده است: «هرکس در ماه رمضان، صدقه ای بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دور می کند.» (بحار/ 316/93)
حضرت علی (ع) از پیامبر خاتم (ص) نقل می فرماید: «هیچ مؤمنی نیست که ماه رمضان را، به حساب خدا روزه بگیرد مگر آن که خدای تبارک و تعالی، هفت خصلت را برای او لازم گرداند، هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند. به رحمت خدای عزوجل نزدیک می شود. (با روزه خویش) خطای پدرش حضرت آدم را می پوشاند. خداوند لحظات جان دادن، را برای او آسان کند. از گرسنگی و تشنگی روز قیامت در امان است. خدای عزوجل برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید. (پرسش کننده در این حدیث مفصل، عالم یهودی بود) که عرض کرد راست گفتی ای محمد» (من لا یحضر صدوق/ 74/2)
ماه مبارک رمضان علاوه بر این که ماه عبودیت و بندگی و ماه غفران و رحمت الهی است از جهات دیگر نیز حائز اهمیت است:

1) ماه نزول قرآن
 

اولین ویژگی و امتیاز ماه مبارک رمضان، نزول قرآن کریم بر قلب نازنین پیامبر خدا(ص)برای نجات و هدایت انسان ها در این ماه پربرکت است چنانکه خدای سبحان می فرماید:«ماه رمضان، ماهی است که قرآن به عنوان راهنمایی مردم و نشانه های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن نازل شده است.» (بقره/185) در آیه دیگر می فرماید:«ما قرآن را در شب مبارک فرو فرستادیم.» (دخان/2)

2) شب قدر و تعیین سرنوشت
 

دومین ویژگی که باعث فضیلت ماه مبارک رمضان شده است، قرار گرفتن شب قدر و تعیین سرنوشت، در این ماه نورانی است. چنانکه در سوره قرآن می خوانیم؛ «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم، و تو، چه می دانی شب قدر چیست؟ شب قدر در مقام و مرتبه از هزار ماه بهتر و بالاتر است. ظاهراً مراد از قدر، تقدیر و تعیین و اندازه گیری است، خدای تعالی در آن شب حوادث یکسال از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر می نماید، زندگی و مرگ، رزق، سعادت و شقاوت و چیزهایی از این قبیل را مقدر می سازد. (تفسیر المیزان ذیل آیه)
امام باقر (ع) در جواب سؤال از معنای آیه «انا انزلنا فی لیله مبارکه» می فرماید: «شب قدرکه همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش، تجدید می شود شبی است که قرآن جز در دل شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده:«فیها یفرق کل امر حکیم» در آن شب هر حادثه ای که باید در طول آن سال، واقع گردد، تقدیر می شود، چه خیر و چه شر، چه طاعت و چه معصیت، و چه فرزندی که قرار است متولد شود و یا اجلی که بناست فرار رسد، و یا رزقی که قرار است (تنگ و یا وسیع) برسد. پس آنچه در این شب، مقدر شود، و قضایش رانده شود، قضایی حتمی است، ولی در عین حال، مشیت خدای تعالی در آنها محفوظ است.» (کافی/ 751/4)

3) نزول ملائکه و روح
 

سومین ویژگی ماه مبارک رمضان نزول ملائکه و روح در شب قدر و ماه مبارک رمضان است.
«فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای [تقدیر]هر کاری نازل می شوند، شبی است پر از سلامت، [و برکت و رحمت] تا طلوع صبح.» (قدر 4و5)
ابن عباس از رسول خدا (ص) روایات کرده است که فرمود:« وقتی شب قدر می شود ملائکه ای که ساکن درسدره النتهی هستند و جبرئیل، یکی از ایشان است، نازل می شوند، در حالی که جبرئیل به اتفاق سایر سکان نامبرده پرچم هایی را به همراه دارند. یک پرچم، بالای قبر من، و یکی بالای بیت المقدس و پرچمی در مسجدالحرام و پرچمی بر طور سینا، نصب می کنند، و هیچ مؤمن و مؤمنه ای در این نقاط نمی ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می کند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد.» (تأویل الایات الظاهره، استرآبادی، ص790)

4) میهمانی و ضیافت الهی
 

نزول قرآن، وقوع شب قدر، نزول ملائکه و روح، تقدیر سرنوشت و... هر کدام مائده های آسمانی و غذاهای معنوی است و سبب شده ماه مبارک رمضان، به عنوان ماه ضیافت و میهمانی الهی، نامگذاری شود، لذا پیامبر اکرم (ص) در آستانه ماه مبارک رمضان، این گونه می فرماید:«ای مردم! ماه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روی آورده است، این ماه نزد خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها، و ساعاتش بهترین ساعات. در این ماه شما به میهمانی خدا دعوت شده اید و در زمزه بهره مندان از کرامت خداوند، قرار گرفته اید. در این ماه نفس های شما، تسبیح خداست، و خواب شما، عبادت است و اعمال شما، پذیرفته و دعایتان به اجابت می رسد...»(المصباح کفعمی/ ص336)
منبع: نشریه راه کمال، شماره 38