واقعاً عجب روزگاری شده ... در گذشته پیرمردهای 70 - 80 ساله می نشستند و از خاطرات دوران کودکی شان می گفتند و از بیان این تغییر و تحول در طول این 60 - 70 سال همه را انگشت به دهان می کردند. در حالی که امرزوه جوانان 30 ساله هم می توانند خاطرات 10-15 سال پیش خود را برای برادران کوچک تر شان نقل کنند و با نقل تفاوت تجربیات کودکی خود با کودکان امروز ژست مردان عاقل پا به سن گذاشته را بگیرند و در مقابل حیرت و تعجب مخاطبان خود بگویند: «زندگی ما کجا و زندگی شما کجاها؟!»
الحق و الانصاف این قافله پیشرفت علم و تکنولوژی و در نتیجه تغییرات کیفیت و کمیت زندگی ها با چنان سرعتی به پیش می رود که به قول بچه ها هر ده سال یک «ورژن» جدید از سبک و مدل زندگی ارائه می شود و گذشته های نزدیک تبدیل به خاطراتی دور می شوند.
نمونه اش همین ابزار آلات دریافت اطلاعات... زمانی مردم برای گرفتن شبکه یک تلویزیون وطن، آن هم در شهرهای بزرگ می بایست به مدد آنتن های بزرگ پر شاخ و برگ، به تصویری برفکی و لرزان قناعت می نمودند و با هر برف و بارانی یا با هر نشستن کلاغ و کبوتری به شاخه های لرزان آنتن، پدر خانه عازم پشت بام می شد گوش به فریادهای اهل خانه بدهد که «خوب نیست، خوب نیست، خوبه خوبه خوبه!!!»
اما امروزه می توان صدها و بلکه هزاران شبکه تلویزیونی و ماهواره ای را از طریق شبکه های اینترنتی و کابلی و ... گرفت و یا با یک آنتن ماهواره کوچک در کنار پنجره اتاق از جزئیات کائنات سر در آورد و ما وقع طبقه هفتم آسمان و طبقه هشتم زمین را با کیفیت دیجیتال مشاهده نمود...
به هر حال روزگار، عجیب روزگاری است و به مدد این ابزارها، خیلی کارها می توان انجام داد. فقط می ماند یک مشکل کوچک که آیا انسان هر کاری از دستش بر می آید را بی دغدغه و تشویش می تواند انجام دهد یا باید کلاه خود را قاضی کند و نگاهی هم به آسمان بیندازد و ببیند - به قول فوتبالیست های منشوری یا معرفی شده به کمیته انضباطی - «آن بالایی » چه فرمایشی دارد.
آنتن ماهواره، حرف ها و حدیث ها
داستان آنتن های ماهواره و دیدن برنامه های شبکه های ماهواره ای، چیزی مثل همه ابزارهای تکنولوژی و وسایل رفاه در زندگی بشر است که در نگاه باز اسلام مترقی هیچ مشکل اولیه در آن وجود ندارد. اما مشکل از زمانی آغاز می شود که مشاهده می کنیم این ابزار نه در خدمت سعادت بشر، بلکه در مسیر انحراف و گمراهی او به کار می آید و همانند نماینده تام الاختیار شیطان در یک خانه، همه اعضاء خانواده را به سمت آلودگی های گوناگون فکری و اخلاقی و رفتاری می کشاند. این جاست که دیگر به آنتن ماهواره نمی توان به عنوان یک ابزار ساده تکنولوژیک نگاه کرد.
به عبارت روشن تر استفاده از این قبیل ابزارها چیزی مثل استفاده از اسلحه سرد و گرم به شکل شخصی است و مسلماً اگر هر انسانی به همراه خود یک اسلحه داشته باشد، هم مایه آرامش او خواهد بود و هم در خطرات احتمالی زمینه نجات جان و مال و آبروی او را فراهم خواهد کرد. در نتیجه این وسیله بسیار مفید است.
اما در عین حال استفاده همه افراد از این ابزار در جامعه می تواند زمینه مفاسد و مشکلات بسیاری حتی برای خود صاحبان اسلحه به دنبال داشته باشد. در نتیجه به حکم عقل و اندیشه حمل و نگهداری از سلاح در اکثر جوامع بشری نوعی جرم بزرگ محسوب شده و با آن برخورد جدی می شود.
از طرف دیگر عده ای معتقدند که نمی توان استفاده و بهره برداری های مفید برخی ابزارها نظیر آنتن های ماهواره را نادیده گرفت و به خاطر خطرات احتمالی از منافع و آثار مثبت این وسیله چشم پوشید و به طور مطلق آن را نفی کرد.
اینجاست که درگیر و دار این حرف و حدیث ها باید دید نظر کارشناسان مربوطه چیست و از نظر عالمان دینی استفاده از این ابزار چه حکمی دارد.
اندر مضرات قانون؟!
نکته اول که لازم است به آن توجه شود همان داستان همیشگی مشکلات قانونی در حکومت مشروع دینی است. یعنی ممکن است در مورد یک موضوع معین منع مستقیم شرعی وجود نداشته باشد، اما از آن جا که قانون مورد تأیید حکومت دینی است از آن موضوع نهی کرده انجام آن عمل ممنوع می شود. به عنوان مثال ممکن است شما از دسته رانندگانی باشید که وقت برایشان از طلا هم با ارزش تر است و در رانندگی با همه نوع سبقت های غیر مجاز و حرکات نمایشی زودتر به مقصد می رسند تا بنشینند و با خیال راحت تخمه بشکنند و از پنج دقیقه زودتر رسیدن لذت ببرند! در هر حال تخلفات رانندگی اگر موجب ضرر برای خود یا دیگران نباشد به خودی خود حرام نیست اما چون خلاف قوانین حکومت اسلامی است طبق نظر فقهایی که زیر پا نهادن قوانین حکومت اسلامی را جایز نمی دانند، جایز نخواهد بود. به هر حال این هم از مضرات تشکیل حکومت مشروع اسلامی است!!!)
داستان آنتن ماهواره هم از همین قبیل است. زیرا براساس قانون مصوب سال 1373 ورود، توزیع و استفاده از تجهیزات دریافت از ماهواره جز در مواردی که قانون تأکید کرده ( درمورد مراکز خاص ) ممنوع است و به همین خاطر در استفتائات برخی از مراجع هم تاکید می شود به دلیل ممنوعیت قانونی استفاده از این آنتن ها، بهره برداری از آن ها جایز نیست.
آلات مشترک
اما جدای از این منع قانونی از نگاه شریعت، استفاده از آنتن های ماهواره چه حکمی دارد؟
یعنی اگر روزی به کشور دیگری سفر کردیم، می توانیم از آن استفاده کنیم یا خیر؟! یا در کشور ما در مراکز مجاز ( از نظر قانون) استفاده از آن مشروع است یا خیر؟ طبق نظر برخی از مراجع مانند مقام معظم رهبری آنتن های ماهواره از آن جا که تنها وسیله ای برای دریافت امواج تلویزیونی هستند و برنامه های تلویزیونی هم مخلوطی از برنامه های حلال و حرام هستند، پس این آنتن ها به خودی خود حکم آلات مشترک را دارند. یعنی ابزاری که هم می توان از آن ها استفاده مشروع برد و هم نامشروع. مانند برخی از ابزار موسیقی که هم در استفاده های لهوی و غنایی کاربرد دارند و هم در موسیقی های مجاز و یا ابزار بازی های معمولی که هم می تواند مورد استفاده صحیح و مفید واقع شود هم با آن ها قمار می شود. در نتیجه خرید و فروش و نگهداری از این ابزار برای استفاده در کارهای حلال، حلال خواهد بود و در کارهای حرام، حرام است.
در استفتائات مقام معظم رهبری در همین رابطه آمده است: «چون این وسیله برای کسی که آن را در اختیار دارد زمینه دریافت برنامه های حرام را کاملاً فراهم می کند و گاهی نگهداری آن مفاسد دیگری را فراهم می کند و گاهی نگهداری آن مفاسد دیگری را نیز در بردارد، خرید و نگهداری آن جایز نیست. مگر برای کسی که به خودش مطمئن است که استفاده از ( برنامه های حرام ) نمی کند و بر تهیه و نگهداری آن در خانه مفسده ای هم مترتب نمی شود. لکن اگر قانونی در این مورد وجود داشته باشد باید مراعات گردد.»
ح مثل حرام !!
اما مصادیق استفاده حرام از ماهواره چیست ؟
به طور طبیعی چون استفاده از آنتن های ماهواره برای دیدن شبکه های مختلف تلویزیونی است باید حکم مربوطه را در احکام نگاه جستجو نمود.
در شماره های قبل به طور مختصر به این مسأله پرداختیم و اکنون هم در حد اشاره، برخی از مصادیق برنامه های حرام را تذکر می دهیم.
به طور کلی نگاه کردن به برنامه هایی که در زمره فیلم ها و تصاویر مستهجن محسوب می شوند به طور کلی حرام هستند و تردیدی در مورد آن ها نیست. اما سایر برنامه ها اعم از برنامه های عادی و خانوادگی و اجتماعی یا فیلم مستهجن تعریف نمی شوند، اما در عین حال خالی از صحنه های جنسی و یا پوشش های نامناسب نیستند هم دارای قاعده خاص خود هستند. یعنی طبق نظر مشهور فقها، اگر نگاه کردن نگاه کردن به این تصاویر ( حتی مجری یک برنامه خبری ) از روی لذت جنسی باشد و یا ترس افتادن در گناه و فساد به دنبال داشته باشد حرام است.
خطری بسیار شدیدتر
اما حرمت این برنامه ها منحصر در همین مورد نیست. بلکه مشکل اصلی بسیاری از شبکه های ماهواره ای ترویج عقاید و افکار و رفتارهای ناصحیح است که هر یک از این امور می تواند عاملی برای حرام بودن تماشای این برنامه ها باشد.
بارزترین مورد این برنامه ها، فعالیت سایت های ضد دینی و ضد شیعی است که تنها خود را روی ایجاد شک و تردید در باورهای اعتقادی مخاطبان متمرکز کرده اند و با ایجاد شبهه های عالمانه یا عوامانه یا توهین و تمسخر باورهای دینی، به زدودن باورها و سست کردن عقیده افراد مشغول اند که متاسفانه به خاطر سطحی بودن باورهای اعتقادی بسیاری از مردم و عدم دسترسی آن ها به شکل کارشناسان زبده دینی، این تلاش خطرناک در بسیاری از موارد با موفقیت هایی هم همراه بوده است.
ناگفته روشن است که آثار سوء و پیامدهای منفی این شبکه ها و این برنامه ها به مراتب بیش تر از فیلم های مستهجن است زیرا ریشه و اساس تقوا و خویشتن داری افراد را هدف قرار داده است.
در نتیجه مشاهده این برنامه برای بسیاری از افراد که قدرت تحلیل و بررسی و حلاجی صحیح مطالب را ندارند، همانند تهیه«کتب ضاله » است که همه فقها آن را حرام می دانند. مگر برای کارشناسان زبده ای که توانایی پاسخگویی و مقابله با آن را دارند.
پس تماشای این برنامه ها هر چند به نام تفسیر قرآن یا بحث دینی ارائه می شود، اما برای بسیاری از افراد می تواند مصداق کار حرام باشد. البته نباید فراموش کرد این امر با آزاد اندیشی و آزادی عقیده و ضرورت تحقیق در شناخت اصول دین منافاتی ندارد، بلکه اسلام اجازه و حتی دستور تحقیق و بررسی عالمانه در خصوص حقیقت دین و همه عقاید بنیادین را به ما داده است، اما این تحقیق و بررسی همه راه کار و شیوه منطقی خاص خود را دارد نه مشاهده برنامه های مذکور که همانند آلوده کردن خود به ویروس های ناشناخته برای یافتن راه مقابله و درمان آن هاست.
هزار نکته باریک تر از فیبر نوری!!
در کنار همه آن چه ذکر شد توجه به چند نکته دقیق ضروری است. اول آن که نباید خود را گول بزنیم که «من که نمی خواهم فیلم سکس ببینم » یا «من فقط برای تقویت زبان، کانال های خبری رو می بینم » و ...
تجربه نشان داده که اولاً آدم ها شناگرهای خوبی هستند و مشکل آن است که آب پیدا نمی کنند و اگر پا بدهد کارهایی می کنند که خودشان هم باورشان نمی شود. در نتیجه دیده شده یک آدم به اصطلاح مؤمن و علیه السلام (!)با همین بی احتیاطی ها تبدیل به مشتری پر و پا قرص برنامه های آلوده و پر از زشتی و پلیدی می شود و علی رغم ناراحتی درونی، نمی تواند از این گناهان فاصله بگیرد و به اصطلاح معتاد می شود.
دوم آن که دریافت اطلاعات آزاد و شنیدن صدای مخالفین همواره به معنی رسیدن به دیدی منصفانه و باز نیست و کمتر دیده شده کسی با تماشای برنامه خبری شبکه های غربی و تحلیل ها و بررسی های مغرضانه و حساب شده آنها، به ثبات اندیشه و نگرشی درست و صحیح برسد و معمولاً نتیجه این کار، یا باور همه ادعاهای مخالفان نظام و انقلاب و بدبینی نسبت به مسئولین و بزرگان نظام است و یا تردید و شک در همه آن چه از تریبون های رسمی نظام گفته می شود.
و سوم آن حتی اگر بر فرض خود ما نسبت به تصاویر و صحنه های آزاد برنامه های ماهواره یا حملات ضد دینی این برنامه ها و یا هجمه های رسانه ای آن ها به نظام و انقلاب از گناه و خطا و انحراف مصون باشیم، آیا فکر اطرافیان و دیگر اعضا خانواده که در همه ساعات روز حتی وقتی ما در منزل نیستیم دسترسی به این برنامه ها دارند را کرده ایم؟؟
آیا آنها هم از این خطرات ایمن هستند و آیا گناه و انحراف و تحریک آن ها دامن گیر مسبب این آلودگی ها نخواهد شد؟
*با توجه به آن چه گفته شد تکلیف دیدن برنامه های سیما از طریق آنتن ماهواره یا دریافت سیمای استانها یا شبکه های برون مرزی یا حتی شبکه های مفید و حلال مانند شبکه های کاملاً علمی یا اسلامی هم روشن می شود. زیرا فارغ از بحث قانونی، نفس مشاهده این برنامه ها حلال خواهد بود، در نتیجه اگر به منزل کسی رفتید که از آنتن ماهواره استفاده می کند تا زمانی که شبکه نامناسب و برنامه ای حرام را نمی بیند نمی توانید او را نهی از منکر کنید که دیدن این برنامه ها حرام است و یا خود از دیدن امتناع نمایید.
همین طور است اگر متوجه شدید فردی در منزل خود از آنتن ماهواره استفاده می کند. زیرا هر چند نگهداری و استفاده از این آنتن ها از نظر قانونی غیر مجاز باشد، اما دلیل نمی شود که ضروتاً آن فرد با این آنتن برنامه های نامناسب و حرام را مشاهده می کند. هر چند نباید از یاد برد که قرار دادن دیش ماهواره بر بام منزل، خود زمینه سوء ظن و طرح تهمت و غیبت بر علیه انسان را فراهم می کند که باید از آن پرهیز کرد، چون در روایات به ما توصیه شده «خود را از موضع تهمت دور نگه دارید» یعنی به گونه ای رفتار ننمایید که متهم به خطا یا گناهی شوید.
تا گاو ماهی !
حال که تکلیف خود ماهواره و استفاده از آن روشن شد، تکلیف بند و بیل و مسائل مرتبط با آن هم روشن می شود. یعنی اگر این آنتن برای استفاده حرام تهیه شود پس پولی که بابت آن پرداخت شده برای کار حرامی به کار رفته و در نتیجه فروشنده مالک این پول نخواهد بود و کمک برای نصب و راه اندازی یا تعمیر و تعویض قطعات آن هم حرام خواهند بود. به علاوه فرد خریدار یا کسی که بابت این نصب و تعمیر پول می دهد باید پول این هزینه های حرام هم در خمس سالیانه محاسبه کند. زیرا پولی که صرف کار حرام می شود در خرج و هزینه سال به حساب نمی آید.
خلاصه اگر اصل کار خراب شد به قول قدما تا «گاو ماهی» این خرابی پیش می رود. به علاوه گناه هر کسی که بواسطه این آنتن مبتلا به نگاه حرام شود یا در عقاید و باورهایش انحراف ایجاد شود، علاوه بر خودش بر باعث و بانی هم نوشته خواهد شد.
خلاصه کلام این که باید دندان لق هوس را کشید و دور این مسائل نرفت که آخر و عاقبت خوشی ندارد و این دایره های زنگ زده بر پشت بام خانه ها، اغلب دروازه جهنم برای اهل خانه خواهند بود و بادی از آن ها پرهیز کرد.
این جاست که خداوند می فرماید از «گام های شیطان پیروی نکنید » یعنی طوری حرکت نکنید که در نهایت به انحراف و آلودگی مبتلا شوید. در نتیجه خریدن LCD یا LED که انسان را قلقلک بدهد «مگه می شه آدم LCD داشته باشد بدون آنتن ماهواره ؟؟» بهتر است از همان اول اتفاق نیفتد و همان تلویزیون حبابی قدیمی خودمان که شبکه های داخلی را می گیرد هزار مرتبه می ارزد به کیفیت تصویر آیینه ای که هزار جور خطر و آلودگی را به دنبال دارد.
منبع:استفتائات مقام معظم رهبری، س 1212.
منبع: نشریه دیدار آشنا - شماره 126