«سروش»، «آی‌گپ»، «ایتا»، «گپ» و «ویسپی» پیام‌رسان‌هایی هستند که این‌روزها نامشان زیاد شنیده می‌شود؛ آن هم به عنوان جایگزینی برای «تلگرام» که ایرانی‌ها چند سالی هست با آن خو گرفته‌اند. دغدغه کاربران ایرانی این روزها فقط فیلترشدن تلگرام نیست؛ بلکه آنچه مطرح است میزان امنیت این پیام‌رسان‌ها و چگونگی احترام به حریم خصوصی‌شان است. در واقع مردم ایران ترجیح می‌دهند که در درجه اول بدانند شبکه‌هایی که این روزها روی آنها مانور داده می‌شود، توسط چه شخص یا چه ارگان‌هایی پشتیبانی می‌شوند؟
«سروش»
«سروش» یکی از گزینه‌های جدی برای مهاجرت کاربران ایرانی از تلگرام است. نرم‌افزار سروش در بهمن 1394 نسخه آزمایشی خود را به بازار عرضه کرد و تا بهمن 1395 نزدیک به 700 هزار کاربر فعال داشت. این نرم‌افزار تحت حمایت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران گسترش یافته و بخش عمده‌ای از سهام این شرکت متعلق به صدا و سیماست. «سروش» توسط شرکت «توسعه فناوری رسانه سروش» پشتیبانی می‌شود که مدیرعامل این شرکت شخصی به نام محمدرضا علی‌عسگری است و مدیریت پیام‌رسان سروش نیز بر عهده سیدمیثم سیدصالحی است. سیدصالحی مدیرعامل شرکت داده‌پردازی «فن‌آوا» بوده؛ شرکتی که خدمات اینترنت پرسرعت ارائه می‌کرده است.
سیدمیثم سیدصالحی
پیام‌رسان «سروش» مدعی است که اطلاعات مخاطبان را ذخیره و از آنها استفاده می‌کند اما این اطلاعات را در اختیار شخص یا شرکت ثالثی قرار نمی‌دهد. این پیام‌رسان شرایط و قوانینی را برای عضویت تنظیم کرده که در بند 5 آن آمده است: «سروش مجاز است در هر زمان که مشخص شد شناسه انتخاب‌شده مغایر با مشخصات سازنده یا مدیران کانال است با/بدون اطلاع قبلی شناسه کانال را تغییر یا کانال را غیرفعال نماید. مرجع تشخیص در این زمینه، سروش است.»
پیام‌رسان سروش
در بند 2 قوانین محتوای رد و بدل‌شده در سروش نیز آمده است: «کاربران مجاز به انتشار محتوای خلاف واقع، غیراخلاقی و غیرقانونی نیستند و عواقب آن برعهده خود کاربر خواهد بود.»
در بند 5 قوانین شرایط استفاده آمده است: «کاربر آزاد است تا در چهارچوب قوانین این توافقنامه و قوانین جمهوری اسلامی ایران اقدام به استفاده از بخش‌های مختلف سروش کند. لازم است ذکر شود عواقب تخطی از این بند، بر عهده خود کاربر است. در این خصوص سروش خود را توسعه‌دهنده سرویس دانسته و مسئولیت نحوه استفاده از این سرویس بر عهده کاربر است.»
در بند 6 قوانین شرایط استفاده نیز آمده است: «سروش می‌تواند حساب کاربری کاربران ناقض قوانین و همچنین کاربرانی که بیش از یک سال از آخرین فعالیت آنها می‌گذرد را با/بدون اطلاع قبلی به صورت موقت یا دائم غیرفعال کند.»
طی روزهای اخیر صداوسیما در بخش‌های خبری خود سعی دارد که مخاطبان را برای استفاده از این پیام‌رسان متقاعد کند و در گزارش‌های خبری بر امنیت آن تاکید کند.
«آی‌گپ»
«آی‌گپ» یکی دیگر از این پیام‌رسان‌های بومی است که در این مدت سعی در اثبات قابلیت‌های خود داشته است. مدیرعامل «آی‌گپ» شخصی به نام محمدرسول کاظمی است. این پیام‌رسان توسط شرکت «روی خط مدیا» پشتیبانی می‌شود که در سال 1394 تاسیس شده است. فعالیت‌های این شرکت در حوزه طراحی، برنامه‌نویسی و پشتیبانی نرم‌افزارهای ارتباطی و رسانه‌ای روی تلفن‌های همراه متمرکز است.
صفحه اینستاگرام محمدرسول کاظمی
محمدرسول کاظمی مدعی است: «تخصص بنده در زمینه رایانه است و با تکیه بر همین موضوع اقدام به رفع یکی از دغدغه‌های همیشگی‌ام که ساختن پیام‌رسانی بومی با قابلیت جهانی است، کرده‌ام و در این مسیر یک ریال حمایت از جایی دریافت نکرده‌ام. تمام کسانی که می‌گویند داخلی‌ها توان پاسخگویی به نیاز و تعداد کاربران ایرانی را ندارند به صراحت می‌گویم که آی‌گپ قادر به پاسخگویی به تمام نیازهای 40 میلیون کاربر ایرانی است.»
پیام‌رسان آی‌گپ
کاظمی چندی پیش نیز اعلام کرده بود که هرکس بتواند «آی‌گپ» را هک کند به او جایزه یک میلیارد تومانی پرداخت می‌کند.
«ایتا»
«ایتا» از دیگر مدعیان در میان پیام‌رسان‌های بومی است که در سال 1396 شروع به فعالیت کرد و اولین نسخه‌اش برای اندروید و همزمان نسخه وب آن آماده بهره‌برداری شد. همچنین نسخه آیفون و دسکتاپ آن در دست طراحی است. مراحل طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزار ایتا توسط شرکت اندیشه‌یاوران تمدن امروز که گفته می‌شود یک شرکت خصوصی است، انجام گرفته که این شرکت تحت حمایت دو شرکت طوبی و هاتف فعالیت می‌کند. سوابق این شرکت‌ها در حوزه فناوری‌های مبتنی بر تلفن همراه است.
پیام‌رسان ایتا
ایتا مدعی است: «هیچ شخص، گروه و جریانی نمی‌تواند ایتا را مجبور به حذف اطلاعات کاربران و فعالیت‌های آنها در نرم‌افزار کند. در عین حال ایتا تابع قوانین و مقررات رسمی جمهوری اسلامی ایران و احکام مراجع صالح قضایی است و نسبت به حذف ربات‌ها و کانال‌هایی که مطالب خشونت‌آفرین و تروریستی را نشر دهند یا حاوی مطالب مستهجن باشند اقدام خواهد کرد. لطفا توجه بفرمایید که این شامل محدودیت‌های محلی در مورد آزادی بیان نمی‌شود. برای مثال اگر نقد کردن دولت در کشوری ممنوع باشد، ایتا هیچ‌گاه در این‌گونه سانسورهای سیاسی مشارکت نمی‌کند. تا به این روز ما به اندازه 0 بایت دیتا در اختیار اشخاص ثالث از جمله دولت‌ها قرار داده‌ایم.»
در وبسایت «ایتا» نام هیچ شخصی به عنوان گرداننده اصلی نیامده است.
«گپ»
پیام‌رسان ایرانی «گپ» نیز در این میان مدعی رقابت است. در وبسایت این پیام‌رسان هیچ اطلاعاتی درباره شرکت پشتیبان و گردانندگان اصلی آن وجود ندارد. گردانندگان «گپ» در اینستاگرام نیز فعالیتی ندارند و گویا ترجیح دادند که در گمنامی به فعالیت خود ادامه دهند.
پیام‌رسان گپ
در بخش «ارتباط با ما» و «درباره ما»ی وبسایت گپ عملا هیچ اطلاعاتی وجود ندارد و آنها صرفا مدعی ارتباط آسان و مدرن هستند. آنها می‌گویند: «شرکت‌ها و افرادی که دارای محتوا و خدمات ارزشمند هستند می‌توانند از طریق پیام‌رسان گپ خدمات و اطلاعات خود را در اختیار مخاطبان قرار دهند«.
آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات سال گذشته به این پیام‌رسان پیوست.
«ویسپی»
سرویس پیام‌رسان «ویسپی» در حالی به عنوان یک پیام‌رسان داخلی معرفی شده است که اگر نام این پیام‌رسان را به زبان فارسی جست‌وجو کنید، وبسایتی به شما معرفی نمی‌شود اما در صورت جست‌وجوی نام این پیام‌رسان به زبان انگلیسی، وبسایتی به همین زبان توضیحاتی درباره این پیام‌رسان می‌دهد.
پیام‌رسان ویسپی
پشتیبان ویسپی شرکتی به نام «SG Atlantic Limited» مستقر در هنگ‌کنگ است اما بعضی‌ها مدعی هستند که این پیام‌رسان داخل ایران و توسط یک اپراتور اینترنت ثابت در کشور یعنی شرکت «شاتل» اداره می‌شود. با این حال مدیرعامل شاتل تعلق داشتن ویسپی به این شرکت را تکذیب می‌کند و می‌گوید: «به عنوان یک اپراتور، رعایت بی‌طرفی، اصل فعالیت ماست و حامی فعالیت توسعه کاربری همه‌ی پیام‌رسان‌ها هستیم. این شرکت خدمات CDN به بسیاری از شرکت‌های دارای محتوای داخلی و خارجی ارائه می‌دهد اما هیچ مشارکتی با هیچ یک از شبکه‌های اجتماعی خارج از این پروتکل وجود ندارد. چنانچه شرکت‌های فعال در این حوره نیز بخواهند می‌توانند از این خدمات استفاده کنند. در همین حال، ما از هرگونه همکاری با سرویس‌های داخلی و خارجی که بتواند امکانات پیش روی مشتریان و رضایت آنان را توسعه دهد، استقبال می‌کنیم.»
***
گردانندگان این پیام‌رسان‌ها در حالی مدعی حفظ حریم خصوصی هستند که در یکی از این پیام‌رسان‌ها که این روزها تبلیغات زیادی هم دارد، پس از نصب و برای استفاده از امکان مکالمه صوتی، پرسشی به زبان انگلیسی روی صفحه ظاهر می‌شود و می‌پرسد: «آیا اجازه ضبط مکالمات خود را می‌دهید؟»
