در چهار یا پنج سال اخیر نقدینگی از 500 هزار میلیارد تومان به 1500 هزار میلیارد توما ن رسید یعنی تقریبا سه برابر شد. بحران موسسات مالی غیرمجاز وارد فاز جدیدی شد و تقریبا روزی نبود که مالباختگان موسسات مالی غیرمجاز روبه‌روی بانک مرکزی، ریاست‌جمهوری، مجلس و... تجمع نکنند و علیه رئیس کل شعار سر ندهند. حتی کار به جایی کشید که وقتی سیف برای بازدید به نمایشگاه مطبوعات رفت تا خودی نشان دهد، توسط مردم هو و از نمایشگاه بیرون انداخته شد! کارشناسان می‌گویند این همه انزجار از او، به دلیل عملکرد نامطلوبش در حوزه سیاستگذاری است.
حتی اغلب اقتصاددانان بر این باورند که دلیل اصلی التهابات ارزی در هفته‌های گذشته سوء‌مدیریت بانک مرکزی در بازار است، چراکه این نهاد قبل و بعد از التهابات ارزی، هیچ سیاست مدونی برای فروکش کردن بحران انتخاب نکرد. اما شواهد نشان می‌دهد دولتی‌ها از او راضی‌اند. سکوت پاستور در برابر برخی اقدامات و اعتراضات مردمی نشان می‌دهد پاستور خیلی هم بدش نمی‌آید، فردی مانند ولی‌ا... سیف در قامت رئیس ساختمان میرداماد خودنمایی کند. کارشناسان می‌گویند دلیل راضی بودن دولت از او، انعطافش در برابر خواسته‌های اقتصادی دولتی‌هاست.
شنیده شده او قرار است تا 120 روز دیگر تغییر و به‌عنوان سفیر به یکی از کشورهای اروپایی نقل مکان کند. اما سوال این است که آیا نباید قبل از رفتن او از بانک مرکزی، او و تیمش درباره عملکرد 5/4 ساله‌شان پاسخ ملت را بدهند. شنیده شده شاپور محمدی رئیس کنونی بورس تهران، پیمان قربانی معاون کنونی بانک مرکزی و هاشم بت‌شکن قرار است به جای ولی‌ا... سیف به بانک مرکزی بروند. اگرچه اسامی افراد مذکور فعلا تایید نشده، رسانه‌های نزدیک به دولت در روزهای اخیر از این افراد به‌عنوان جایگزینان سیف سخن گفته‌اند.
سیف استاد تاخیر در اجرای سیاست‌های پولی و بانکی است
دکتر وحید شقاقی پژوهشگر اقتصادی استاد دانشگاه خوارزمی تهران در پاسخ به این سوال که به عملکرد سیف در 5/4 سال اخیر چه نمره‌ای می‌دهید؟ می‌گوید: «به‌جز نوسانات ارزی که مدیریت اقتصادی مجموعه دولت را آن رقم زد، نظارت بر سپرده‌ها و مدیریت نقدینگی، ابلاغ اوراق گواهی 20 درصد، عدم تدوین و جلوگیری از خروج سرمایه از کشور و مواردی از این دست ضعف مدیریتی سیف در بانک مرکزی را کاملا آشکار می‌کند، به‌طوری‌که امروز میزان نقدینگی به 1500 هزار میلیارد تومان رسیده است که به‌جرات می‌توان گفت این میزان نقدینگی یک خطر بزرگ اقتصاد ایران است. مورد دوم نظارت بر بانک‌ها درزمینه عدم دستکاری ترازنامه‌ها و رعایت مصوبات شورای پول و اعتبار است. ضعف سوم مدیریتی سیف، ابلاغ اوراق گواهی 20 درصد بود که با افزایش نرخ سود بانکی از 15 به 20 درصد، نه‌تنها هیچ عایدی‌ای برای دولت و همچنین کنترل نرخ ارز نداشت، بلکه بیش از 12 هزار میلیارد تومان ضرر روی دست دولت گذاشت. تعلل در افتتاح حساب سپرده ارزی مورد سوم ضعف مدیریتی وی است که اگر به‌موقع اجرا می‌شد، می‌توانست از نوسانات ارزی اخیر جلوگیری کند. مورد بعدی خروج سرمایه است؛ سوال این است که چرا این امر در دوره مدیریت سیف جدی گرفته نشد؟»
وی تاکید کرد در مجموع ارزیابی بنده این است که گرچه در مدیریت ارزی مجموعه دولت مقصر است، اما در حوزه‌هایی که شرح داده شد، نوعی تعلل، تاخیر و طرح‌های اشتباه در مدیریت سیف بر بانک مرکزی دیده می‌شود. دکتر شقاقی شهری در پایان، در پاسخ به این سوال که آیا گزینه‌هایی مانند شاپور محمدی رئیس بورس، هاشم بت‌شکن و پیمان قربانی برای پست حساس بانک مرکزی مناسبند یا نه؟ گفت این گزینه‌ها قطعا ضعیف‌تر از آقای سیف هستند و قطعا توانایی هماهنگی تیم اقتصادی دولت با بانک مرکزی را نخواهند داشت.
سیف قانون‌گریز نبود، اما برنامه‌ها ضعف داشتند
ایرج ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم و کارشناس اقتصادی در ارزیابی عملکرد سیف در بانک مرکزی می‌گوید بر اساس قانون، حیطه وظایف بانک مرکزی در حوزه تنظیم سیاست‌های پولی، بانکی، مالی و اعتباری است که این سیاست‌ها به صورت دستوری از شورای پول و اعتبار به رئیس بانک مرکزی ابلاغ می‌شود. اما از جهت ترکیب قوا و سیاست‌هایی که مصوب شوراهای فرادست است، در رابطه با مصوبات رئیس کل بانک مرکزی نقش نظارتی- اجرایی دارد و طبیعی است که هرچه حسن و قبح وجود دارد، به یک شخص ارجاع داده نمی‌شود. برای اینکه شخص باید آن سیاست را در شورای فرادست به تصویب برساند، لذا ضعف‌ها و قوت‌ها تضامنی است. عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس در پایان گفت در مجموع معتقدم قانون‌گریزی در بانک مرکزی اتفاق نیفتاده است، اما برخی برنامه‌ها ضعیف بودند. ندیمی در پایان، در پاسخ به این سوال که آیا گزینه‌هایی مانند شاپور محمدی رئیس بورس، هاشم بت‌شکن و پیمان قربانی برای این پست حساس بانک مرکزی مناسبند یا نه؟ پاسخ روشنی نداد و معتقد بود که مدیریت بانک مرکزی صرفا به یک شخص مربوط نمی‌شود و این افراد هم با توجه به اینکه در بدنه سیستم مالی بوده‌اند، می‌توانند ایفای نقش کنند.
نمره 11 می‌دهم
مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه شهیدچمران درباره عملکرد سیف گفت: «به نظر من با توجه به تجاربی که آقای سیف در بانک‌های دیگر داشتند آن‌گونه که انتظار می‌رفت عملکرد مطلوبی را ارائه نداد. نقص ایشان در مباحث نظری و شناخت از اقتصاد کشور و مباحث پولی بود که خصوصا در نرخ بهره بانکی و ارز نتوانست عملکرد و تصمیمات به موقع و مناسبی بگیرد. من به عملکرد ایشان از 20 بین 11 تا 13 می‌دهم.»
افقه درباره خصوصیات رئیس آینده بانک مرکزی معتقد است: «کسی که می‌خواهد این مسئولیت مهم را برعهده بگیرد ضمن اینکه باید اقتصاد خوانده باشد آن هم با گرایش پولی و بانکی، باید شناخت واقعی و دقیقی از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور داشته باشد. در کشور ما متغیرهای اقتصادی به‌شدت تحت تاثیر متغیرهای غیر اقتصادی است. در غیر این صورت بعید است بتواند تصمیمات درست در زمان مقتضی بگیرد. به نظر من دکتر کمیجانی به دلیل اینکه معاون بانک مرکزی است و با توجه به اینکه اقتصاد خوانده، گزینه مناسبی برای جانشینی سیف است.»
بانک مرکزی استقلال ندارد
نارسیس امین رشتی، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره گفت: «چون بانک مرکزی استقلال واقعی را از دولت ندارد نمی‌توان عملکرد شخص را به‌تنهایی سنجید. در کل تیم اقتصادی قبلی دولت عملکرد بهتری داشت و این باعث شده بود بانک مرکزی نیز عملکرد بهتری از دوره جدید دولت داشته باشد. در یک سال اخیر به دلیل اینکه تیم اقتصادی دولت تغییر کرد و خصوصا در بحران ارزی اخیر بانک مرکزی نتوانست مدیریت درستی را اعمال کند.»
وی ادامه داد: «به جای اینکه معاون اول بیاید و نرخ 4200 تومانی را برای دلار اعلام کند، بانک مرکزی باید حرکت موثرتری را انجام می‌داد. این ساختار غلط بانک مرکزی است که اجازه عملکرد صحیح را به بانک مرکزی نمی‌دهد. بحران اصلی در حال حاضر مساله ارز است که به نظر می‌رسد هنوز این بحران را پشت سر نگذاشته‌ایم. دولت باید عملکرد بهتری را نشان بدهد و اعتماد را به مردم برگرداند.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «نه عملکرد شخص سیف بلکه عملکرد مجموعه بانک مرکزی در دوره جدید را موفق نمی‌دانم. بسیاری از سیاست‌های بانک مرکزی دستوری به آن ابلاغ می‌شود. اینکه کنترل سیاست‌های پولی و مالی در دست دولت است، خود می‌تواند بحران‌زا باشد. باید ساختار بانک مرکزی تغییر کند و استقلال بیشتری به آن داده شود. هیچ‌جای دنیا دولت سیاست‌های پولی را اجرا نمی‌کند.»
امین‌رشتی درباره ویژگی‌های رئیس آینده بانک مرکزی بیان داشت: «در پستی مانند رئیس بانک مرکزی بهتر است فردی انتخاب شود که اقتصاد را درک کند. مشکل ما این است که بعضا اصول اقتصادی شوخی فرض می‌شدند، ولی مهم‌تر از تخصص باید کسی باشد که به بازارهای مالی آشنا باشد و بتواند فکری برای ساختار پولی کشور بکند، چون حضور یک شخص به اندازه سیستم درست، موثر نیست.»
سیف تسلط و اختیار کافی ندارد
عبدالحمید انصاری، مدیرکل اسبق اعتبارات بانک مرکزی درباره عملکرد بانک مرکزی گفت: «شاکله و ساختار بانک مرکزی به نحوی است که حضور آقای سیف در آن نقش زیادی ندارد. تصمیمات را تیم کارشناسی بانک مرکزی می‌گیرد و به مقامات بالا ارجاع می‌دهد. برای سیف فقط در حد اداره امور جاری سازمان نقش قائل هستند. ضمن اینکه اساسا در دوره آقای روحانی تیم اقتصادی در بیرون از بانک مرکزی تصمیم می‌گیرند و به بانک مرکزی برای اجرا ابلاغ می‌کنند.»
وی ادامه داد: «نمونه آن تصمیماتی است که برای نرخ سپرده‌های بانکی گرفته شد. ابتدا در شهریور گذشته سود سپرده‌ها به 15 درصد کاهش یافت و چند ماه بعد یکباره اجازه افتتاح سپرده‌های 20 درصدی را می‌دهند. این مسائل نشان از عدم تسلط و اختیار کافی سیف دارد. قابل رویت است که تصمیمات از جایی دیگر گرفته و به ایشان ابلاغ می‌شود.»
وی تصریح کرد: «قانون پولی و بانکی که نحوه اداره بانک مرکزی را مشخص کرده مربوط به سال 1351 است. باید مانند همه حوزه‌ها در این قانون نیز تجدیدنظر شود.»
انصاری درباره خصوصیات رئیس آینده بانک مرکزی گفت: «هر کس در بانک مرکزی بخواهد کار کند ابتدا باید این سازمان را بشناسد. ما به‌کرات شاهد بوده‌ایم کسانی برای ریاست بانک مرکزی آمده‌اند که فقط سابقه مدیریت در بانک‌های تجاری را داشته‌اند. این افراد تا مدت‌ها سرگردان بودند و در نتیجه بانک مرکزی با مجموعه کارشناسان اداره می‌شد. ضمن اینکه رئیس آینده باید اقدام جدی و بدون فوت وقت برای اصلاح قانون پولی و بانکی و قوانین قدیمی داشته باشد تا برای سال‌های آینده نظام بانکی را روی ریل صحیح قرار دهد.»
فرهیختگان
