هفته نامه سلامت - ترجمه ستاره محمد: هر سال در تاریخ 22 آوریل مصادف با 2 اردیبهشت ماه، مراسم «روز جهانی زمین پاک» برگزار می شود هدف از نام گذاری این روز افزایش آگاهی در مورد اهمیت محیط زیست و قدردانی نسبت به کره زمین است. در این تاریخ فعالیت های مختلفی برای محافظت از محیط زیست و کاهش آلاینده های محیطی توسط سازمان های مردمی و دولتی سرتاسر جهان برگزار می شود.
روز جهانی زمین پاک هر سال بر یک شعار تمرکز دارد؛ شعار امسال «پایان آلودگی حاصل از پسماند پلاستیکی» انتخاب شده است. با افزایش روزافزون استفاده از مواد پلاستیکی در شکل های مختلف، کره زمین و موجودات زنده، بیش از هر زمانی در معرض خطر آسیب های گسترده و غیرقابل جبران پسماند حاصل از این مواد قرار گرفته اند. بنابراین تعیین و اجرای راهکارها و قوانین لازم برای کاهش مصرف پلاستیک، ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
مروری بر تاریخچه روز زمین پاک
حدود 48 سال پیش بود که میلیون ها نفر در تاریخ 22 آوریل سال 1970 میلادی به خیابان های آمریکا آمدند و برای شکایت از آثار سوء و آلودگی ناشی از 150 سال توسعه صنعتی تظاهرات کردند. دود و آلودگی حاصل از فعالیت های صنعتی جان تعداد زیادی از افراد را به خطر انداخته بود و طبق شواهد باعث تاخیر رشدی در کودکان شده بود.
همچنین تنوع زیستی در نتیجه زیاده روی در مصرف سموم، آفت کش ها و دیگر آلاینده ها رو به کاهش گذاشته بود. در عین حال آگاهی عمومی در مورد آثار زیست محیطی آلودگی ها روز به روز بیشتر می شد تا این که مجلس آمریکا و «ریچارد نیکسون»، رئیس جمهور آن زمان خیلی سریع به این تظاهرات پاسخ دادند و آژانس را همان سال تاسیس کردند. این آژانس قوانین سختگیرانه ای برای محافظت از محیط زیست وضع کرد، از جمله قانون آب پاک و قانون گونه های در معرض انقراض و قوانینی که تا امروز نقش مهمی در حفظ کره زمین ایفا کرده اند.
حضور بیش از 1 میلیارد فعال محیط زیست از 192 کشور
روز زمین پاک یک رویداد جهانی با همکاری بیش از 1 میلیارد نفر از 192 کشور است و به عنوان بزرگترین رویداد اجتماعی و مدنی جهان شناخته می شود. در این روز مردم راهپیمایی های مختلف برگزار کرده و با مقامات رسمی کشور خود ملاقات می کنند تا برای محافظت از محیط زیست عریضه های جدیدی امضا کنند. همچنین به فعالیت های نمادین مثل درختکاری و نظافت شهر و طبیعت می پردازند.
سازمان های خصوصی و دولتی نیز از این فرصت برای ایجاد تعهدات جدید و اقدامات پایدار استفاده می کنند. سازمان مسئول هدایت و رهبری روز جهانی زمین پاک امسال از تمامی مردم درخواست کرده برای همیشه با پلاستیک های بکبار مصرف و دفع آنها در طبیعت خداحافظی کنند و با جایگزین کردن آنها با پلاستیک های بازیافتی و به طور کلی کاهش مصرف پلاستیک، نسبت به حفظ محیط زیست خود مسئول باشند.
از آسیب به محیط زیست تا اختلالات هورمونی و بلوغ زودرس
شواهد مبنی بر اثر مخرب تجربه پلاستیک رو به افزایش است. از آسیب به حیات موجودات دریایی گرفته تا انتقال پسماندهای پلاستیکی به آب و غذای مصرفی انسان و ایجاد اختلالات هورمونی، بیماری های کشنده و بلوغ زودرس. مصرف روز افزون پلاستیک ها با عوارض مختلف خود حیات کره زمین را تهدید می کند. زباله های پلاستیکی، سواحل و مناظر دیدنی را آلوده می کنند و باعث انسداد مسیرهای آب و رودخانه ها می شوند. بنابراین می توانند خطر بروز سیلاب ها را نیز افزایش دهند.
در حال حاضر 79 درصد از پلاستیکی که در جهان تولید می شود (برابر با 5.5 میلیارد تن) به صورت زباله و پسماند در محیط زیست تجمع یافته و رها شده است. اگر روش کنونی دفع زباله ادامه پیدا کند، تخمین زده می شود این رقم تا سال 2050 میلادی به 13.2 میلیارد تن برسد. هم اکنون کشورهای چین، اندونزی، فیلیپین، ویتنام، سریلانکا، تایلند، مصر، مالزی، نیجریه و بنگلادش به ترتیب بیشترین آمار سوءمدیریت زباله پلاستیکی در جهان را به خود اختصاص داده اند. نلازم به ذکر است سوزاندن زباله هر سال باعث مرگ زودرس 280 هزار نفر در جهان می شود.
زباله های پلاستیکی سر از کجا در می آورند؟
آیا تا به حال کنجکاو بوده اید که بدانید زباله های پلاستیکی شما سر از کجا در می آورند؟ فکر می کنید این زباله ها بازیافت یا در زباله دانی رها می شوند؟ تمامی این سوال ها با توجه به محل زندگی شما می توانند جواب های متفاوتی داشته باشند. جواب آنها نیز بر زندگی موجودات مختلف به خصوص موجود ات دریایی بسیار تاثیرگذار است. بسیاری از زباله های پلاستیکی خیلی راحت از طریق توفان و باد یا جریان آب به رودخانه ها، دریاها و اقیانوس ها راه پیدا می کنند. شاید با خود بگویید یک تکه پلاستیک کوچک در یک اقیانوس بزرگ اصلا به چشم نمی آید، اما باید بدانید با مدیریت نامناسب زباله ها، هم اکنون میلیون ها تکه پلاستیک در اقیانوس های سرتاسر جهان به صورت رها شده باقی مانده اند. اگر وضعیت رسیدگی به این موضوع تغییر نکند، تعداد پلاستیک های داخل اقیانوس تا سال 2050 میلادی از تعداد ماهی های آن بیشتر خواهد شد!
تراژدی پلاستیکی در دریا و اقیانوس
پلاستیک ها بر زندگی آبزیان تاثیر بسزایی می گذارند و از راه های مختلف به آنها آسیب می رسانند. فرض کنید یک حلقه پلاستیکی وارد اقیانوس شود و یک بچه لاک پشت موقع حرکت در آن گیر کند. لاک پشت به رشد خود ادامه خواهد داد اما اندازه حلقه پلاستیکی یکسان باقی می ماند. این موضوع رشد طبیعی لاک پشت را تحت تاثیر قرار می دهد و به احتمال زیاد این لاک پشت تا قبل از رسیدن به بزرگسالی جان خود را از دست می دهد. این تراژدی هر روز در آب ها تکرار می شود و بسیاری از انسان ها نسبت به آن بی تفاوت هستند.
نهنگی با 30 کیسه پلاستیکی در شکم!
حال فرض کنید ناهار خود را از رستوران سفارش داده اید و این ناهار در کیسه ای یک بار مصرف به دست شما می رسد. به احتمال زیاد این کیسه را در نزدیک ترین سطل ز باله می اندازید اما اگر سطل پر باشد، ممکن است از آن بیرون بیفتد و توسط باد وارد فاضلاب و راه های آبی شود و در نهایت به دریا و اقیانوس راه یابد. این کیسه برای سال های طولانی همان طور شناور در آب باقی می ماند و به تدریج به تکه های کوچک تر تقسیم می شود.
از آنجایی که این تکه ها به عروس دریایی شباهت دارند، به اشتباه توسط شیرهای دریایی و دیگر موجودات خورده می شوند. این پلاستیک ها در دستگاه گوارش آبزیان باقی می مانند و انسداد ایجاد می کنند. در نتیجه موجودات دریایی دیگر نمی توانند به طور عادی غذا بخورند و دچار مرگ زودهنگام می شوند. به تازگی کالبدشکافی یک نهنگ در نروژ نشان داد 30 کیسه پلاستیکی در شکم او وجود داشته است.
ماهی پلاستیکی بر سر سفره انسان
یکی دیگر از راه های انتقال اجزای پلاستیکی به آب ها، پوشیدن و شستشوی لباس ها و پارچه های تهیه شده از الیاف مصنوعی و پلاستیکی مثل پلی استر است. با هر بار شستن این لباس ها، ذرات میکروسکوپی پلاستیک در آب رها می شوند و به دریا و اقیانوس راه پیدا می کنند. از آنجایی که این ذرات بسیار کوچک هستند، نمی توان آنها را با فیلتر جدا کرد. این ذرات توسط آبشش آبزیان جذب بدن آنها می شوند و در نهایت با خوردن این ماهی ها وارد بدن انسان می شوند.
10 راه آسان برای کاهش پسماند پلاستیک در زندگی روزمره
پسماندهای پلاستیکی به هیچ وجه نباید به آب ها منتقل شوند. ما زمین را از نیاکان خود به ارث نبرده ایم، بلکه از فرزندان و نوادگان آینده خود قرض گرفته ایم. بنابراین با حفظ محیط زیست به حفظ زندگی فرزندان خود کمک خواهید کرد. تصور زندگی روزانه بدون استفاده از پلاستیک، مشکل است اما باید بدانید تجزیه پلاستیک در طبیعت چند قرن زمان لازم دارد. طی این مدت، پلاستیک، زمین و اقیانوس را آلوده و مسموم می کند و در نهایت با لوده کردن ماهی ها و پرندگان وارد زنجیره غذایی انسان می شود.
برای جلوگیری از تمام مشکلات مذکور، نیاز به راهکارهای اساسی وجود دارد. کاهش مصرف پلاستیک تنها یک راه است. از آنجایی که هم اکنون راه درستی برای مدیریت زباله های پلاستیکی وجود ندارد، توصیه می شود همه افراد مصرف پلاستیک ها را کاهش دهند. در ادامه به چند راهکار ساده برای کاهش ورود پسماندهای پلاستیکی به طبیعت اشاره می شود:
1. هیچ گاه خانه را بدون بطری فلزی آب ترک نکنید. به این ترتیب از خرج اضافه برای بطری های آب معدنی نیز جلوگیری خواهید کرد.
2. هنگام خرید به جای استفاده از کیسه های پلاستیکی از کیف خرید خانگی استفاده کنید.
3. به جای خرید خوراکی هایی که در ظروف پلاستیکی به فروش می رسند، خوراکی هایی با ظروف شیشه ای انتخاب کنید؛ از جمله سس ها، سرکه ها و آبمیوه ها. با این کار به حفظ سلامت خود نیز کمک خواهید کرد زیرا ذره های پلاستیک به بعضی مواد غذایی نفوذ پیدا می کنند.
4. اگر به آب آشامیدنی دسترسی دارید از خرید بطری های آب معدنی خودداری کنید.
5. به جای استفاده از وسایل پلاستیکی یک بار مصرف از پلاستیک های چندبار مصرف و قابل بازیافت استفاده کنید.
6. به جای خرید دستمال کاغذی با رویه پلاستیکی دستمال با بسته بندی کاغذی بخرید.
7. برای فریز کردن مواد غذایی به جای ظروف و کیسه های پلاستیکی از ظروف شیشه ای استفاده کنید.
9. از خرید و پوشیدن لباس های تهیه شده از الیاف پلاستیکی مثل ویسکوز (ریون)، پلی استر و نایلون خودداری کرده و به جای آنها از لباس با جنس کتان، پنبه، لنین و الیاف طبیعی استفاده کنید.
9. به جای بستنی اسکوپی در کاسه، بستنی قیفی بخورد.
10. آدامس خوردن را ترک کنید. بیشتر آدامس ها از ترکیبات پلاستیک تهیه می شوند.
منابع: earthday.org l/ smarticular.net
سیاره ما، خانه ما
حمید رحمانی: زمین، خانه من است. نه! زمین، تنها خانه ماست. در آن زاده می شویم و در آن می میریم.
ای زمینیان! بشنوید صدای زمین را. صدای زمین، صدای وجدان ماست که نسل های آینده، آن را از حلقوم انسان های پاک، فریاد می زنند. این انسان ها! زمین بستر شماست. زمین پناهگاه شماست. زمین با همه نعمت های پیدا و ناپیدایش، برای شماست. در زمین پاک، پاک زیست کنید. خدا پاکیزگان را دوست دارد. اینک، دستان ناپاک، ناسپاسانه بر زمین زخم می زنند. ای دستان پاک، که زخم زمین را بر سینه دارید، مرهم شما نجات زمین است، زمین، امانت خداست، آن را سبز بداریم؛ همان گونه که بود؛ آن را پاک بداریم، همان گونه که بود.
بمب های آلوده را خنثی کنیم
زمین، یکی از شگفتی های آفرینش است. این سیاره منظومه شمسی، از آن رو با دیگر سیاره ها فرق دارد که در جو آن اکسیژن هست و در نتیجه، زیستن در آن امکان پیر شده است. با آغاز عصر ماشین و پیشرفت های صنعتی و علمی و رشد روزافزون علم گرایی، راه تسلط انسان بر آرزوی دیرینه اش، یعنی تسلط بر طبیعت تا اندازه زیادی هموار شد، اما خودخواهی ها و سودجویی های انسان، اندیشه، سیطره و آگاهی بیشتر او از جهان اطرافش را به صحنه کارزاری نابرابر میان او و طبیعت تبدیل کرده است. تقریبا چند دهه است که زنگ های خطر برای زمین به صدا در آمده است. روزی نیست که خبر و گزارش هایی از سراسر جهان مخابره نشود و بیانگر نگرانی عمیق کارشناسان از تخریب محیط زیست و به خطر افتادن زندگی روی کرده زمین نباشد.
روز زمین پاک یکی از این زنگ های خطر است که در همه جای دنیا شنیده می شود. جانا کانل، موسس روز زمین علت نام گذاری 21 مارس به عنوان «روز زمین» را شکرگزاری و جشنی می داند برای این که بیندیشیم و تعهدات خود را برای مراقبت و حفاظت از زمین، هر چه بهتر و بیشتر به اجرا در آوریم. امروزه با پیشرفت هر چه بیشتر صنعت و فناوری، زمین و زیست در آن با دشواری های روزافزونی روبرو می شود. همراه با عصر محصولات الکترونیکی دیجیتال و روند سریع تغییرات در این حوزه، شرکت های تولید کننده برای حفظ برتری تجاری خود و افزایش سودآوری، به تولید انواع کالاهای خوش آب و رنگ و روز آمد
با موادی شیک و پر زرق و برق و در عین حال شکننده، با بهره گیری از مواد ارزان قیمت رو آورده اند. به این ترتیب، به رغم محصولات الکترونیکی دهه های پیشین که با عمری طولانی، قطعات یدکی و ضمانت تعمیر به مشتری همراه بودند، امروز، شاهد موجی از انواع کالاهای با عمر کمتر از 6 ماه هستیم که به زودی از رده خارج و به زباله دانی اندخته می شوند. نکته حائز اهمیت این است که این کالاها دارای مقادیر فراوانی از انواع فلزهای سمی و مهلک مانند سرب، کادمیوم، جیوه، کرومیوم و باریوم هستند که به دلیل فقدان قوانین مربوط به بازیافت این محصولات، عمدتا روانه آب و خاک و طبیعت می شوند. پس باید این زباله های عصر مدرن را بمب ساعتی در حال انفجار دنیای امروز دانست.
اهمیت زمین پاک در اسلام
در قرآن کریم، بارها از زمین، آفرینش آن، نقش های این نعمت بزرگ الهی و نعمت های پیدا و ناپیدای آن سخن به میان آمده است.
«الله الذی جعل لکم الارض قرارا؛ خداوند همان است که زمین را آسایشگاه شما قرار داد.»
در قرآن، صفاتی مانند پناهگاه، آسایشگاه و بستر، برای زمین آورده شده و آنها را برای انسان، نعمت های بزرگ شمرده است. امام علی (ع) در نگاهی بلند و سازنده، انسان را مامور آباد کردن زمین دانسته و چنین فرموده است: «خداوند انسان را از بهشت به سوی زمین فرستاد تا با نسل خود آنجا را آباد کند.»
نیز آن حضرت در بیانی شیوا و نگاهی ژرف و زیباشناسانه، زمین و نعمت های آن را چنین توصیف می کند: «پس زمین به وسیله باغ های زیبا، همگان را به سرور و شادی دعوت کرده، با لباس نازک گلبرگ ها که بر خود پوشیده، هر بیننده ای را به شگفتی واداشت و با زینت و زیوری که از گلوبند گل های گوناگون، فخرکنان، خود را آراست، هر بیننده را به وجد آورد که فرآورده های نباتی را، توشه و غذای انسان و روزی حیوانات قرار داد. در گوشه و کنار آن دره های عمیق آفرید و راه ها و نشانه ها برای آنها که بخواهند از جاده های وسیع آن عبور کنند تعیین کرد.»
عمل پیامبر و دستورهای آن حضرت در جنگ ها برای پرهیز از تخریب محیط زیست به سپاهیان اسلام نیز حکایت از اهمیت حفظ محیط زیست در اسلام دارد و می تواند الگویی برای زمانه ما باشد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز حفظ محیط زیست، وظیفه همگانی شمرده شده و فعالیت های اقتصادی آلوده کننده و مخرب جبران ناپذیر محیط زیست، ممنوع اعلام شده است.
