خشک‌ترین سال تاریخ آبی کشور / نشست زمین در ایران به ۱۴۰ برابر شرایط بحرانی رسیده

برف و باران در روزهای اخیر سراسر کشور را درنوردید اما بر اساس آمارهای رسمی هنوز هم در خشک‌ترین سال تاریخ آب کشور از زمانی که آمار آن در دسترس بوده به سر می‌بریم.

به گزارش ، مهر نوشت: درختان و باغ‌ها از بین رفتند، کشاورزان خسارت دیدند، بسیاری در جاده ماندند و حتی برق برخی شهرها برای چندین ساعت قطع شد اما بارندگی روزهای اخیر با همه مشکلاتی که در نقاط مختلف کشور ایجاد کرد، مایه دلگرمی همگان بود. گویی سایه سیاه خشکسالی کنار رفته اما وقتی پای اعداد به میان می‌رسد باز هم تصویر ترسناکی از سال 1397 پیش رویمان شکل می‌گیرد. بعد از همه بارندگی‌ها هنوز 40 درصد نسبت به میانگین درازمدت خشکسالی داریم و در برخی نقاط کشور نشست زمین به 140 برابر حد بحرانی رسیده است. با این همه در شهرها یک سوم آب و بیرون از شهرها تقریباً همه آب را هدر می‌دهیم، همچون درمانده‌ای که در شبی سرد و تاریک آخرین تخته‌ها و الوارهای سرپناهش را یکی یکی در آتش می‌اندازد تا زنده بماند؛ و البته در تاریکی شب نمی‌بیند که چه ابرهای شوم سیاهی هنوز در راهند.

با همه بارندگی‌های اخیر در خشک‌ترین سال به سر می‌بریم

اکنون با خشک‌ترین سال تاریخ آبی کشور رقابت می‌کنیم و لب به لب با شرایط مشابه آن پیش می‌رویم، اما اگر افزایش دما را به این وضعیت بارش اضافه کنیم در واقع وضعیت ما بدتر است.

رئیس مرکز ملی خشکسالی درباره وضعیت آبی کشور بعد از بارندگی‌های اخیر به خبرنگار مهر می‌گوید: خدا را شکر که بارندگی‌های اخیر وضع ما را خیلی بهتر کرد. در سال آبی کنونی نسبت به درازمدت 48 درصد کاهش بارش داشتیم ولی حالا بعد از بارندگی اخیر به حدود 40 درصد کاهش بارش نسبت به دراز مدت رسیده‌ایم. ولی 40 درصد مگر عدد کمی است؟

صادق ضیائیان اعلام می‌کند: تا پایان فروردین امسال بارش کل کشور در سال آبی کنونی که از مهرماه آغاز شده 112 میلیمتر بوده است که نسبت به دراز مدت حدود 42 درصد کاهش و نسبت به سال گذشته حدود 40 درصد کاهش داشته‌ایم.

وی تصریح می‌کند: ما اکنون با خشک‌ترین سال تاریخ آبی کشور رقابت می‌کنیم و لب به لب با شرایط مشابه آن پیش می‌رویم، اما اگر افزایش دما را به این وضعیت بارش اضافه کنیم در واقع وضعیت ما بدتر است و شاخص‌های خشکسالی هم وضعیت بدتری را نشان می‌دهد. در واقع با این میزان بارش اخیر تازه در حال نزدیک شدن به خشک‌ترین سال آبی کشور هستیم.

رئیس مرکز ملی خشکسالی توضیح می‌دهد: از وقتی که آمار داریم تا الان سال آبی 86-87 بدترین سال بوده که میزان بارش حدود 138 میلی متر را در این سال داشتیم اما فکر می‌کنیم که امسال به احتمال زیاد یا مثل آن سال خواهیم شد یا شرایط خیلی بدتر از آن سال را خواهیم داشت. اما غیر از اینکه این بارش ها کم شده افزایش دما هم داشتیم که آن هم خیلی مخرب بوده است. بنابراین امسال برای این که بتوانیم از این شرایط در بیاییم، باید معجزه‌ای رخ بدهد.

ایرانگردی خشکسالی، از کویر تا کوه

خشکسالی موجود هیچ یک از نقاط کشور را بی‌نصیب نگذاشته است. معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان در گفتگو با مهر گفته است: با وجود بارندگی‌های اخیر حدود 30 درصد حجم سدهای این استان خالی است.

مصطفی آیت‌اللهی‌موسوی تأکید کرده: میزان بارندگی‌ها در سال زراعی جاری در استان کرمان 30.7 میلی‌متر گزارش شده که در مقایسه با سال گذشته 76.2 درصد کاهش داشته است.

محمدمهدی جوادیان زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای یزد نیز گفته: قبل از خشکسالی‌ها، میزان بارش در یزد سالانه 90 میلی‌متر بوده که در سال‌های اخیر این میزان به 80 میلی‌متر و در سال بارشی کنونی به 40 میلی‌متر رسیده است.

در سه ماه اول سال آبی استان چهارمحال و بختیاری دچار کاهش 93 درصدی بارش بوده به نحوی که 65 درصد این استان دچار خشکسالی شدید و 20 درصد استان دچار خشکسالی متوسط است.

استان اصفهان نیز در کم‌بارشی به رکورد تاریخی خود رسیده است. رئیس اداره هواشناسی گلپایگان به خبرنگار مهر گفته: در سال زراعی جاری میزان بارندگی در شهرستان گلپایگان به مقدار 58.2 رسیده است در حالی که مقدار مشابه در سال گذشته 294.7 میلی متر بوده است یعنی مقدار بارش طی سال زراعی جاری در شهرستان گلپایگان به میزان 237.9 میلی متر نسبت به سال 96 کاهش داشته است که بر حسب درصد میزان بارش به مقدار 19.5 درصد بوده و کاهش حدود 80 درصدی را نشان می دهد.

مهدی حسینی با توجه به کاهش بارش‌ها در پاییز سال گذشته، روستاهای استان اصفهان را نسبت به بلندمدت دوره مشابه خود در غرب، شمال غرب، جنوب و مرکز استان بین 60 تا 85 درصد اعلام کرده و هشدار داده: خروجی مدل های هواشناسی بیانگر شرایط وقوع بارش های کمتر از نرمال در سطح استان اصفهان طی بهار 97 است. تا پایان سال زراعی جاری کاهش چشمگیر بارش نسبت به بلندمدت و شرایط خشکسالی حاکم را شاهد خواهیم بود.

وی تصریح کرده است: از 20 مهر تا 20 اسفند سال گذشته بر اساس سال آبی زراعی، استان اصفهان با 57 درصد کاهش روبرو بوده است. در کل کشور هم با بارش کم‌سابقه منفی 36.7 میلی متر مواجه هستیم که در بلندمدت این میزان در استان اصفهان با 48.7 میلی متر کاهش مواجه است.

اما کاهش بارش به مناطق خشک و کویری محدود نمی‌شود. میزان بارش در ایستگاه کوهرنگ که برای استان به عنوان ایستگاه شاخص در تأمین آب زاینده رود، مبنا محسوب می شود تا 27 اسفند 96 به میزان 425 میلی متر است که 60 درصد از میانگین بلندمدت کمتر بوده است. به این ترتیب حتی مناطق کوهستانی چهارمحال و بختیاری که زمانی یکی از پرآب‌ترین استان‌های کشور بوده اکنون خود با رکوردهای بی‌سابقه خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. آمار رسمی می‌گوید در سه ماه اول سال آبی این استان دچار کاهش 93 درصدی بارش بوده به نحوی که 65 درصد این استان دچار خشکسالی شدید و 20 درصد استان دچار خشکسالی متوسط است.

اینک آمد خشکسالی آشکار

در ایتالیا و اسپانیا وقتی 3.7 میلی‌متر در سال نشست زمین اتفاق افتاد کمیته‌ای به ریاست نخست وزیر شکل گرفت که جلوی این روند را از همین حالا بگیرند اما در ایران این رقم به 54 سانتی‌متر یعنی 140 برابر شرایط بحرانی رسیده است

رئیس سازمان هواشناسی نیز با اعلام اینکه یک سال بسیار خشک را پیش رو داریم گفته: طی سی سال گذشته در سال زراعی 86-87 یک خشکسالی شدید داشتیم با کم‌بارشی حدود 41 درصد و امسال در حال حاضر 44 درصد کم بارشی داریم که با توجه به پیش‌بینی‌ها ممکن است در پایان سال زراعی جاری رکورد سال 86 شکسته شود.

داوود پرهیزکار تاکید کرده است: در 11 سال گذشته هیچ سال پربارشی در تاریخ هواشناسی کشور نداشتیم یعنی یا بارش ها در حد نرمال بوده و یا زیر نرمال و امسال دومین خشکسالی شدید را پیش رو داریم.

رکورد کره زمین را شکستیم

عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز می‌گوید: بحران آب در کشور ما بحرانی خیلی جدی است که ابعاد جدی این ماجرا این طور که باید هنوز به درستی تدوین نشده و در رفتار مسئولین و مردم تغییر فاحشی را متناسب با وقوع بحران نمی‌بینیم.

محمد درویش تصریح می‌کند: بدترین رخداد در بحران آب، نشست زمین است. وقتی سرزمینی دچار نشست زمین شد یعنی به حد اعلای بدهکاری اکولوژیکی رسیده است. در گزارش سال 2010 سازمان زمین شناسی ایران متوجه شدیم که در جنوب تهران در دشت شهریار میزان نشست به 36 سانتی‌متر در سال رسیده و 4 سانتی متر رکود کره زمین را شکستیم.

وی تصریح می‌کند: اگر 4 میلی متر در سال زمین نشست کند شرایط بحرانی باید اعلام شود. در گزارش سال 2015 سازمان زمین شناسی دریافتیم که رکورد خودمان در نشست زمین را هم شکسته‌ایم و در یک فاصله‌ای بین دشت فسا و جهرم میزان نشست زمین به 54 سانتی‌متر در سال افزایش پیدا کرده است. در ایتالیا و اسپانیا وقتی 3.7 میلی‌متر در سال نشست زمین اتفاق افتاد کمیته‌ای به ریاست نخست وزیر شکل گرفت که جلوی این روند را از همین حالا بگیرند اما در ایران این رقم به 54 سانتی‌متر یعنی 140 برابر شرایط بحرانی رسیده است، اما آیا هیچ نماینده مجلسی آمده وزیر جهاد کشاورزی را به این دلیل یعنی به خاطر نشست زمین به استیضاح بکشد؟

درویش تأکید می‌کند: 90 درصد آب کشور ما برای کشاورزی مصرف می‌شود اما 30 درصد محصولی که با این هزینه‌های گزاف تولید می‌کنیم به دست مصرف کننده نمی‌رسد. آبی که برای تولید این 30 درصد استفاده می‌کنیم 26.7 میلیارد متر مکعب است یعنی 49.7 میلیارد متر مکعب کل حجم مخازن سدهای ماست آن وقت ما 26.7 دهم میلیارد متر مکعبش را عملا هدر می‌دهیم. در حوزه آب شرب در تهران که الگوی ما در کشور است یک سوم آب را در لوله‌کشی‌هایمان هدر می‌دهیم.

آن‌گونه که آمار معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری نشان می‌دهد 34‌هزار روستا از دهه 1330 تاکنون تخلیه شده‌اند. زمانی جمعیت شهرنشین کشور کمتر از 30 درصد بود اما وابستگی معیشت روستاییان به کشاورزی و خشک شدن منابع آبی، منجر به مهاجرت بزرگ روستاییان به شهر شد به گونه‌ای که اکنون نسبت جمعیتی معکوس شده و کمتر از 30 درصد جمعیت کشور در روستا زندگی می‌کنند. با این همه هنوز در شهرها و حتی در تهران برای صدور پایان کار هر واحد آپارتمانی نصب کنتور برق مستقل الزامی است ولی الزامی نیست که هر واحد کنتور آب جداگانه داشته باشد. آیا هیچ کس، از آنچه با خشکسالی شدید پیش روی کشور است تصور درستی دارد؟ دست کم کنتورهای آب این چنین نمی‌گویند.