دکتر ابوالفضل مهدیزاده؛ جراح و متخصص زنان و زایمان
هم‌اکنون با پیشرفت لاپاروسکوپی، تقریبا تمامی اعمال جراحی در طب زنان توسط لاپاروسکوپ قابل انجام است. بیماری‌های زنان عمدتا به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند که جراحی تمامی بیماری‌های خوش‌خیم با روش لاپاروسکوپی قابل انجام است.
اندیکاسیون‌های جراحی لاپاروسکوپی
اعمال جراحی هیسترکتومی از انواع ساب‌توتال گرفته تا هیسترکتومی توتال، با لاپاروسکوپی قابل انجام است. همچنین در موارد کیست تخمدان، آندومتریوزیس، بستن لوله‌ها در حاملگی خارج از رحم و افتادگی رحم از این روش جراحی می‌توان استفاده کرد.
در بیمارانی که دچار پرولاپس رحم یا پرولاپس واژن هستند در حین عمل هیسترکتومی یا پس از آن؛ می‌توان این مشکل را با عمل لاپاروسکوپی برطرف نمود. به این ترتیب، کلیه اعمال جراحی خوش‌خیم رحم و ناراحتی‌های خوش‌خیم زنان با لاپاروسکوپ قابل انجام است.
کاربرد لاپاروسکوپ در ضایعات بدخیم
با پیشرفت علم پزشکی، در بسیاری از ضایعات بدخیم و نیز جهت بررسی وجود ضایعه یا عود آن می‌توان از جراحی لاپاروسکوپ استفاده کرد. همچنین، برای Staging بیماری‌ها از این روش استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در خانمی که کیست تخمدان برداشته شده و یا در مواردی که در حین عمل جراحی کیست تخمدان پاره شده، بیمار حتما باید مجددا مورد عمل جراحی قرار گیرد و برای تشخیص اینکه بیماری در کدام مرحله است، می‌توان از لاپاروسکوپی استفاده نمود.
با این عمل، برداشتن ضایعات و بیوپسی غیرقابل انجام است؛ مانند برداشتن نمونه‌هایی از دیافراگم، پریتوئن و کلیه نقاط مشکوک.
در واقع، با کمک عمل لاپاروسکوپ می‌توان Staging کامل را انجام داد.
در حال حاضر، در سرطان دهانه رحم، کارهای زیادی با لاپاروسکوپی می‌توان انجام داد. در رادیکال هیسترکتومی ورت‌تایم نیز با عمل لاپاروسکوپی، غدد لنفاوی چپ و راست و قسمتی از آئورت برداشته می‌شود. در حین انجام این عمل، نوع بیماری و درصد گرفتاری اندام‌ها نیز مشخص می‌گردد.
در سرطان‌های تخمدان (بیشتر در مرحله یک سرطان) می‌توان از لاپاروسکوپی استفاده کرد.
در Stageهای بالا، باید از لاپاروتومی استفاده نمود. به طور کلی در سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان، محدودیت‌هایی در انجام عمل لاپاروسکوپی وجود دارد؛ در مرحله یک کلیه سرطان‌های زنان می‌توان از لاپاروسکوپی استفاده کرد.
چرا از عمل لاپاروسکوپی استفاده می‌کنیم؟
نتیجه عمل لاپاروسکوپی با عمل لاپاروتومی قابل مقایسه نیست. در بیمارانی که توسط عمل پاراروسکوپی جراحی می‌شوند، هزینه جراحی بسیار کمتر و مدت بستری شدن در بیمارستان کوتاه‌تر است. بیماری که توسط عمل لاپاروسکوپی، هیسترکتومی می‌شود، در همان شب اول جراحی می‌تواند از بیمارستان مرخص شود و دو تا سه روز پس از عمل به زندگی عادی خود بازگردد.
عوارض پس از عمل نیز در این بیماران کمتر است. همچنین درد کمر و احتمال عفونت وجود ندارد و نیاز به تجویز داروهای مسکن بسیار کم است.
کاربرد لاپاروسکوپی در تشخیص موارد مشکوک بیماری
با استفاده از لاپاروسکوپی تشخیصی، به‌راحتی و به سرعت می‌توان به تشخیص افتراقی بسیاری از بیماری‌ها رسید. عمدتا در حین تشخیص، درمان بیماری نیز انجام می‌گیرد. به عنوان مثال، وقتی پزشکی در خانمی به کیست تخمدان، حاملگی خارج از رحم، آپاندیسیت و یا حتی دیورتیکولیت مشکوک شده باشد، با استفاده از لاپاروسکوپی می‌تواند به تشخیص قطعی بیماری برسد.
حتی در تشخیص بیماری‌های داخلی مانند بیماری‌های کبد و کیسه صفرا نیز می‌توان به سرعت با انجام «لاپاروسکوپی تشخیصی، به تشخیص قطعی رسید و پس از تشخیص بلافاصله بیمار را عمل کرد. این مورد خصوصا در موارد اورژانس از اهمیت خاصی برخوردار است. خوشبختانه کشور ما از نظر عمل لاپاروسکوپی با کشورهای پیشرفته کاملا برابری می‌کند.
استفاده از هیستروسکوپ
در بیماری‌های زنان، در بیماری‌های داخل رحم، در کنار لاپاروسکوپ می‌توان از هیستروسکوپ نیز استفاده نمود.
موارد کاربرد هیستروسکوپ
در بیماری‌هایی مانند DUB، توده‌های داخل رحم، پولیپ یا فیبروم، سپتوم داخل رحم و چسبندگی‌های داخل رحم، تشخیص و درمان بیماری با عمل هیستروسکوپ میسر است.
استفاده از هیستروسکوپی در چه مواردی به عنوان خط اول درمان کاربرد دارد؟
در بیماران مبتلا به AUB، بر اساس سن بیمار، پزشک جراح تصمیم می‌گیرد از چه روشی استفاده کند.
در بیماران جوان، خط اول درمان، هیستروسکوپی نیست؛ ولی در خانمی که سن بالای چهل سالگی یا سن منوپوز و دچار AUB است، با توجه به اینکه احتمال وجود سرطان رحم بیشتر می‌باشد، در مرحله اول از هیستروسکوپی استفاده می‌شود.
در خانم‌های جوان ابتدا بررسی‌های هورمونی و درمان‌های طبی انجام می‌گیرد؛ در صورتی که بیمار به درمان‌های طبی جواب نداد، باید از هیستروسکوپی جهت تشخیص ضایعه استفاده نمود.
به عنوان مثال در خانم جوانی که توسط سونوگرافی، توده بزرگی در شکم یا داخل رحم او تشخیص داده می‌شود، قاعدتا ابتدا می‌بایست هیستروسکوپی انجام شود و پس از آن، اقدامات دیگر صورت می‌گیرد.
به طور کلی در هر خانمی که بیماری مزمن شود و به درمان‌های طبی جواب نداده و بیماری تشخیص داده نشود، جهت تشخیص بیماری باید از هیستروسکوپی استفاده کرد؛ زیرا با توجه به کوچک بودن حفره رحمی در موارد بسیاری ممکن است توسط سونوگرافی یا MRI، توده‌ای تشخیص داده شود؛ ولی باز هم برای تشخیص قطعی، بیمار کاندید انجام عمل هیستروسکوپی می‌شود.
با تمام اینها در بسیاری از موارد ممکن است با وسایل کمک تشخیصی هم پزشک نتواند بیماری را تشخیص دهد که در این موارد با استفاده از هیستروسکوپی می‌توان به تشخیص قطعی رسید.
