توافق هسته ای سال 2015، بین ایران و آمریکا و سایر ابرقدرت های جهان، یک سند بسیار پیچیده است. خواندن و تفسیر تمامی مراحل و تعهدات، کاری بسیار زمان بر است. با این وجود افسانه های زیادی پیرامون شرایط و تعهدات وجود دارد.
دو مورد از این که در هفته های گذشته شایع شده مربوط به این مسئله است که آیا پرزیدنت ترامپ سر حرف خود مبنی بر ابطال پایان تحریم ها خواهد ماند یا خیر. لغو تحریم ها یکی از تعهدات آمریکا در این توافق است.
افسانه اول: از سر گیری تحریم های نفتی، نقض توافق نیست.
در ماه ژانویه، زمانی که ترامپ تهدید کرد که لغو تحریم ها را دیگر تمدید مگر اینکه در توافق نامه تغییری ایجاد شود، اشاره نکرد منظور کدام تحریم هاست.
منظور تحریم هایی است که تحت نظر دوره بازبینی 120 روزه قرار داشتند. برای کشورهایی که با بانک مرکزی ایران ( همین طور سایر بانک های ایرانی در لیست تحریم) معاملاتی را انجام دهند، مشمول مجازات می شوند مگر اینکه کشوری که بانک در آن قرار دارد، میزان خرید نفت خام خود را از ایران در طی 180 روز گذشته کاهش دهند که در این صورت اجازه انجام معاملات را دارند.
اگر مایل به ادامه همکاری با بانک های آمریکا هستید پس اجازه خرید نفت و گاز ایران را هم ندارید. نتیجه می گیریم که موضوع تحریم ها بانک ها و روابط بانکی است اما هدف معاملات نفت و گازی ایران است. در واقع این تحریم غیر مستقیم نفت و گاز، اهرم فشاری است برای پذیرفتن درخواست های آمریکا.
بر اساس توافق، آمریکا متعهد است که "تلاش برای کاهش فروش نفت خام ایران، از جمله محدودیت های موجود در میزان فروش نفت خام ایران و کشورهایی که می توانند نفت خام ایران را خریداری کنند" را متوقف کند. با عمل نکردن به لغو تحریم ها، آمریکا دوباره کشورها را تشویق به کاهش فروش نفت ایران خواهد کرد.
بعضی ها استفاده از "بندرگاه امن" را پیشنهاد کرده اند که یعنی نقض قانونی تحریم های آمریکا که شامل معافیت هایی می شود که با گذر زمان موجب کاهش میزان تجارت نفتی خواهد شد. و یا اینکه تحریم های نفتی به مسائل سوریه ربط داده شود. از همین رو است که برجام به طور شفاف در پاراگراف 26 خود هر گونه تغییری را منع کرده است. به علاوه کاهش میزان خرید نفت ایران دقیقا هدف تحریم های آمریکا است و همان چیزی است که برجام منع کرده است.
افسانه دوم: اعمال مجدد تحریم ها، به منزله کنار گذاشتن توافق نیست.
استیون منوچین، وزیر خزانه داری، در جلسه با کمیته تخصیص بودجه مجلس نمایندگان گفت: "اگر رئیس جمهور رفع تحریم ها را امضا نکند الزاما به این معنا نیست که ما از توافق خارج شده ایم بلکه یعنی تحریم های اولیه و ثانویه به جای خودشان برمی گردند." از نظر او بین پایان دادن به مشارکت آمریکا در یک توافقنامه و عدم پذیرش شرایط توافقنامه، تفاوت وجود دارد.
به عنوان کسی که در روند مذاکرات دخیل بوده می توانم بگویم که رفع تحریم های آمریکا هدف اصلی مذاکره کنندگان ایرانی بود. آنها می گفتند که ما برای دفاع از حق ایران در استفاده از تکنولوژی هسته ای پای مذاکره آمده ایم با این وجود مکررا تاکید می کردند که رفع تحریم های آمریکا از الزامات هر توافقی است. چون رفع تحریم ها لازمه ی بازسازی اقتصاد ضعیف ایران بود.
ایالات متحده لزوما از توافق خارج نخواهد شد، اما این امر می تواند عنصر اصلی کل معامله را برداشته و با اعمال فشار ایران را مجبور به عمل متقابل کند که ممکن است از سرگیری فعالیت های هسته ای باشد.
گزینه های زیادی پیش روی ترامپ است. او می تواند از اولتیماتوم خود عقب نشینی کند و به هرگونه پیشرفتی که آمریکا و مذاکره کنندگان اروپایی تاکنون بدست آورده اند، بسنده کند. می تواند اعمال مجدد تحریم ها را مرحله ای کند حتی تحت عنوان ابطال تحریم ها، اما در دراز مدت، تا مجال برای ادامه مذاکرات وجود داشته باشد. و یا اینکه می تواند از توافق خارج شود. اما تظاهر به اینکه ترامپ می تواند از تعهدات اصلی آمریکا شانه خالی کند، بدون تخطی از تمامیت توافق هسته ای، نابخردانه است.
منبع : فارین پالیسی / دیپلماسی ایرانی
