در درون حلقههای یخی سیارهی زحل، یک قمر بسیار زیبا گردش میکند که به بشقابپرنده یا شاید راویولی شباهت دارد. فضاپیمای کاسینی ناسا که آخرین ماههای مأموریت چندین سالهی خود را طی میکند، به تازگی تصویری از این قمر زیبا را به ثبت رسانده است. این قمر کوچک یوفو مانند، «پان» نام دارد و فضاپیمای کاسینی ناسا در تاریخ 7 مارس (17 اسفند)، موفق به ثبت تصاویر متعددی و با کیفیت نسبتاً خوبی از پان شده است.
کارولین پورکو، دانشمند فعال در پروژهی فضاپیمای کاسینی، میگوید وقتی که تصاویر را دریافت کرده و برای اولینبار به آنها نگاه کرده است، با خود گفته است که احتمالاً اشتباهی رخ داده است و اینها تصاویری مفهومی هستند. وی در ادامهی سخنان خود میگوید:
باورم نمیشود این تصاویر واقعی هستند! به نظرم در این موارد خاص، علم بهتر از تخیل است.
پان، در اصل نام یکی از خدایان یونانی است و توسط ستارهشناسان برای قمر زحل برگزیده شده است. عرض این قمر 33.7 کیلومتر است. پان در فضای خالی حلقهی A زحل قرار گرفته است؛ بنابراین در فاصلهی نسبتاً دوری از این سیاره به دور آن گردش میکند. پان، قمر چوپان است و این یعنی وقتی در حال حرکت به دور سیاره است، ذرات یخی کوچکی را که بر سر راهش قرار گرفتهاند، به کمک میدان گرانشی خود جارو میکند. اقمار چوپان، یکی از دلایل به وجود آمدن شکاف در حلقههای اطراف زحل هستند.
در واقع، در اواسط دههی 80 میلادی بود که دانشمندان به علت ناپدید شدن ذرات در همین حلقه، وجود یک قمر را پیشبینی کردند؛ اما قمر پان به صورت رسمی در دههی 90 میلادی کشف شد. در همان زمان، مارک شوواکر به همراه چند تن از دانشجویان خود، با بررسی تصاویری که از سوی فضاپیمای Voyager 2 ارسال شده بودند، متوجه شدند که یک قمر کوچک باعث به وجود آمدن شکاف در حلقهی A سیارهی زحل شده است.
اکنون فضاپیمای کاسینی به دقت سامانهی زحل را بررسی میکند و این فرصت را به دانشمندان داده است تا بتوانند از نزدیک، پان را مشاهده کنند. تصاویر اولیهای که از پان گرفته شدند، ظاهر آن را گردو مانند نشان میدادند؛ اما اکنون که تصاویر با کیفیتی از آن منتشر شده، مشخص شده است که پان به یک یوفو شباهت دارد تا یک گردو! جزئیات بالای این تصاویر نشان میدهند که پان، تحت تأثیر ساختاری به نام قرص برافزایشی استوایی است، به این مفهوم که لایهی نازکی از ذرات، به علت گرانش نسبتاً ضعیف پان، در قسمت استوایی آن جمع شدهاند.
مارک شوواکر که اکنون در مؤسسهی جستجوی هوش فرازمینی (SETI) فعالیت دارد، در خصوص تصاویر منتشر شده میگوید:
هنگامی که در دههی 90 تصاویر وُیجر 2 را بررسی کردم، پان به یک نقطهی بسیار نامفهوم شباهت داشت و به هیچ وجه جزئیات آن مشخص نبود. تصاویری که به تازگی منتشر شدهاند، بسیار با تصورات من فاصله دارند. بسیار خوشحالم که بالاخره پان را از نزدیک میبینم.
در متن مطالعهای که در سال 2007 در مجله Science منتشر شد، کارولین پورکو اعلام کرده بود، حلقهی نازکی که در اطراف پان قرار دارد، مدتها پیش از آنکه مواد موجود در شکاف حلقهی A توسط این قمر از بین بروند، شکل گرفته است.
مارک شوواکر میگوید:
همانطوری که سایر افرد نیز اشاره کردهاند، پان همواره مشغول جمعآوری ذرات در مسیر حرکت خود بوده است و دلیل شکلگیری حلقه در اطراف این قمر نیز همین موضوع است. حلقهی اطراف پان در مقایسه با اندازه این قمر، بسیار نازکتر است؛ بنابراین در ناحیهی استوایی آن جمع شده و ساختار قرص برافزایشی استوایی را شکل داده است.
پان، تنها قمری نیست که چنین ظاهری دارد. یکی دیگر از قمرهای زحل که با نام اطلس شناخته میشود، با توجه به دلایلی که در بالا نیز اشاره شد، ظاهری مشابه پان دارد.
نظر شما در مورد این قمر چیست؟