توجه به سلامت دهان و دندان‌ از کودکی

روزنامه صبح نو: بسیاری از پزشکان و دندان‌پزشکان، دلیل وقوع بسیاری از بیماری‌ها را بیماری‌های دهان و دندان می‌دانند. حال شنیدن آمار پوسیدگی کودکان 6 ساله کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. بر طبق آماری که دکتر محمدحسین خوشنویسان، دندان‌پزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رییس مرکز همکاری سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده است: «حدود 90 درصد کودکان 6 ساله ایرانی دچار پوسیدگی دندان بوده و به طور متوسط دارای پنج دندان شیری پوسیده هستند و فقط 4/0 درصد از نوجوانان 15 ساله فاقد پوسیدگی و دارای دندان‌های کاملاً سالم هستند.»

خوشنویسان در آستانه برگزاری همایش سلامت دهان انجمن دندان‌پزشکان عمومی ایران اظهار داشته است: «موضوع سلامت دهان و دندان ابعاد وسیعی دارد. در تعریف سازمان بهداشت جهانی، فردی کاملاً سالم تلقی می‌شود که از نظر فیزیکی، روحی و اجتماعی در سلامت کامل باشد. به عبارت دیگر، اگر فردی از تمام جهات سالم باشد اما دهان و دندان‌های سالمی نداشته باشد، این شخص طبق تعریف، فرد سالمی محسوب نمی‌شود.» عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کرده است: «آمار ملی نشان می‌دهد که وضعیت سلامت دهان در افراد سالمند به مراتب بدتر شده به نحوی که به طور متوسط از 32 دندان، حدود 25 دندان سالمندان کشور پوسیده و یا کشیده شده، به نحوی که بیش از 50 درصد افراد سالمندان کشورمان دچار بی‌دندانی کامل هستند.» او توضیح داده است: «اگر ما هیچ مداخله‌ای انجام ندهیم، این مشکلات پیوسته در سطح جامعه افزایش خواهد یافت و شاخص بی‌دندانی کامل را بیش از پیش افزایش خواهد داد. البته مسأله به اینجا هم ختم نمی‌شود، زیرا بیماری‌های دهان دارای ارتباط مستقیم با بیماری‌های سیستمیک بوده است و از این طریق بار بیماری‌های دهان را تا 20 برابر افزایش می‌دهد.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده اگر فردی دچار بیماری‌های دهان به‌ویژه بیماری‌های لثه شود، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، آرتریت روماتویید و در خانم‌های باردار خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن می‌تواند افزایش یابد؛ بنابراین با اهمیت دادن به سلامت دهان و انجام مراقبت‌های فردی لازم می‌توان بخش قابل‌توجهی از تخت بیمارستان‌ها را خالی کرد. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری در بخش ارتقا سلامت دهان بسیار با ارزش و مقرون به صرفه بوده اما متأسفانه برخی از بخش‌های مهم آن تاکنون مغفول مانده است.» حال سؤال اینجاست که چرا آمار بالایی از کودکان دچار پوسیدگی دندان شده و پوسیدگی دندان تا چه حد می‌تواند مهم باشد.

آموزش نمی‌بینیم

خانم دکتر سمیه علیرضایی، عضو انجمن دندان‌پزشکان عمومی در گفت‌وگو با «صبح‌نو» درباره دلایل آمار بالای دندان‌ها در کودکان عنوان می‌کند: «ما با درصد بالای پوسیدگی دندان در کودکان مواجه هستیم. پزشکان آن سنی را که برای این پوسیدگی در نظر می‌گیرند، بین 6 سال تا 12 سال است. دلیل آن هم این است که این سن، سن تکامل دندان‌هاست. دندان‌ها از حالت این که شیری باشند به سمت دائمی شدن پیش می‌روند. در این سن و در این مسیر است که بچه‌ها باید آموزش ببینند که چه طور با دندان‌های‌شان برخورد کنند.

خانواده‌ها می‌توانند مؤثر باشند و مورد دیگری هم که می‌توانند مؤثر باشند، مدارس هستند.» او با اشاره به این سن و تأثیراتی که بر روی پوسیدگی دندان ممکن است اتفاق بیفتد، می‌گوید: «در همین سن 6 تا 12 سالگی یک اتفاق دیگر هم می‌افتد و آن این که سبک زندگی بچه‌ها برای بزرگ‌سالی هم در همین فاصله سنی شکل می‌گیرد و برای تمام عمر این سبک زندگی آن فرد خواهد بود. در همین است که بچه باید بفهمد که تا چه میزان از شیرینی استفاده کند و مصرف قندش را تنظیم کند. باید با مواد پوسیدگی‌زا آشنا شود.» متخصص بیماری‌های دهان، فک و صورت معتقد است که با آموزش درست می‌توان این سبک زندگی را اصلاح کرد: «در همین سن است که در بسیاری از موارد باید این آموزش‌های لازم به بچه‌ها داده شود. باید بداند که اگر مواد قندی را استفاده کرد، باید چه کار کند تا دندانش تمیز شود. این اتفاق اما نمی‌افتد و بنابراین خیلی طبیعی است که آمار بالایی از پوسیدگی دندان داشته باشیم.»

بعد از پوسیدگی، ارتودنسی هم لازم می‌شود

علیرضایی مسائل زیادی را در زمینه افزایش آمار پوسیدگی دندان‌ها می‌داند. یکی از آنها طرز تفکر غلط جامعه است: «یک طرز تفکر غلط در جامعه وجود دارد و این که دندان شیری یک دندان شیری است و اگر بماند و یا نماند، اگر حتی یک پوسیدگی جزیی در دندان شیری وجود داشته باشد هم مراجعه به دندان‌پزشک لازم نیست. در بسیاری از مواقع بعد از پوسیدگی دندان شیری، مراجعه به پزشک انجام نمی‌شود.» او توضیح می‌دهد: «این طرز تفکر غلط در بین مردم وجود دارد. اگر ما به دندان شیری پوسیده اهمیت ندهیم و زودتر از موعد به دلیل پوسیدگی، دندان کشیده شود، دندان دائمی بدون شک تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت.

بی‌شک دندان دائمی در جای نامناسبی قرار خواهد گرفت.» عضو انجمن دندان‌پزشکان عمومی تبعات پوسیدگی دندان را بی‌شمار می‌داند: «شما سیل عظیمی از کودکان را می‌بینید که نیاز به ارتودنسی دارند، چرا؟ چون دندان شیری زود کشیده شده است و آن دندان دائمی الگوی رویشی نداشته است. نتیجتاً دندان کج شده است و یکی از دلایلی که بچه‌های ما این همه ارتودنسی می‌خواهند همین است.» علیرضایی معتقد است که افزایش هزینه‌های دندانپزشکی و عدم پذیرش بیمه‌های دندانپزشکی در کشور، این مشکلات را ایجاد کرده است: «بسیاری از بیمه‌ها هزینه‌های دندانپزشکی را قبول نمی‌کنند.

در طرف دیگر ما طرح جامع سلامت را داریم. در طرح به این موضوع توجه شده است ولی در طرح بعد از پوسیدگی به دندان توجه شود. نیاز به طرح جامع داریم، طرحی که در آن هزینه شود و درباره دندان‌های شیری پوسیده هم برنامه‌ریزی شود.» جراح- دندان‌پزشک، نقش خانواده‌ها را هم مهم می‌داند: «آموزش غلط و لایف استایل خانواده هم مهم است. تغذیه مؤثر است. بسیاری از خانواده‌ها به مواد قندی و پوسیدگی‌زا توجه ندارند و در سبد بسیاری از خانواده‌ها به این موضوع توجه نشده است.» علیرضایی تأکید می‌کند: «یک طرف داستان آموزش ماست، صداوسیما باید مسأله آموزش را بر عهده بگیرد. دندان‌پزشکان نباید شانه خالی کنند. خانواده‌ها و آموزش باید دست‌به‌دست دهند. بیمه‌ها باید درست شود. هر کسی باید نقشش را در این موضوع ببیند و درست هم انجام دهد تا مشکلات این چنینی بر روی آینده افراد جامعه تأثیری نداشته باشد.»