هفته نامه سلامت - ویدا فلاح*: بارها اتفاق می‌افتد که دختر یا پسر جوانی از من می‌پرسد: «باید دنبال چه ویژگی‌هایی در همسر آینده‌ام باشم؟ می‌دانم عشق به تنهایی کافی نیست، اما نمی‌دانم ویژگی‌های همسر مناسب چیست.» بسیاری از مردم، جذب افرادی می‌شوند که یک یا چند ویژگی شاخص شخصیتی دارند، مثل شوخ‌طبعی، مهربانی، سخاوتمندی و... . اگرچه هر یک از این ویژگی‌ها می‌توانند جذاب باشند، اما به خودی‌‌خود عواملی تعیین‌کننده در رضایت و خوشبختی زندگی مشترک نیستند. باید بررسی کنید که شخص مقابل چگونه با خودش، خانواده و دوستان نزدیکش و با دیگران رفتار می‌کند و به‌طور کلی، چه طرز فکری درباره مردم دارد. به این موضوع توجه کنید که او خطاها و ضعف‌های دیگران را چگونه ارزیابی می‌کند.
آیا با تحقیر و سرزنش با اطرافیان یا غریبه‌ها حرف می‌زند؟ فقط تنها مسائل ارتباطی نیستند که باید طی معاشرت قبل از ازدواج مورد بررسی قرار دهید، بلکه موارد متعددی وجود دارد که باید در طرف مقابل بشناسید تا آگاهانه و فکرشده تصمیم به ازدواج با او بگیرید یا نگیرید. شناخت ویژگی‌های طرف مقابل و پی‌بردن به اینکه آیا او شخصیتی بالغ دارد یا نه، به شما کمک می‌کند با احتمال بالایی تعیین کنید که آیا رابطهتان با او موفقیت‌آمیز خواهد بود یا نه و آیا این فرد آمادگی شروع یک رابطه سالم و صمیمی را دارد؟ باید طرح سوالات درست را یاد بگیرید. مثلا به جای سوال: «آیا همسرم مرا دوست دارد؟»، از خود بپرسید: «او چقدر اهل ابراز احساسات و عشق ورزیدن است؟»
3 سوال برای محک تغییرپذیری
از ویژگی‌های مهم شخصیت بالغ که آمادگی ازدواج و برعهده گرفتن مسوولیت زندگی متاهلی را دارد، میل به رشد و ارتقای شخصی است. این موضوع یعنی علاقه به یادگیری و ارتقا در ابعاد فردی، ارتباطی، انعطاف‌پذیری و قبول اینکه می‌دانم کامل نیستم و در ازدواج ممکن است با ضعف‌هایم رو‌برو شوم، اما می‌خواهم در مسیر ازدواج رشد کنم و بهتر شوم. زمانی که شما و همسرتان متعهد به یادگیری مداوم باشید، اگر هم رابطهتان دچار مشکل شود، می‌دانید که می‌توانید از آن عبور کنید و یا با توجه به نیاز، تغییری در رفتار یا شیوه زندگی‌تان ایجاد کنید تا مشکل حل شود. این کار باعث می‌شود چالش‌های زندگی، شما را بزرگ‌تر و قدرتمند‌تر از آنچه که بودید، کنند، نه اینکه با هر مشکل، صورت‌مساله به‌طور کامل پاک شود. بنابراین، این ویژگی، یعنی «میل به یادگیری و تغییر» را باید ابتدای رابطه ارزیابی کنید. سوالاتی که می‌توانید بپرسید تا این ویژگی را در همسر آینده‌تان ارزیابی کنید عبارتند از:
1) فکر می‌کنید از کودکی تاکنون چه نقطه‌ضعف‌هایی داشته‌اید؟ چه کارهایی برای رفع آنها انجام داده‌اید و چقدر در تغییرشان موفق بوده‌اید؟ به نظرتان در بزرگسالی هم می‌شود تغییر کرد؟
2) اگر رابطهتان دچار بحران شود، معمولا چکار می‌کنید؟ (با این سوال متوجه می‌شوید که آیا نسبت به یادگیری پذیرنده است یا نه). آیا حلش می‌کنید یا رابطه را تمام می‌کنید؟ چه راهکارهایی برای حل مشکلاتتان دارید؟
3) ظرف 5 سال آینده مایلید چه تغییراتی در زندگی‌تان ایجاد کنید؟ دوست دارید چه ویژگی‌هایی را در خودتان تغییر دهید و چه خصوصیاتی را پررنگ‌تر کنید؟
در نظر بگیرید، این سوالات را به گونه‌ای نپرسید که فرد احساس کند مورد بازجویی قرار گرفته است. در این صورت ممکن است جواب‌هایش را تحت‌تاثیر شرایط تغییر دهد. به علاوه، اینها سوالاتی هستند که خود شما نیز باید به آنها پاسخ دهید تا ببینید خودتان چقدر برای ساختن ازدواجی موفق آماده هستید.
3 سوال برای محک صداقت
صداقت و قابل‌اعتماد بودن یکی دیگر از ویژگی‌های افراد، در یک رابطه سالم است. این ویژگی پایه‌های ارتباط شما را محکم می‌کند. پنهان‌کاری و دروغ به‌تدریج احساس عشق و امنیت را در رابطه از بین می‌برد.
سوالاتی که می‌توانید در رابطه با صداقت از فردی که قرار است با او ازدواج کنید، بپرسید عبارتند از:
1) آیا در روابطتان با دیگران و در موقعیت‌هایی که راستگو بودن به نفعتان نیست، به راحتی دروغ می‌گویید؟
2) فکر می‌کنید چه دروغ‌هایی آسیبی به رابطه (زن و شوهر) وارد نمی‌کنند؟
3) اگر از دوستان و خانواده‌تان بپرسند که شما چقدر آدم صادقی هستید، فکر می‌کنید چه نمره‌ای به شما بدهند؟
این سوالات را در یک نوبت و مستقیم مطرح نکنید تا او موضع دفاعی به خود بگیرد و عامدانه جواب‌هایی بدهد تا شما را متقاعد کند. همچنین، در نظر داشته باشید افرادی که در پاسخ دادن به این سوالات طفره می‌روند یا پاسخی کلی می‌دهند تا بحث تمام شود، به احتمال بیشتری موضوعاتی برای پنهان کردن دارند و در شروع رابطه‌ای پرتعهد و صمیمی مثل ازدواج ضرورت دارد که افراد بدون پنهان‌کاری و شفاف خودشان را ابراز کنند تا صداقت مبنای رابطه‌شان باشد و از مشکلات جدی بعدی پیشگیری کنند.
3 سوال برای محک سلامت عاطفی
ازدواج موفق فقط به معنای زیر یک سقف زندگی کردن نیست، بلکه به معنای سهیم شدن در تجارب و احساسات یکدیگر است؛ یعنی چقدر با یکدیگر وقت صرف کنیم، با هم صحبت کنیم، شنونده باشیم، اظهارنظر کنیم و احساساتمان را با هم در میان بگذاریم. میزان نیاز به احساس عشق و محبت در افراد مختلف، متفاوت است. مثلا ممکن است شدت نیاز عشق در زن زیاد باشد و در مرد کمتر و این موضوع باید پیش از ازدواج بررسی شود. در صورتی که تفاوت خیلی زیاد باشد، یعنی این 2نفر بعد‌ها می‌توانند یکدیگر را آزار دهند، مثلا زن احساس کند نیاز به عشق او در رابطه ارضا نمی‌شود و مرد احساس کند بیش از حد مورد توجه و نوازش است و این موضوع برای او جذاب نیست و دلزدگی ایجاد می‌کند.
این مورد را پیش از ازدواج می‌توان طی چند پرسش و پاسخ ارزیابی کرد، البته در صورتی که 2 طرف صادقانه و با هدف ازدواجی موفق، پاسخ سوالات را بدهند. چنانچه فرد مقابل شما نتواند احساساتش را ابراز کند و آنها را با شما در میان بگذارد و شما فرد به شدت عاطفی با نیاز بالا به توجه و عشق از طرف او باشید، به احتمال زیاد کنار هم زندگی موفقی نخواهید داشت. شاید او با فردی مانند خودش که نیاز کمی به توجه و عشق دارد خیلی راضی و خشنود باشد، ولی با فردی که نیازهای عاطفی زیادی دارد، احساس خوشبختی نکند. در این رابطه، سوالات زیر را می‌توانید مطرح کنید:
1) آیا به راحتی احساسات خود را با خانواده یا دوستانتان ابراز می‌کنید؟ به چه کسانی می‌گویید دوستت دارم؟
2) صحبت درباره چه احساسی برایتان خیلی مشکل است؟ و درباره کدام احساساتتان راحت حرف می‌زنید؟
3) درباره کسانی که درباره احساساتشان راحت حرف می‌زنند یا اصلا حرف نمی‌زنند، چه فکری می‌کنید؟
پاسخ به این سوالات به شما اطلاعات خوبی درباره میزان نیاز احساسی و فاعل یا منفعل بودن طرف مقابل در این مورد می‌دهد.
سوال کردن از فردی که ممکن است همسر آینده‌تان باشد، یکی از موثرترین راه‌های شناخت او است. البته شیوه طرح سوال هم هنری است که می‌تواند در پاسخی که می‌گیرید، تعیین‌کننده باشد. این سوالات چند نمونه از سوالات ضروری برای کسب شناخت قبل از ازدواج بودند که مطرح کردیم، اما سوالات مهم دیگری هم وجود دارد که لازم است از خودتان و طرف مقابل بپرسید و با ارزیابی پاسخ‌ها، تصمیمی عاقلانه در این مورد بگیرید. در نظر داشته باشید موفقیت ازدواج، یکطرفه نیست و علاوه بر طرف مقابل، شما هم لازم است به بلوغ عقلانی و هیجانی رسیده باشید، اصول و روش‌های ساختن زندگی مشترک و خانواده سالم را بشناسید و در نهایت فردی یادگیرنده و پذیرنده تغییر و رشد باشید.
ازدواج تعهدی است که می‌تواند با آگاهی و هوشیاری طرفین به درستی شکل بگیرد و نگهداری شود. اگر ابتدا انتخاب درستی داشته باشید، اصول ارتباطات سالم در خانواده را هم بشناسید و طبق آنها عمل کنید، می‌توانید ازدواج را نه به‌عنوان «رنجی مقدس»، بلکه به‌عنوان «پیمانی مقدس» تجربه کنید.
*روان‌شناس و مدرس مهارت‌های زندگی
