طبابت آنلاین! مساله‌ای است که اخیرا به گوش می‌رسد. آن چنان که برخی پزشکان هم از فضای مجازی جا نمانده و بدون آنکه معاینه کنند، بیماران خود را درمان می‌کنند. گرچه امکان دارد که بیماری تحت معاینه پزشکی باشد و دائما وضع حالش رصد شود، اما جای تاسف دارد که اولین تشخیص‌ها نیز با پیامرسانها انجام شود و ضریب قصور پزشکان را بالا ببرد.
حال تصور کنید که در این ملقمه بازار چه بر سر بیماران می‌آید! بیمارانی که به علم پزشکان تکیه زده‌اند. آن چنان که شواهد حاکی از آن است که در برخی بیمارستان‌های خصوصی پزشک دستور سی‌تی یا گرافی را می‌دهد و پرستار عکس آن را با تلفن همراهش گرفته و برای پزشک فوق‌تخصص از طریق پیامرسان ارسال می‌کند وسپس دستورات پزشک را عملیاتی می‌کند.تصور کنید کلیشه‌های سی‌تی اسکن و گرافی و... چقدر بزرگ است و صفحه تلفن همراه بسیار کوچک و نکته مهم‌تر اینکه پرستاران هم متخصص عکاسی نیستند.
البته گرچه مشاوره از راه دور شیوه تازه‌ای در علم پزشکی است، اما تشخیص بیماری از راه دور تعجب برانگیز است و در این میان سوالاتی را مطرح می کند، اینکه چرا اطلاعات بیماران برای پزشکان به‌صورت سیستماتیک ارسال نمی‌شود و چرا پرستاران با تلفن همراه خودشان که دست همگان است،چنین کار حساسی را انجام می‌دهند؟ جز اینکه باید شرح حال بیمار موشکافانه مورد بررسی پزشکان قرار گیرد. با این حال کمی به تاریخچه مشاوره از راه دور می‌پردازیم.
پزشکی از راه دور
سلامت الکترونیک روش تازه‌ای در مراقبت‌های بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرآیندهای الکترونیکی و ارتباطی پشتیبانی می‌شود. در این سیستم همه خدمات بهداشتی اعم از پرونده الکترونیک بیمار، تله مدیسین، پزشکی بر اساس شواهد، اطلاع‌رسانی به شهروندان، اطلاع‌رسانی به متخصصان و تیم‌های مجازی پزشکی ارائه می‌شود. تله مدیسین پل ارتباطی میان علوم پزشکی و مهندسی است و در آن جامعه پزشکی از امکانات مهندسی برای ارتقای سطح سلامت جامعه استفاده می‌کند.
در حال حاضر عمده‌ترین کاربرد این فناوری، مشاوره‌های پزشکی است که هم در ایران و هم در نقاط دیگر جهان به‌راحتی انجام می‌شود. مشاوره از راه دور معمولا بین دو یا چند پزشک یا بین بیمار و پزشک معالج صورت می‌گیرد. علیرضا زالی، رئیس سابق سازمان نظام پزشکی کشور در این‌باره گفته است که «مشاوره از راه دور به‌دلیل سادگی و گستردگی کاربرد بیشترین سهم از تله مدیسین را به خود اختصاص داده است.»
در مشاوره از راه دور استفاده از تمام امکانات ارتباطی نظیر تلفن، فاکس، پست الکترونیکی، گفت‌و‌گوی اینترنتی، صفحه پیغام و... امکانپذیر است. چیزی که باید در نظر گرفت این است که در مشاوره از راه دور قابلیت دسترسی به اطلاعات مفیدو اطلاعات غلط و نادرست، پزشکان قلابی و سایت‌های فاقد اعتبار پزشکی وجود دارد.
سنگ کلیه یا عفونت ادراری!
گرچه تاکنون تبعات معاینه پزشکی از طریق پیامرسانها و اختلالات موجود در این زمینه رسانه‌ای نشده است، اما در لایه‌های پنهانی جامعه پزشکی وجود دارد. همراه بیماری که با چنین وضعیتی مواجه شده بود، در گفت‌وگو با «آرمان» چنین میگوید: همسر بنده در روز قبل از سال تحویل دچار سنگ کلیه شد و ما بلافاصله به بیمارستان خصوصی مراجعه کردیم. در آنجا از همسرم سی‌تی‌اسکن گرفته شد. مساله قابل تامل این است که پرستار سی‌تی‌اسکن را به دیوار زد و عکسش را با تلفن همراه خود برای پزشک فرستاد.
پزشک هم حدود30دقیقه بعد گفت که سنگی در عکس دیده نمی‌شود و مشکل عفونت ادراری است. این در حالی است که همسر بنده تمام نشانه‌های بیماری سنگ کلیه را داشت. به‌گفته او پرستار اول اورژانس، دکتر اورژانس وتمام کادر بیمارستان هم در بیمارستان می‌‌گفتند که علائم بیماری سنگ کلیه را نشان می‌دهد نه عفونت ادراری.
از این روسه صبح خواستار ویزیت متخصص عفونی شدیم و ایشان هم بالاخره 12 ظهر آمد.او ادامه می‌دهد: متخصص عفونی سی‌تی‌اسکن را نگاه کرد، شرایط همسرم را دید و اعلام کرد که عفوت ادراری چنین وضعیت وحشتناکی را در بیمار ایجاد نمی‌کند و قطعا بیماری سنگ کلیه است. در واقع تشخیص سنگ کلیه را متخصص عفونی داد.
در نهایت بنده همسرم را به بیمارستان دیگری منتقل کردم و آن بیمارستان هم تشخیص داد که مشکل همسر بنده سنگ کلیه است. چند ساعت بعد نیز عمل PUL انجام شد، یعنی سنگ شکنی با استفاده از دستگاه لاپروسکوپی به‌صورت اورژانسی. این همراه بیمار اضافه می‌کند: نکته جالب این است که در بیمارستان بعدی هم پزشک معاینه را از طریق پیامرسان انجام داد. این در حالی است که پزشکان باید بر بالین بیمار حاضر شوند و با مشاهده وضعیت بیمار در صورت لزوم معاینه لمسی را انجام دهند. او عنوان می‌کند:باید پزشکان با چشم خودشان تصاویر گرافیکی و ام آرآی را ببینند و با مطالعه آن دستورات لازم را داده و اقدامات متناسبی را انجام دهند، امابرخی پزشکان به جای اینکه این کار را انجام دهند، دستور می‌دهند که تصاویری گرفته و برای آنها با استفاده از پیامرسانها ارسال شود.
معاینه از طریق پیامرسانها ممنوع!
«برخی بیماران بستری دربیمارستان‌ها دائما تحت معاینه هستند و داروهایی برایشان تجویز می‌شود.احتمال داردکه پرستاران نتایج آزمایشات، سونوگرافی و رادیولوژی آنهارا از طریق ارسال عکس با تلفن همراه به اطلاع پزشکان مربوطه برسانند،اما اینکه بیماران مشکل داشته باشند وپزشکان بخواهند با پیام‌رسان‌های داخلی آنها را معاینه کنند، به‌نظر من کاردرستی نیست.» اینها رااصغر سلیمی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس به «آرمان» میگوید.
به‌گفته او اگر پزشک هم در دسترس نباشد، بایدپرستار تلفنی مشکلات بیمار را به او بگوید و توصیه‌های لازم را عملیاتی کندتا اگر احتیاج باشد پزشک بالای سر بیمار بیاید.او ادامه می‌دهد: بنابراین نباید شرح حال بیماران از طریق پیام‌رسان‌های داخلی صورت گیرد.
صرفا جواب آزمایش‌هایی که باید به‌گونه‌ای به اطلاع پزشکان برسد، می‌تواند از طریق پیامرسانها صورت گیرد. این عضو کمیسیون بهداشت مجلس درباره معاینه پزشکان در طریق پیام رسانها میگوید: در این راستا چون بیماران معاینه نمی‌شوند و فقط از طریق پیام‌‌رسان‌هاتحت معاینه قرار می‌گیرند، امکان داردبسیاری موارد نادیده گرفته شود. این در حالی است که شاید پزشکان فرصتی پیدا نکنند که پیام‌رسان‌های خودشان را بررسی کنند و آن لحظه وقت بگذرد. آن چنان که شاید جواب آزمایش احتیاج به کاراورژانسی برای بیمار داشته باشد.
سلیمی تاکید می‌کند: همان‌طور که گفتم بهترین راه این است که پرستار حتما جواب آزمایش و شرح حال بیمار را به‌صورت تلفنی به پزشک اطلاع بدهدتا اگربیمار شرایط حادی داشته باشد، پزشک در اولین فرصت بر بالین بیمار حاضر شود.او اظهار می‌کند: در پزشکی الکترونیک داروهای مصرفی و اقداماتی که پزشک برای بیمارانجام داده ثبت می‌شودتا همیشه این اطلاعات در دسترس باشد. از این رو معاینه از طریق پیامرسانها در زمره پزشکی الکترونیک نیست و احتمال دارد که مشکلات حیاتی برای بیماران ایجاد کند.
این عضو کمیسیون بهداشت مجلس خاطرنشان می‌کند: قطعا اگر مشکلی برای بیماران به وجود آید، قصور پزشکی و تخلف است. بنابراین کمیسیون‌های مخصوص سازمان نظام پزشکی تصمیم می‌گیرند که چگونه با پزشکان خاطی برخورد شود.
افزایش قصور پزشکی با معاینه از طریق پیامرسانها
شکی در آن نیست که ما در دهکده جهانی قرار داریم و در این روزها فراگیری تکنولوژی به همه ابعاد زندگی مردم راه یافته است. هر چیزی به خود شکلی مدرن گرفته است، حتی طبابت. اما مساله حائز اهمیت این است که آیا زیرساخت‌های لازم فراهم است که پزشکان به‌صورت آنلاین به معاینه بیماران خود بپردازند؟ آن چنان که چنین رویکردی در مواردی قصور پزشکی را به‌دنبال دارد و هر لحظه امکان دارد که جان بیماران به خطر بیفتد. بنابراین باید نظارت بیشتری روی این مساله باشد تا جلوی عواقب آن گرفته شود.
در غیراین صورت معاینه از طریق پیام رسانها اتفاقات ناگواری را رقم خواهد زد.با وجود این، در مواقع اضطراری چاره‌ای برای افزایش سرعت از طریق استفاده از پیامرسانها نیست، اما باید توجه داشت که هیچ‌گاه سرعت فدای دقت نشود. این در حالی است که گذاشتن وقت کافی برای بیماران جزو حقوق آنهاست و نباید برخی پزشکان با بی‌‌‌توجهی به این مساله از طریق پیام رسانها به معاینه آنها بپردازند، حقی که در بسیاری از موارد اجحاف می شود.
