فرونشست در کمین تمدن کهن نصف‌جهان و تخت جمشید

فرونشست زمین، یک تهدید جدی زیست محیطی است که علاوه بر بارندگی شدید و ساختارهای درونی زمین، دخالت های انسانی در بروز و تشدید آن نقش مهمی دارد.

به گزارش به نقل از سیناپرس، این پدیده خطرناک که زمین‌های کشاورزی را نابود و خاک را بی فایده می‌کند و به زیرساخت‌ها همچون ساختمان‌ها و جاده‌ها آسیب می زند، امروز در برخی استان‌های کشور از جمله قزوین به یک معضل جدی تبدیل شده که اگر تمهیدهای لازم برای جلوگیری از آن صورت نگیرد، آثار سوء و فاجعه باری را به دنبال خواهد داشت.

فرونشست زمین؛ تهدید جدی برای تخت جمشید

فرونشست زمین در دشت مرودشت به 10 سانتی متر رسیده است؛ پدیده ای که در اطراف تخت جمشید نیز دیده شده و به عنوان یک تهدید این بنای جهانی را در معرض خطر قرار داده است.

طهمورث یوسفی، مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) گفت: در سال گذشته مطالعات وضعیت فرونشست در دشت مرودشت توسط این سازمان آغاز شد. متاسفانه بر اساس آخرین آماری که به دست آمده رانش زمین یا همان فرونشست به 10 سانتی متر در دشت مرودشت افزوده شده که محدوده تخت جمشید نیز از این امر مستثنی نبوده است. افزایش 10 سانتی متری فرونشست در این محدوده نگران است زیرا بر این باوریم که حتی چهار میلی‌متر هم در سال زیاد است.

وی افزود: بررسی ها و مطالعات مرکز زمین شناسی منطقه جنوب، علت عمده ایجاد درز و شکاف ها را در دشت مرودشت و اطراف تخت جمشید افت شدید سطح آب زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی می داند. از این رو بر جامعه امروزی لازم است که استفاده بی رویه از منابع طبیعی به ویژه آب، دست برداشته و به سوی استفاده عقلانی و مدیریت پایدار بهره برداری ازمنابع آب روی آورد.

خطر دفن نصف ‌جهان

طبیعت اصفهان از سال‌ها قبل با علایم هشداردهنده نشست زمین، خطر دفن تمدن کهن نصف‌جهان را یادآوری می‌کند و این هشدار هر روز تکرار می‌شود.

مهدی بصیری، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر اینکه بی آبی و خشکی زاینده رود به غیر از کشاورزی به اقتصاد اصفهان خسارت فراوانی وارد می کند و سرمایه گذاری را کاهش می دهد، گفت: با توجه به اینکه زاینده رود تغذیه کننده آبخوان شهر اصفهان است و شهرداری برای حفظ فضای سبز از این آبخوان آب برداشت می کند و اگر آب در مدت دو سال در رودخانه جاری نشود، بر اثر تخلیه شدید آبخوان، فرونشست زمین در شهر اصفهان به طور قطع به وقوع خواهد افتاد و آثار تاریخی این شهر در معرض خطر جدی قرار می گیرند.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه شهرداری اصفهان اکنون باید تمام چمن و گل های فصل شهر را برای حفظ منابع آبی موجود از آب بگیرد، تصریح کرد: برای حفظ درختان با ارزش فضای سبز اصفهان( که می توان آنها را میراث گذشتگان نامید)، باید آب موجود در آبخوان زیر سطح شهر حفظ شود. در غیر این صورت در سال آینده دیگر آبی در این آبخوان وجود نخواهد داشت و اصفهان با خشک شدن درختان مواجه خواهد شد و از سوی دیگر فرونشست زمین موجب تشدید و تسریع تخریب و شکسته شدن آثار تاریخی این شهر خواهد شد.

بصیری با بیان اینکه حکمرانی آب باید به نحوی باشد که در اولویت نخست به شرب، سپس محیط زیست و حفظ آثار تاریخی و درختان بزرگ اهمیت داده شود، تصریح کرد: سیاست کاشت چمن در اصفهان اشتباه است، از سوی دیگر در شهرهای حاشیه زاینده رود همچون زرین شهر، درچه، باغ بهادران و ... کاشت چمن باید حذف شود.

وی در پاسخ به این سوال که در شرایط کنونی، بحران آب و زایند رود را چطور می توان مدیریت کرد، افزود: صحبت از اینکه مردم آب کمتری به مصرف کنند، درست است، اما دولت باید به طور شفاف به مردم بگوید که چه میزان منابع آبی داریم و نیاز آب شرب استان چقدر است و دلایل کمبود آب را به طور صحیح بیان کند.

خطر فرونشست سه اثر تاریخی قزوین

استان قزوین طی سال های اخیر با معضل فرونشست خاک در دشت قزوین روبرو بوده و در بخش هایی از این منطقه براساس آمار سازمان زمین شناسی، فرونشست خاک تا 24 سانتی متر نیز گزارش شده است. این مشکل تهدیدهایی مانند ایجاد خسارت به زیرساخت‌ها اعم از ساختمان‌ها، راه‌ها و پل‌ها، خطوط انتقال آب و گاز و از بین رفتن قابلیت کشاورزی خاک را در پی دارد.

محمدعلی حضرتی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین در این خصوص گفت: مسجد جامع عتیق، مسجد مدرسه سردار و صحن امامزاده حسین ابن علی ابن موسی الرضا(ع) سه اثر تاریخی هستند که بدلیل فرونشست زمین در معرض تهدید جدی قرار دارند. البته سایر آثار تاریخی قزوین نیز از آسیب های ناشی از فرونشست زمین مصون نیستند اما سه آثار یاد شده بیشتر در معرض تهدید و آسیب هستند.

وی افزود: براساس نتایج به دست آمده از شاهدگذاری ها، ترک ها و لغزش های ایجاد شده در بخش های مختلف آثار تاریخی یاد شده براثر فرونشست زمین نگران کننده بوده است. با توجه به اینکه شاهد حجم بالایی از رفت و آمد مردم به امامزاده حسین(ع) و مسجد جامع عتیق هستیم نگرانی ها بابت بروز خسارات احتمالی جانی و مالی بیشتر می شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین در خصوص اقدام ها و برنامه های پیش بینی شده به منظور پیشگیری از آسیب های احتمالی و همچنین حفاظت از بناهای یاد شده در مقابل فرونشست زمین، گفت: در رابطه با آستان امامزاده حسین(ع) یک طرح مطالعاتی تهیه شده که نیازمند تخصیص اعتبار و عملیاتی کردن است و در رابطه با 2 اثر دیگر نیز اقدام های ترمیمی و استحکام بخشی پیش بینی شده است.

وی خاطرنشان کرد: به منظور کاهش تهدیدهای فرونشست خاک برای آثار تاریخی و دیگر زیرساخت ها باید در سطح ملی و استانی تصمیم ها و راهکارهای مناسب اندیشیده شود.

تخریب خانه تاریخی فیروزی دزفول به علت فرونشست

پیش از این خانه تاریخی فیروزی واقع در بافت قدیم دزفول به شماره 7819 که در فهرست آثار ملی ثبت شده است اسفند سال 1396 فرو ریخت.

حجت اله آریایی، رئیس اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری دزفول در این خصوص گفت: علت اصلی تخریب خانه تاریخی فیروزی این شهرستان نشت آب و فرونشست زمین بوده است.

وی افزود: این خانه تاریخی فیروزی(آرامش )، سال 95 از سوی سازمان نوسازی شهرداری و با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی مرمت شد. مرمت خانه این تاریخی یکی از اصولی ترین مرمت ها بوده اما در منطقه مذکور نشست زمین سابقه داشته و از قبل مشکل ساز شده است به طوری که خانه های نوساز این منطقه نیز به علت نشست زمین دچار مشکلاتی شده اند.